آذرماه سال گذشته علیرضا زاکانی شهردار تهران از جمع آوری معتادان متجاهر در یک بازه زمانی "دوماهه" خبر داد. با گذشت نزدیک به یک سال از وعده علیرضا زاکانی درباره جمع آوری معتادان متجاهر، همچنان شاهد حضور آنان در سطح شهر هستیم. هرچند حضور و تجمع معتادان متجاهر در محلات مختلف تهران پدیده تازه ای محسوب نمی شود اما جمع آوری آنان تنها در "شصت روز" یادآور شعارها و وعده های مشابهی همچون ساخت "یک میلیون" مسکن در "سال" است که با روی کار آمدن دولت سیزدهم بسیار شنیده شده است.
نگاهی به گذشته بیانگر آن است که تنها ثمره چرخه ناکارآمد و تکراری جمع آوری معتادان متجاهر، حذف موقتی آنها از سطح شهر است. بی توجهی به رویکرد علمی و استفاده از طرحهای ضربتی در حل مسائل مربوط به معتادان متجاهر همواره مورد انتقاد تحلیلگران حوزه اعتیاد بوده است چراکه به باور آنان ترک اعتیاد و بازتوانی معتادان متجاهر پروسه‌ای زمانبر است که با اجرای طرحهای اینچنینی تنها به پاک کردن صورت مساله منجر خواهد شد. پرواضح است که رفتارها و گفتارهای رسانه ای و نمایشی و اقدامات سلبی فصلی به حل معضل ریشه دار اعتیاد کمکی نخواهد کرد و سخن شهردار تهران را تنها میتوان همان شوخی خنکی به شمار آورد که برای تلطیف فضا به کار می رود.
زمانبندی ها اشتباه بود
در همین رابطه ناصر امانی عضو شورای شهر تهران در گفتگو با دیده‌بان ایران می گوید: در مورد زمانبندی اعلام شده پیش بینی می شد که این جریان قابل جمع شدن نیست. ما همان زمان هم عرض کردیم. در حال حاضر بخشی از مناطق مانند منطقه دوازده، منطقه چهارده، مناطق مرکزی و مناطق جنوبی شهر و کلونی ها مانند محله رضویه در منطقه پانزده را به نظر می رسد جمع کرده اند. بنده خودم آنجا رفتم و گزارش آن را تهیه کرده و در صحن شورا خواندم، واقعا جمع کرده بودند و مردم هم رضایت داشتند. ولی این در همه شهر نیست، الان در همه مناطق نه به صورت گسترده بلکه به صورت انفرادی و چندنفره معتادان متجاهر را ملاحظه می کنید.
معتادان متجاهر در زیر درختان لانه کرده بودند
وی در ادامه اظهار داشت: بنده به برخی مناطقی که گفته بودند جمع کردیم برای بازدید رفتم. به شکل انبوه گذشته نبود اما به صورت پراکنده زیر درختان بوستانهای شهر لانه کرده بودند، نمی توان به طور صد در صد ادعا کرد که جمع آوری شده اند. الان حتی در مناطقی که ادعا می شود کامل جمع شده اند، معتادان متجاهر حضور دارند و در بخشی از شهر هم هنوز این عملیات اجرایی نشده و معتادان متجاهر حضور دارند. دوستان ادعا نمی کنند که کاملا جمع کرده اند، اولویت با مناطقی بوده است مثل فرحزاد در منطقه دو، محله رضویه در منطقه پانزده و منطقه دوازده شهر تهران. در بعضی مناطقی که تمرکز کرده بودند گستردگی سابق وجود ندارد. زمانبندی ها اشتباه بود، یک سال گذشته است و چندتا از مناطق شهر تهران که معتادان متجاهر به صورت گسترده حضور داشتند پاکسازی شده ولی امکان حضور دوباره آنان وجود دارد و برمی گردند.
وی تاکید کرد: این بحث با جمع کردن فیزیکی قابل حل شدن نیست. یعنی بازگرداندن معتادان متجاهری که سالها گرفتار این مشکل بودند به این راحتی نیست که شما آنها را جمع کنید و یک دوره چندماهه در مرکزی نگهداری کنید و بعد فکر کنید که پاک شدند و رهایشان کنید. آنها دوباره به چرخه باطل گذشته برمی گردند. این موضوع یک موضوع اجتماعی است و بازتولید دارد. یعنی عواملی در جامعه وجود دارد که آنها را بازتولید می کند. هر روز افراد جدیدی وارد این چرخه می شوند و تا مشکلات اساسی و ریشه ای حل نشود جمع کردن آنها به شکل مسکن و موقت شاید بتواند چهره شهر را از نازیبایی و ناهنجاری خارج کند اما بعداز مدتی برمی‌گردند.
ساماندهی معتادان بی خانمان یک فرایند درجریان است و تعیین بازه زمانی برای آن امکانپذیر نیست
در همین رابطه دکتر سعید نوروزی، با سابقه بیست و پنج سال فعالیت در حوزه درمان اعتیاد به دیده بان ایران می گوید: "جمع آوری" واژه مناسبی نیست و بهتر است بگوییم "ساماندهی". واژه "جمع آوری" بار منفی دارد و برای ذیروح تحقیرآمیز است. دیگر اینکه در همه جای دنیا از واژه معتادان بیخانمان استفاده میشود و واژه متجاهر بیشتر بار حقوقی دارد. ساماندهی معتادان بی خانمان و اقدام به نگهداری آنها در مراکز مرتبط ممکن است با یک برنامه به اصطلاح ضربتی امکانپذیر باشد و البته که نیازمند نیرو، برنامه‌ریزی، تخصیص مکان نگهداری، بودجه و امکانات لازم است اما بایستی دید در صورت انجام این کار چه نفعی حاصل میشود؟
مدیر مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی سیمرغ معتقد است: باوری که پشت تعیین بازه زمانی وجود دارد این است که معتادان بیخانمان در یک دوره مشخص به مکانهایی برای نگهداری منتقل میشوند و دیگر در شهر حضور ندارند اما برای اختلال اعتیاد که عودکننده یا برگشت‌پذیر است بایستی گفت که پس از رهایی از مراکز موصوف و عدم پیگیری درمانهای برازنده دوباره در سطح شهر خواهند بود.
وی به دیده‌بان ایران گفت: درحقیقت ساماندهی معتادان بیخانمان یک فرایند درجریان است که برخی خدمات آنها در مراکز درمانی اقامتی ارایه میشود، برخی پس از ترخیص در خیابان ارایه میشود، و برخی از خدمات که شامل قانع‌سازی و ترغیب به بهبودی است قبل از ساماندهی اجباری در خیابان ارائه میشود. پس میتوان گفت که ساماندهی معتادان بیخانمان یک فرایند است و نه یک اقدام مقطعی. در این میان بایستی حضور برخی از آنها را در خیابان پذیرفت.
معتادان باید درمانهای اصولی دریافت کنند
وی افزود: ساماندهی معتادان بیخانمان نیازمند درمانهایی است که به تغییر سبک زندگی آنها بپردازند. در حقیقت درمانهایی که بتواند یک بازسازی عمیق در آنها به وجود بیاورد، جهتگیریهای ذهنی آنها را تغییر دهد، دیدگاه جدیدی در آنها بیافریند، و مهمتر از همه مسؤلیت‌پذیری را در آنها ایجاد و تقویت کند. این موارد پیش گفته نیازمند درمانهای باساختار، طولانی‌مدت و جامع است.
نوروزی در بخش پایانی گفت‌وگو با دیده‌بان ایران اظهار داشت: از طرف دیگر بخش عمده بهبودی پس از ترخیص از مراکز مرتبط ایجاد یا تقویت میشود که حفظ دستاوردهای درمانی است که در محیط اقامتی به دست آمده است. به نظر میرسد این بخش هم در فرایند ساماندهی معتادان بیخانمان نیازمند تقویت بیشتر است. در ادامه بایستی گفت که همه معتادان بیخانمان هم نیازمند درمانهای اقامتی نیستند و برخی از آنها نیازمند درمانهای سرپایی، زیانکاهی و غیره هستند که تقویت و گسترش آنها هم میتواند پیامدهای بهبودی این دسته از افراد را نیز افزایش دهد.
دیدگاه تان را بنویسید