در ایران ارزش مادی ضایعات مواد غذایی معادل تقریبا ۵۰ درصد درآمد نفتی‌ کشور است!

یک پژوهش علمی ارزش مادی ضایعات مواد غذایی در ایران را ۱۵ میلیارد دلار برآورد کرده که اگر این رقم را با درآمد نفتی در شرایط غیر تحریم مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که مردم ما معادل تقریبا ۵۰ ‌درصد درآمد نفتی‌مان را با ضایعات غذا به سطل زباله می‌ریزند!

دکتر جلال الدین میرزای رزاز، رییس انستیتو تحقیقات تغذیه‌‌ای و صنایع غذایی کشور به بهانه 24 مهر روز جهانی غذا، یادداشتی را در اختیار تسنیم قرار داده است.

متن این یادداشت به شرح زیر است:

امسال هفتاد و پنجمین سالی است که در این روز در حدود 150 کشور جهان، برنامه‌‌های خاصی به منظور یادآوری و افزایش آگاهی عمومی و تفهیم گرسنگی و فقر اجرا می‌‌شود.

بر اساس اخرین آمار حدود یک میلیارد انسان از سوء تغذیه و گرسنگی رنج می‌‌برند که از این میان حدود 50 درصد در آسیا و 25 درصد در آفریقا زندگی می‌‌کنند.

در مقابل این گرسنگان اما حدود 2 میلیارد نفر در دنیا دچار اضافه وزن و چاقی هستند. از برنامه‌‌های مهم سازمان جهانی خواروبار(فائو) و دیگر سازمان‌‌های بین المللی، حذف گرسنگی تا پایان 2030 در دنیا با همراهی و مشارکت اهالی زمین است.

اخیراً برنامه جهانی غذا(World Food Programme) که از سوی سازمان ملل متحد ارائه شده بود به خاطر تلاش‌درمبارزه با گرسنگی و بهبود شرایط صلح در مناطق دچار درگیری، برنده جایزه صلح نوبل سال 2020 میلادی شده است. شاخه کمک غذایی سازمان ملل متحد که بزرگترین نهاد انسانی جهان در زمینه امنیت غذایی و رفع گرسنگی است، اعلام کرده است هنوز یک نهم جمعیت جهان غذای کافی ندارند. لذا نیاز به همبستگی و همکاری چند جانبه بیش از هر زمانی آشکارتر است.

وقتی در رابطه با غذا صحبت می‌‌کنیم می‌‌توان آن را از دو بعد امنیت غذایی و ایمنی غذایی مورد کنکاش و بررسی قرار دهیم که دو مقوله کاملا متفاوت و جدا از هم هستند.

در بررسی امنیت غذایی بر اساس تعاریف مختلف بین المللی پارامترهای مختلفی ارائه شده است که اهم آنها 4 پارامتر و شاخص ذیل است.

فراهم بودن غذا و مواد غذایی در همه ایام، دسترسی به غذا (هم دسترسی فیزیکی و در دسترس بودن غذا و هم فراهم بودن شرایط اقتصادی خانوار برای خرید غذا)، دانش لازم برای به دست آوردن، پردازش و درک اطلاعات اولیه در مورد غذا و به طور خلاصه سواد تغذیه‌‌ای و درجه ایمنی و مغذی بودن و مفید بودن غذا و به طور خلاصه فراهم بودن غذای سالم.

در زمان حاضر در کشور عزیزمان ایران در مقوله امنیت غذایی با 3 چالش اساسی و ریشه دار مواجه هستیم:

1. کرونا در ابعاد جهانی و ملی

2. تحریم‌‌های شدید و ناجوانمردانه اقتصادی

3. وضعیت اقتصادی ناپایدار

متاسفانه این سه عامل در صورت ادامه دار شدن در دراز مدت می‌‌تواند امنیت غذایی را در کشور تحت الشعاع قرار دهد و خسارات و صدمات جبران ناپذیری را به سلامت جامعه وارد نماید، لذا ضرورت بررسی، واکاوی موضوع و ارائه راهکارهای کارشناسی و تخصصی برای برقراری امنیت غذایی کشور بیش از هرزمان دیگری احساس می‌‌شود.

در دوران شیوع کرونا ایران توانست از معدود کشورهای دنیا باشد که حتی در مقایسه با کشورهای توسعه یافته تنوع و کفایت موادغذایی را در کشور چه به لحاظ فراوانی و چه به لحاظ دسترسی فیزیکی فراهم کند تا جایی که در روزهایی که در اروپا فروشگاه‌‌های عرضه مواد غذایی توسط مردم متمدنشان غارت می‌‌شد، در ایران گویی اتفاقی نیفتاده و در شرایط کاملا عادی تنوع، ارائه و کفایت محصولات و مواد غذایی کاملا حفظ شده بود، گرچه این فراوانی و تنوع بر اساس تعریف امنیت غذایی یکی از شاخص‌‌های لازم و مهم است ولی بر اساس پارامتر های دیگر تعریف امنیت غذایی کافی نیست.

عوامل سه گانه و تهدیدآمیز فوق که به آنها اشاره شد عمدتاً مداخله دولتمردان، سیاستمداران و مسئولین اجرایی کشور را می‌‌طلبد که ضرورت توجه به آنها در وضعیت هشدار و قرمز قرار دارد.

اما مردم نیز با ورود به نحوه مصرف و توجه به آموزه‌‌های اعتقادی، مذهبی، ملی و اخلاقی می‌‌توانند تا حدود زیادی مانع بروز نا امنی غذایی در کشور باشند که لازم است تک تک هموطنان عزیز با درک شرایط موجود به سهم خود در برقراری امنیت غذایی مشارکت کنند.

بر اساس مطالعات و آمار های ارائه شده هرسال 1.3 میلیارد تن ضایعات مواد غذایی در دنیا وجود دارد که این ضایعات معادل یک سوم کل مواد غذایی تولید شده برای مصرف انسان‌‌هاست و می‌‌تواند غذای کافی برای 2 میلیارد نفر انسان گرسنه را در سال فراهم کند.

در کشور ما نیز بر اساس بررسی‌‌های به عمل آمده حدود 30 درصد ضایعات غذا از چرخه تولید تا مصرف وجود دارد. چرخه و زنجیره غذا از مزرعه شروع می‌‌شود و پس از طی چرخه فرآوری و عرضه به سفره‌‌ها می‌‌رسد.

براساس گزارش سازمان جهانی خواربار و کشاورزی(فائو)، هرروز به‌ازای هر نفر 134 کیلوکالری غذا در ایران به هدر می‌رود، یعنی سرانه هدررفت روزانه غذا در ایران 134 کیلوکالری است.

سهم ایران از کل غذایی که هر سال در جهان به هدر می‌رود 2.7 درصد اعلام شده است! بر همین اساس ضایعات مواد غذایی در ایران معادل 35‌ میلیون تن است این در حالی است که در اتحادیه اروپا با 27 کشور عضو، تنها 90 ‌میلیون تن موادغذایی راهی زباله‌ها می‌شود.

یک پژوهش علمی ارزش مادی ضایعات موادغذایی در ایران را 15 میلیارد دلار برآورد کرده که اگر این رقم را با درآمد نفتی در شرایط غیر تحریم مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که مردم ما معادل تقریبا 50 ‌درصد درآمد نفتی‌مان را با ضایعات غذا به سطل زباله می‌ریزند. بیشترین ضایعات غذا در ایران مربوط به نان، میوه، برنج و سبزیجات است.

لذا ساماندهی و ورود اورژانسی کشور جهت جلوگیری از آمار 30 درصدی ضایعات غذا در کشور با آموزش و ارتقاء فرهنگ عمومی جامعه در جهت اصلاح الگوهای ناصواب مصرف که متاسفانه در بسیاری از خانواده‌‌های شهری نهادینه شده است می‌‌تواند تا حدود زیادی ناامنی غذائی را از ما دور کند و درصورت طولانی بودن یا تداوم وضع موجود آنرا به تاخیر بیندازد.

همه ما ایرانیان سربازان برقراری امنیت غذایی هستیم که با برداشتن قدم اساسی جلوگیری از اسراف و ضایعات مواد غذایی می‌‌توانیم نقش سازنده خود را ایفا نماییم. باشد که سیاستمداران، دولتمردان و مسئولین اجرائی کشور هم بسان فرماندهان امنیت غذایی به وظایفشان عمل کنند.