چشم‌های ناظر در بلندی‌های بهبهان دیده‌اند که درختانی در نزدیکی سد آریوبرزن قطع شده است. بعضی چشم‌ها ٣٠ درخت بریده دیده‌اند و بعضی نزدیک به هزار درخت تناور. گزارش‌های دقیق هنوز به دست منابع طبیعی بهبهان نرسیده است، اما منابع آگاه می‌گویند افرادی در حوالی سد آریوبرزن به صورت غیرقانونی درختانی را قطع کرده و تنه‌شان را به کوره‌های زغال فروخته‌اند. تعداد درخت‌ها معلوم‌نیست، اما پیداست که تخلفی رخ داده است و کوره‌های زغال، درختان تازه‌ای برای سوزاندن دارند.
با همه تلاش‌های نیروهای منابع طبیعی هنوز کوره‌های زغال در بهبهان خاموش نشده‌اند. مهرماه امسال با دستور دادستان عمومی و انقلاب بهبهان، ١٧ کوره زغال در اطراف این شهر توقیف شده بود، جایی در پشت نرگس‌زارها. عوامل انتظامی کوره‌ها را پلمپ‌کردند و دستور تخریب را دادند، خودرو، اره‌برقی و وسایل مربوطه‌شان را توقیف کردند و مالک کوره‌ها بازداشت شد.
سوزاندن درختان در کوره‌ها در چند سال گذشته عامل قطع و نابودی هزاران درخت در بهبهان بوده است. سه‌سال پیش که مسئولان منابع طبیعی استان‌های خوزستان، کهگیلویه‌وبویراحمد، چهارمحال‌وبختیاری و اصفهان برای بررسی وضع زغال‌گیری در جنگل‌های زاگرس گرد هم آمدند، گفتند کوره‌های زغال در حوزه زاگرس روزبه‌روز درحال گسترش و افزایش است. احمد ساعدی، فرمانده وقت یگان حفاظت منابع طبیعی خوزستان در این نشست گفته بود که قوانین برخورد با قاچاق چوب بازدارنده نیست. او تعریف کرده بود که با اینکه سال٩٥ تنها در بهبهان ٥٥ کوره زغال را کشف و امحا کرده‌اند، بسیاری از آن کوره‌ها دوباره احیاشده‌اند، چون قوانین بازدارنده نیست و افراد از اطلاعات قانونی و میزان جرم و جرایم باخبرند: «قاچاقچیان حرفه‌ای می‌دانند که حمل چوب جنگلی تا پایین یک‌میلیون تومان نه خودرو آنان را متوقف می‌سازد و نه بازداشت می‌شوند. از این‌رو قدرت ریسک‌پذیری بالایی دارند، زیرا اگر یک بار چوبی که حمل‌می‌کنند، کشف شود، تنها چوب ضبط می‌شود و هیچ جرمی متوجه آنان نیست.» حالا درست در نزدیکی پاسگاه محیط‌بانی تنگ تکاب، درختانی قطع شده‌اند تا زغال شوند.
عبدالستار جلالی، سرپرست اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بهبهان به «شهروند» می‌گوید به‌زودی گزارش دقیق این تخلف را خواهد داد: «ما هم از طریق گروه‌های مردمی باخبرشدیم که چنین اتفاقی افتاده است. سطح حوزه بهبهان چنان گسترده است که نمی‌توان همه نقاط را به راحتی پوشش‌داد. روز یکشنبه نیروها را فرستادیم تا مستندات را جمع‌آوری کنند. روز چهارشنبه گزارش دقیق این سرکشی را اعلام می‌کنیم.»
یک منبع آگاه در اداره محیط‌زیست بهبهان جزئیات بیشتری از این ماجرا را در اختیار «شهروند» قرار می‌دهد. او می‌گوید که نیروهای منتسب به شرکتی در حوزه سد آریوبرزن این تخلف را انجام داده‌اند. سد تنظیمی آریوبرزن در ٤,٦ کیلومتری پایین‌دست سد مخزنی مارون و در تنگه رودخانه مارون (تنگ تکاب)، سی‌ام‌فروردین امسال با حضور وزیر نیرو در شهرستان بهبهان آبگیری و افتتاح شد. «شرکت سد تنظیمی آریوبرزن بعد از احداث سد و آبگیری پایان قرارداد، کارگاه بزرگی آنجا دارد که ادوات‌شان در آن بود. زمین متعلق به مالکان بود و چون می‌خواستند آن را تحویل بدهند، تصمیم داشتند درختان را قطع کنند و به کوره‌های زغال بفروشند. ما متوجه شدیم و نگذاشتیم.» به گفته او در گزارش‌های مختلف در تعداد درختان اغراق شده است: «درختان زیادی در آن منطقه است، اما آنها تاکنون ٣٠ درخت را قطع کرده‌اند. واقعیت غیرقابل انکار در این ماجرا فعالیت کوره‌های زغال است.» به گفته این منبع آگاه درحالی‌که منابع طبیعی نیروی کافی ندارد، بسیاری از متخلفان به منطقه تسلط پیدا کرده‌اند: «آنها منابع طبیعی و محیط‌زیست را به رسمیت نمی‌شناسند و حتی وقتی نیروها به مناطق‌شان می‌روند، درگیری به وجود می‌آورند. آنها خیلی راحت به ارتفاعات می‌روند و بلوط‌ها را در بهبهان و اطراف آن در کهگیلویه‌وبویراحمد می‌تراشتند. آنها این کار را پنهانی انجام نمی‌دهند، از کمبود نیروهای منابع طبیعی استفاده می‌کنند.»
کوره‌های ایذه، باغملک و دهدز را خاموش کردیم
به عکس بهبهان، در شمال شرق خوزستان هیچ کوره‌ای روشن نیست. هژیر کیانی، دبیر شورای هماهنگی تشکل‌های محیط زیستی و منابع طبیعی استان خوزستان می‌گوید در حالی که بیکاری و فقر شدید اقتصادی جوامع محلی به فعالیت کوره‌های زغال دامن می‌زند، توانمندسازی جوامع محلی در ایذه، باغملک و دهدز کوره‌های این مناطق را خاموش کرده است: «در حال حاضر در حوزه ایذه، باغملک و دهدز کوره فعالی وجود ندارد. حتی در اژگیل ایذه که نقطه‌ای بحرانی است هم کوره فعالی وجود ندارد.»
او به «شهروند» می‌گوید: «کوره‌ها در سایه فراموشی جنگل‌های زاگرس فعال شدند، چون سال‌های سال هیچ برنامه مشخصی برای جلوگیری از این تخلف وجود نداشت. حالا اگر قرار است کوره‌های غیرمجاز زغال غیرفعال شوند، باید بیکاری و فقر شدید اقتصادی جوامع محلی رفع شود. تعداد نیروهای منابع طبیعی بسیار کم است و ناچارند با همین تعداد گستره بزرگی از شهرستان را مدیریت و حفاظت کنند. آنها هم نیروی اداری‌اند، هم حفاظتی. پس ما با دو مسأله طرفیم: فقر شدید جوامع محلی و کمبود نیرو در اداره منابع طبیعی ایذه و باغملک.»
به گفته این فعال محیط زیست، دلیل خاموشی کوره‌های دهدز، اجرای طرحی الگویی برای توانمندسازی جوامع محلی است: «در منطقه دهدز این طرح به وسعت ١٦هزار هکتار درحال اجراست. طرحی چند بُعدی است که هدف اصلی آن حفاظت آب و خاک بر پایه توانمندسازی جوامع محلی است، یعنی تغییر و بهبود معیشت، ناشی از آموزش و توانمندسازی برای پایداری سرزمین. سازمان جنگل‌ها با عزم جدی کار را پیش برده و اداره منابع طبیعی خوزستان در یکی، دو سال اخیر به‌طور جدی به‌عنوان نخستین و گسترده‌ترین طرح جامع الگویی برای توانمندسازی جوامع محلی روی آن سرمایه‌گذاری کرده است. حتی آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا)، برای انتقال دانش فنی به کمک آمده و برای پایداری سرزمین هزینه می‌کنند. این طرح گسترده می‌تواند به مردم کمک کند و به‌طور مثال به آنها یاد بدهد که اگر تا امروز درختان را قطع و زغال می‌کردند، حالا می‌توانند گیاهان دارویی پرورش دهند، زعفران بکارند و ظرفیت‌های گردشگری را فراهم کنند.» کیانی یقین دارد که با تلفیقی گردشگری، بوم‌گردی و توسعه کشت گیاهان دارویی، آینده بسیار امیدبخشی پیش رو خواهد بود و قطع و زغال کردن درختان متوقف خواهد شد.
او که خود تسهیل‌گر این پروژه است، خبر می‌دهد که دوره‌های توانمندسازی برای جوامع محلی در حال برگزاری است. آنها برای گرفتن تسهیلات به بانک معرفی می‌شوند و در حال راه‌اندازی یک تعاونی‌اند: «اگر می‌خواهیم زاگرس و جوامع محلی را نجات دهیم، به برنامه جامع ملی نیاز داریم. برای افزایش تاب‌آوری زاگرس، باید جوامع محلی را توانمند کنیم. چون زندگی آنها بسیار به جنگل وابسته است و برای قطع این وابستگی باید آموزش ببینند.»
دیدگاه تان را بنویسید