آتشکدۀ ایرانشاه در اودوادا

۵۵آنلاین :

حمیدرضا سروری

اگرچه پارسیان هندوستان در چندین شهر دارای آتشکده هستند ولی آتشکدۀ ایرانشاه برای آنان جنبۀ نمادین دارد و بسیار مهم است. در واقع مهمترین و سپندینه‌ترین آتشکدۀ پارسیان هندوستان آتشکدۀ ایرانشاه است و در اودوادا(Udvada) جای دارد. سه آتش سپندینه در بین زرتشتیان وجود دارد که به اندازۀ درجه و ارج به ترتیب عبارتند از: آتش بهرام، آتش آدُران و آتش دادگاه. آتش بهرام سپندینه‌ترین آتش به شمار می‌رود و به نام آتش پادشاه پیروزگر(PadixŠã Perozgar Ãduran) شناخته می‌شود. آتش بهرام از آمیختن شانزده گونه آتش به وجود آمده و ستودن آن عملی بسیار مهم، مشکل و دراز است. ایرانشاه یا شاه‌‌ایران و بهرام پیروز‌شاه عنوانی بود که برای آتش بهرام کرمان به کار می‌بردند و به وسیلۀ موبدان آن شهر مورد استفاده قرار می‌گرفت. کهنترین گواهی در مورد استفاده از نام ایرانشاه مربوط به سال1494م، است و به وسیلۀ موبد ایرانشاه بن ملکشاه کرمان(Irānšāh bin Malekšāh of Kermān) استفاده شده است. در منظومۀ قصۀ سنجان سرودۀ بهمن کیقباد به سال 969یزدگردی برابر با 1599م،که به چگونگی مهاجرت پارسیان به هند می‌پردازد عبارت ایرانشاه چندین بار به کار رفته است و به نظر می‌رسد اصطلاح ایرانشاه بخشی از سنت کلی زرتشتی بوده که به وسیلۀ پارسیان مهاجر آورده شده بود و بین موبدان سنجان استفاده می‌شد. در مورد زمان دقیق آورده شدن آتش بهرام به کرانه‌های غربی هند اختلاف نظر وجود دارد و به درستی نمی‌توان زمان و تاریخ دقیق آن را مشخص کرد ولی روشن است که آتش بهرام سالها در سنجان بوده و پس از آن و به دنبال حملۀ مسلمانان به گجرات و کرانه‌های غربی هند به مدت 12سال و برای حفظ و نگهداری بهتر به کوههای(Bahrot) برده شده و پس از آن نیز مدتها در نوساری و سورت بوده است تا این‌که در سال 1742م، به اودوادا آورده می‌شود و از آن هنگام تا به امروز در اودوادا فروزان است. آتشکدۀ ایرانشاه چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرارگرفته است. در بازدید دوباره‌ای که در ماه ژوئن 2019میلادی از آتشکده داشتم نیز در حال مرمت و بازسازی بود.

منابع:

بار،کای.دیانت زرتشتی،مجموعه سه مقاله از کای بار،آسموسن،مری بویس.ترجمۀ فریدون وهمن،(تهران،نشر ثالث،1386).

کیقباد، بهمن. قصۀ سنجان، ویراستۀ هاشم رضی، (تهران، انتشارات فروهر، 1350).

Boyce,Marry. and Kotwal,Firoz. "Irānšāh", Encyclopædia Iranica,online edition,2012. available at http://www.iranicaonline.org/articles/iransah (accessed on March 30, 2012).

Eduljee.K.E. Zoroastrian Heritage, Pilgrimage Sites,Atash Behram,Udvada,India(n.d).online available: http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/parsi/surat.htm