این روزها در میان محاوره های دوستانه یا خانوادگی، شاید این داستان زیاد نقل شود که در فلان محفل یا کوی و برزن شاهد استعمال سیگار توسط نوجوانی بودم که هنوز به اصطلاح پشت لبش سبز نشده بود اما خوب بلد بود ادای بزرگترها را در بیاورد و با ژست خاصی سیگار در دست بگیرد؛ نوجوانانی که تازه از پوسته کودکی سر درآورده اند و قصد دارند به دیگران ثابت کنند که بله ما هم هستیم.
موضوعی که چندین سال پیش، سن و سالی برای آن تعریف شده بود و حال گویی قبح اجتماعی این امر شکسته شده و از بین رفته است تا آنجا که قافله زنان و دختران هم به آن اضافه شده سیگار کشیدنشان در انظار عمومی و کوچه و خیابان تابو نیست.
نگرانی ها از ادامه این روند و افزایش کشش قشر آینده ساز جامعه به سمت این ماده افیونی، مسئولان را برآن داشته تا ششمین روز از هفته ملی بدون دخانیات را به نام «نوجوانان و جوانان، در تیرس صنایع دخانی» نامگذاری کنند.
موضوع چرایی کاهش سن مصرف ماده افیونی دخانی در میان نوجوانان و جوانان، علل و عوامل گرایش ها و خطرات و پیامدهای آن، خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا را برآن داشت تا با اصغر کیهان نیا روانشناس و مشاور خانواده و همچنین عطیه سروش روانشناس بالینی و فعال در حوزه کودکان و نوجوانان به گفت و گو بنشیند.
به باور این کارشناس روان، والدین موظف هستند با زبانی نرم و خارج از بیان مقتدرانه، فرزندان را از محیط های پرخطر دور کنند و یکسری مهارت های خودمراقبتی به او بیاموزند.
بسترهای گرایش قشر نوجوان و جوان به مصرف دخانیات چگونه ایجاد می شود؟
اصغر کیهان نیا روانشناس و مشاور خانواده در این گفت و گو با تاکید بر اینکه خبر ناخوشایندی برای والدین بالاتر از این نیست که احساس کنند فرزندشان سیگاری شده است، به عوامل این گرایش اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل این پدیده ناهنجار، سایت های مجازی، شبکه های اجتماعی و بازی های اینترنتی است که فارغ از نظارت مسئولانه فعالیت می کنند و ذهن پاک نوجوانان و جوانان را به سمت داشتن هیجان کاذب و مصرف دخانیات همچون افراد سرشناس سوق می دهد.
این روانشناس ادامه داد: بخشی هم تقصیر خانواده است، خانواده ای که تفریحات ناسالم در آن موج می زند و به همین دلیل آزادی بی حد و حصر به فرزندان می دهند بسترهای این گرایش و کشش را فراهم می کنند. خانواده هایی که به دلیل آنچه راحتی خود می نامند متوجه این نیستند که فرزند با چه کسی رفت آمد دارد یا چرا حال روانی خوبی ندارد.
وی ادامه داد: گاه هم که متوجه می شوند، با واکنش تند و پرخاشگرانه با فرزند برخورد می کنند که منجر به این می شود نوجوانان این نیاز به توجه را از گروه های همسالان بطلبند، در اینجا به دلیل نداشتن مهارت «نه گفتن»، برای پذیرش در گروه همسالان هر آنچه بگویند با فراغ باز می پذیرند و به ورطه مصرف کنندگان مواد دخانی و مخدر کشیده می شوند.
کیهان نیا، جلب توجه یا به رخ کشیدن نوجوانان برای والدین آن هم به هر قیمتی را دلیل دیگر گرایش و کشش قشر جوان به سمت مصرف مواد دخانی عنوان کرد و توضیح داد: گاه فرزندان به سمت مواد مخدر می روند تا به والدین نشان دهند که حال که توجه به من ندارید ببیند من نابود شدم، معتاد شدم. در واقع به نوعی رفتار تلافی جویانه از خود بروز می دهند.
وجود تبعیض در میان اعضای خانواده، نبود حضور فیزیکی والدین در خانه به دلیل مشغله های کاری، سخت گیری و تنبیه بدنی شدید یا کنترل بیش از حد همراه با بیان انتقادهای پایان ناپذیر از فرزندان از جمله دلایل دیگری است که کیهان نیا آن را عامل سیگاری یا معتاد شدن فرزندان عنوان کرد.
نوجوان سیگاری را چگونه ترک دهیم؟
این روانشناس و مشاور خانواده، فرهنگ سازی و ارایه آموزش های لازم از طریق رسانه ها با حضور روانشناسان و جامعه شناسان را از جمله راهکارهای از بین بردن این ناهنجاری در میان قشر جوان جامعه دانست و خاطرنشان کرد: تعیین قوانین لازم برای فروش دخانیات و سن مصرف کنندگان در کنار اعمال جریمه برای مصرف در سن پایین از دیگر راهکارهایی است که مسئولان می توانند با الگوبرداری از سایرکشورها آن را اعمال کنند.
کیهان نیا با اشاره به اینکه تغییر ساعت خواب و استراحت، شرایط روحی و روانی، کاهش وزن، تکرر ادرار و عزلت نشینی و قفل کردن در اتاق توسط نوجوانان و جوانان از علائم سیگاری شدن آنان است، به خانواده ها توصیه کرد: دادن استقلال و آزادی همراه با نظارت، ایثار مهر و محبت به فرزندان، عدم سرزنش و تمسخر آنان و دادن مسئولیت به قشر نوجوان، راهکار حفاظت این قشر از تیررس مواد دخانی است.
وی ادامه داد: کمک به افزایش اعتماد به نفس و کاهش وابستگی به دوستان، نظارت نامحسوس بر رفت و آمد و افزایش حضور فیزیکی والدین، آشنایی فرزندان با خطرات و پیامدهای مصرف مواد مخدر با زبانی نرم در کنار پر کردن اوقات فراغت و مرتفع کردن نیازهای منطقی آنان هم به پیشگیری از گرایش قشر آینده ساز جامعه به مصرف مواد دخانی و افیونی کمک می کند.
بی توجهی به فرزندان طعمه ای برای سودجویان
عطیه سروش روانشناس بالینی و فعال در حوزه کودکان و نوجوانان نیز ویژگی سن نوجوانان که بعد از کودکی پا به مرحله جدیدی از زندگی می گذارند را عامل کشش و گرایش به مصرف داخانیات عنوان کرد و گفت: این شرایط سنی به شدت آنان را به سمت دیده شدن سوق می دهد و در این مسیر دست به هر کاری می زنند تا متفاوت باشند.
وی ادامه داد: برجسته شدن حس کنجکاوی در این سن و اینکه تمایلی به زندگی یکنواخت ندارند باعث می شود که درصدد از بین بردن این کسالت بربیایند. مساله ای که در سایه غفلت والدین از فرزندان، بسترهای ناهنجاری های رفتاری نوجوانان و جوانان را فراهم می کند و محوریت ارتباط با همسالان را در آنها دوچندان می کند.
این روانشناس بالینی، سرانجام این نوجوانان را طعمه سودجویان دانست و گفت: این سودجویان با تبلیغات غلط میان گروه های نوجوان، باورهای غلطی در آنان نهادینه می کنند که امروز مصرف مواد داشته باش و تو می توانی هر وقت بخواهی آن را ترک کنی.
سروش، برقراری ارتباط سالم را یکی از راهکارهای حمایتی که والدین می توانند برای حفظ فرزندان بکار ببندند عنوان کرد و گفت: والدین باید سعی کنند با رابطه صحیحی که کنترل گری در آن دیده نمی شود بلکه همراه با صمیمت است به فرزندان اطلاعات درست بدهد تا این باورهای غلط در آنان به چالش تبدیل شود.
وی ادامه داد: متاسفانه شاهدیم که گاه والدین در جمع دوستان و خانواده، به طنز و شوخی از این باورهای غلط می گویند غافل از اینکه مجوزی می شود برای کشش فرزندان به روی آوردن به مواد دخانی. بنابراین والدین موظف هستند فرزندان را از محیط های پرخطر دور کنند و یکسری مهارت های خودمراقبتی به او بیاموزند.
گزارش از فاطمه دهقان نیری
دیدگاه تان را بنویسید