۲میلیارد تن فرسایش خاک در سال

سالانه بالغ بر ۲میلیارد تن هکتار فرسایش خاک در کشور رخ می‌دهد این در حالیست که با آبخیزداری می‌توان میزان خسارت بر آب و خاک کشور را کاهش داد.

حفظ پوشش خاک، کنترل فرایندها و اشکال مختلف فرسایش و انتقال رسوب، مهار و کنترل سیلاب‌های ویرانگر، مواجهه با بحران‌های خشکسالی و کم آبی، کنترل و مهار رانش زمین، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و آبخوان‌ها از اهداف نهایی فعالیت‌های آبخیزداری است. در ادامه به ۱۵ نکته بر اساس اطلاعات سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری درباره فرسایش خاک و آبخیزداری و تاثیرات آن بر حفظ آب و خاک اشاره خواهیم کرد:

*آبخیزداری علم طراحی و مدیریت حوزه به منظور حفاظت و استفاده صحیح و پایدار از منابع طبیعی با توجه ویژه به منابع آب و خاک است.

* تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی و افزایش تولید محصول، پیشگیری و مهار فرسایش خاک و سیلاب‌های مخرب، حفظ و احیای آبخیزهای بحرانی و تقویت پوشش گیاهی بخش مهمی از اهداف عملیات آبخیزداری به شمار می‌روند.

*حوزه آبخیز عرصه‌ای است که روان‌آب ناشی از بارش روی آن توسط آبراهه‌ها جمع‌آوری و به یک خروجی نظیر رودخانه، آب انباشت، تالاب، دریاچه و دریا هدایت می‌شود.

* حوزه آبخیز تمامی سطحی را در بر می‌گیرد که آب‌های سطحی در آن منطقه به سمت نقطه یا محل مشخصی جریان می‌یابد.

*عرصه حوزه‌های آبخیز کشور شامل شش ابر حوزه است که هر یک از این حوزه‌ها به حوزه‌های کوچک و تا چندین رده نیز کوچکتر تقسیم می‌شود.

*این ابرحوزه‌ها مربوط به حوزه آبخیز دریای خزر با هفت حوزه کوچکتر، حوزه آبخیز خلیج فارس و دریای عمان با ۹ حوزه کوچکتر، حوزه آبخیز دریاچه ارومیه، حوزه آبخیز فلات مرکزی با ۹ حوزه کوچکتر،حوزه آبخیز مرزی شرق با سه حوزه کوچکتر و حوزه آبخیز قره قوم می‌شود.

*بر اساس تقسیمات آبخیزداری، عرصه حوزه‌های آبخیز حدود ۱۲۵ میلیون هکتار معادل ۹۳ درصد از مساحت کشور را در بر می‌گیرد و حدود ۳۹ میلیون هکتار باقیمانده از سطح کشور را مناطق بیابانی، کویری، باتلاق‌ها، دریاچه‌ها، شهرها و ... تشکیل داده است.

*فشار انسان بر جنگل، مرتع، خاک و زمین، روند روزافزون شهرنشینی و توسعه سطوح غیر قابل نفوذ هر روز احتمال سیل خیزی را در مناطق مسکونی افزایش می‌دهد.

* بنا بر پیش‌بینی سازمان ملل، تا سال ۲۰۲۵ ایران در فهرست کشورهایی قرار می‌گیرد که با کمبود آب مواجه خواهد شد. از این رو اجرای پروژه‌های آبخیزداری از مهمترین اقداماتی است که می‌تواند با کاهش خسارات سیل و فرسایش خاک موجب تغذیه آبخوان‌ها و تولید مواد غذایی شده و ما را از این نگرانی رهایی بخشد.

*حدود ۹۰ تا ۹۵ میلیون هکتار از مساحت کشور را مناطق کوهستانی و شیبدار و حدود ۶۹ تا ۷۴ میلیون هکتار را مناطق کم شیب و دشت ها تشکیل می دهند.

*حدود ۵۵.۵ درصد مساحت کشور معادل ۹۱ میلیون هکتار از عرصه حوزه‌های آبخیز کشور سیل‌خیز است. این عرصه‌ها در تولید هرزآب‌های سطحی که به‌سرعت از دسترس خارج می‌شوند، نقش دارند و در تشدید فرسایش و ایجاد سیلاب‌های مخرب مؤثرند.

*میزان فرسایش خاک در ایران حدود ۲ میلیارد تن در سال برآورد شده است (حدود۱۶.۷ تن در هکتار) که با شاخص جهانی ۵ تا ۶ تن در هکتار، فاصله بسیار زیادی دارد.

* اثرات ۲میلیارد تن هکتار فرسایش خاک درسال، بالغ بر ۲۳۶ میلیون متر مکعب رسوبگذاری در مخازن پشت سدها و به میزان حدود ۵۰۰ میلیون متر مکعب رسوبگذاری در شبکه‌های آبیاری و زهکشی مدرن و سنتی و از دسترس خارج شدن هزاران هکتار اراضی مزروعی است.

* اهمیت اقدامات آبخیزداری زمانی بیشتر نمود پیدا می‌کند که بدانیم در وضعیت فعلی حدود ۲۵۵ شهر معادل۴۱.۵ درصد کل شهرهای کشور، ۸۶۵۰ پارچه آبادی معادل۱۲.۷ درصد آبادی‌های کشور و حدود یک میلیون هکتار از اراضی زراعی شامل باغات، اراضی آبی و دیم واقع در دشت‌ها و حاشیه رودخانه‌ها، ۲۰ هزار رشته قنات و بخش قابل ملاحظه‌ای از جاده‌ها و راه‌های ارتباطی در معرض خطر سیل قرار دارد.

* هر ۱۵۰ هزار هکتار فعالیت آبخیزداری می‌تواند به میزان ۳۰ تا ۵۰ درصد خطر سیل‌گیری یک شهر، ۲۰ روستا و ۲۰۰۰ هکتار اراضی زراعی و بخش قابل توجهی از جاده‌ها و راه‌های ارتباطی و سایر تأسیسات زیر بنایی را کاهش دهد.