بهناز شیربانی: ماجرای قاچاق فیلم‌های سینمایی به‌ویژه در چند هفته گذشته شکل عجیبی پیدا کرده. حالا سرعت قاچاق و عرضه غیرقانونی فیلم‌های روز سینمای ایران به یک ساعت نکشیده، روی کانال‌های تلگرامی و شبکه‌های فارسی‌زبان است و ظاهرا سینماگران را هم از صرافت پیگیری خواسته‌های حداقلی انداخته است. اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی در شرایطی که زمان مشخصی برای بازگشایی سینماها اعلام نشده، درحالحاضر تنها راه عرضه فیلم‌هایی است که مدت‌هاست در صف اکران مانده‌اند؛ اما طبعا در‌این‌میان بسیاری از سینماگران تا زمان نامشخص بازشدن سالن‌های سینما منتظر خواهند ماند تا از بازگشت سرمایه حداقلی ساخت فیلم‌شان مطمئن شوند. با‌این‌حال بعد از گذشت سه ماه از تجربه اکران آنلاین فیلم‌های سینمای ایران در دو پلتفرم عرضه فیلم نماوا و فیلیمو، دیدگاه مدیران فیلیمو را درباره بحران قاچاق فیلم‌های روز سینمای ایران جویا شدیم. احسان عمرانی، معاون اجرائی فیلیمو، در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به این پرسش که بعد از گذشت چند ماه از اکران اینترنتی فیلم‌های سینمایی و مشکلاتی که بعد از اکران این فیلم‌ها به واسطه قاچاق و دانلود غیرقانونی به وجود آمد، فکر می‌کنید چرا نمی‌توان به مشکلات قاچاق فیلم رسیدگی قانونی و ریشه‌‌ای داشت؟ گفت: «امروز بیشتر از هر زمانی در موقعیتی قرار گرفته‌ایم که ساختارهای قانونی نیاز به بازتعریف در بسترهای تکنولوژیک دارند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های به‌روزبودن قوانین، کارایی آنها متناسب با زمان است که در حوزه خدمات دیجیتال ارائه‌شده در وی‌اودی‌ها، معطوف به رعایت حقوق مالکیت معنوی صاحبان آثار در بستر اینترنت می‌شود. این قوانین که عموما آن را با قانون کپی‌رایت می‌شناسیم، ابعاد گسترده‌‌ای دارد و عموما در برخورد با وب‌سایت‌های داخل کشور کارایی دارند؛ اما می‌دانیم که برای همین آثار اکران‌شده در سینمای آنلاین فیلیمو، مهم‌ترین پخش‌های غیرقانونی در بستر تلگرام و کانال‌های ماهواره‌‌ای صورت می‌گیرد. ما به‌عنوان پلتفرم و در راستای مسئولیت حفظ حقوق صاحب اثر، برای حل این مشکلات چند راهکار در پیش گرفتیم و نتایج خیلی خوبی هم به مرور زمان از آنها حاصل شد. از‌جمله این اقدام‌ها این است که ما به کمک چند گروه حقوقی و قضائی و با کمک تمام امکاناتی که در ایران وجود دارد، فعالیت‌هایی مجزا برای جلوگیری از انتشار غیرقانونی آثار انجام داده‌ایم. این روش‌ها برای هر‌کدام از مبادی خروج محتوا از‌جمله تلگرام، اینستاگرام، یوتیوب، کانال‌های ماهواره‌‌ای و پلتفرم‌های پخش فیلم‌های ایرانی در خارج از کشور به شیوه‌های متفاوت انجام می‌گیرد. البته این اقدام‌ها تا حد مطلوبی پیش رفته؛ اما به دلیل خارج از کشور بودن بسیاری از این پلتفرم‌ها، زمان‌بر‌بودن پروسه جلوگیری از انتشار محتوا یا محدود‌کردن رسانه‌هایی که محتوا را غیرقانونی منتشر می‌کنند، همچنان این شیوه قاچاق ادامه دارد. در‌عین‌حال اگر اقدام‌های ما نبود، قطعا کنترل اوضاع از این هم سخت‌تر می‌شد. همچنین در بعد داخلی با قطعیت می‌توان گفت که هیچ سایتی درحالحاضر وجود ندارد که سروری در داخل کشور داشته باشد و فیلم‌های ایرانی را به صورت قاچاق منتشر کند. اینها مجموعه فعالیت‌هایی است که انجام‌گرفتن منظم و ساختار‌یافته آن تاکنون در کشور سابقه نداشته و ما هم به‌عنوان بستر پخش محتوا تاکنون هزینه و سختی زیادی برای آن متقبل شده‌ایم. در‌عین‌حال تمام تلاش‌مان این است که با رفتارسازی در حوزه فرهنگ تماشای آنلاین که بخشی از مسئولیت اجتماعی ما به‌عنوان سرویس وی‌اودی است، روز‌به‌روز شاهد کمتر‌شدن این شیوه‌های آسیب‌زای قاچاق و انتشار غیرقانونی فیلم‌های ایرانی باشیم». او در پاسخ به این پرسش که فکر می‌کنید چه کسانی از این شرایط سود می‌برند؟ گفت: «طبیعتا موارد زیادی را می‌توان نام برد که از این خلأهای قانونی به نفع خود استفاده کنند. به‌ویژه با هدف تبلیغات و جذب کاربر که موجب کسب درآمد برای آنها می‌شود؛ اما هیچ سهمی به صاحب اثر نمی‌رسد. این روش انگیزه زیادی ایجاد می‌کند، برای آنهایی که می‌توانند محتوایی را بدون هزینه در پیج یا کانال تلگرامی یا شبکه ماهواره‌‌ای‌شان قرار دهند و به این شیوه جذب دنبال‌کننده، بیننده و... داشته باشند. این شیوه رایج در افزایش فعالیت منجر به افزایش تبلیغات هم می‌شود و سود بالایی را برای صاحبان این صفحه‌ها، کانال‌ها و شبکه‌ها به همراه خواهد داشت». عباس امینی، کارگردان فیلم «کشتارگاه» که به‌تازگی اکران آنلاینش را آغاز کرده، درباره قاچاق فیلم‌های روز سینمای ایران به «شرق» گفت: «به طرز عجیبی در ماجرای قاچاق فیلم‌های سینمایی، هماهنگی زیادی دیده می‌شود؛ مثلا سایتی که اولین بار نسخه قاچاق را عرضه می‌کند و مشخص است که این سایت از خارج از کشور اداره می‌شود و در ایران فیلتر است و بعد از آن سایت در عرض چند ساعت، تمام شبکه‌های ماهواره‌‌ای که صاحبان‌شان مشخص نیست، نسخه‌‌ای از فیلم را نمایش می‌دهند. متأسفانه برخی مخاطبان متوجه نیستند که فیلم، سرمایه شخصی است و دیدن غیرقانونی فیلم به دارایی یک یا چند نفر آسیب می‌زند. به نظر من قاچاق و عرضه غیرقانونی فیلم‌های روز سینمای ایران، بیشتر یک رفتار معترض‌گونه است و خشمی در آن دیده می‌شود». او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «در‌این‌میان به نظرم افرادی که همیشه فیلم‌ها را در سینماها می‌دیدند و سینما دوست هستند، در شیوه اکران آنلاین هم، فیلم را خریداری می‌کنند؛ اما قشری که نسخه قاچاق فیلمی را نگاه می‌کنند، اشخاصی هستند که اگر نسخه قاچاق هم نبود، فیلم را نمی‌خریدند و نمی‌دیدند». امینی افزود: «هیچ فیلم‌سازی دوست ندارد فیلمش را خارج از سینما ببیند؛ اما باید خودمان را با شرایط موجود تربیت کنیم و پیش برویم. فیلم «کشتارگاه» برای نمایش در سالن‌های سینما ساخته شده است و ساختار فنی آن هم برای پرده سینما تنظیم شده. وقتی که قرار شد فیلم در اکران آنلاین به نمایش گذاشته شود، وضعیت میکس صدا و حتی رنگ و نور را تغییر دادیم؛ اما ناگزیر هستیم و در این شرایط کاری نمی‌توان انجام داد. درحالحاضر فقط ایران نیست که باید به چنین شرایطی عادت کند. تمام دنیا شرایط مشابهی دارند و از روش‌های اکران آنلاین استفاده می‌کنند؛ اما با این تفاوت که سازوکار درست و حساب‌شده‌‌ای برای اکران آنلاین فیلم در سراسر دنیا وجود دارد و قانونی وجود دارد. اگر فیلم به این شکل نمایش داده می‌شود، حق و حقوق تولیدکنندگان اثر سر جای خودش است و همه چیز رعایت می‌شود و در ساعات اولیه نمایش فیلم‌های‌شان به سوددهی می‌رسند؛ اما متأسفانه در ایران این امکان وجود ندارد. ما از چند نظر تحریم هستیم. تحریم مردم خودمان و تحریم بیرون از ایران که نمی‌توانیم سایت‌های عرضه‌کننده قاچاق فیلم را پیگیری کنیم». عباس رافعی، کارگردان فیلم «بهت» که اثرش به‌تازگی به چرخه اکران آنلاین پیوسته است، در همین زمینه به «شرق» گفت: «تلگرام بیشترین منبع نشر فیلم‌های اکران آنلاین است. گاهی با خودم فکر می‌کنم عمل قاچاق فیلم‌های روز سینمای ایران بیش از هر چیز، فکر خبیثانه‌‌ای است تا سودجویی مالی؛ و فکر می‌کنم تا حد زیادی ضربه‌زدن به سینمای ایران مقصود افرادی است که دست به این عمل می‌زنند. نمی‌توان فقط سودجویی مالی را دلیل این کار دانست و احساس می‌کنم دست‌های پنهانی این اتفاقات را رقم می‌زنند». او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «پلتفرم‌های نماوا و فیلیمو درحالحاضر دو منبع عرضه فیلم‌های روز سینمای ایران هستند و متأسفانه زیرساخت‌های محکمی ندارند که می‌توان به‌راحتی از آنها فیلم را دانلود کرد. این موضوع نقطه ضعف پلتفرم‌هاست. به نظرم اگر نماوا و فیلیمو، رقیب داشتند، شاید کمی به این موضوع توجه نشان می‌دادند و امنیت سایت‌شان را تقویت می‌کردند». رافعی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره تجربه اکران آنلاین فیلم سینمایی‌اش گفت: «برای ما فیلم‌سازان اکران اینترنتی حس خوبی ندارد؛ چرا‌که فیلم‌ساز فیلمش را برای مردمی که در سالن سینما، متمرکز فیلم را می‌بینند، می‌سازد. فیلم‌دیدن به نظر من یک حرکت جمعی است و فیلم‌ساز از واکنش مخاطبانش می‌تواند تا حد زیادی متوجه نقاط قوت و ضعف فیلمش شود. اکران آنلاین این حس و تجربه را برای من ندارد. متأسفم که در این شرایط هر شخص به‌تنهایی یا با معدود اطرافیانش فیلم را در موبایل یا تلویزیون می‌بیند و در این شرایط وقتی تمرکز مخاطب مثل زمانی که در سالن سینما نشسته است، نیست، طبعا نمی‌تواند جزئیات فیلم را درک کند. دوست ندارم فیلم خودم را به این شکل تماشا کنم».
ماجرای قاچاق فیلم‌های سینمایی به‌ویژه در چند هفته گذشته شکل عجیبی پیدا کرده. حالا سرعت قاچاق و عرضه غیرقانونی فیلم‌های روز سینمای ایران به یک ساعت نکشیده، روی کانال‌های تلگرامی و شبکه‌های فارسی‌زبان است و ظاهرا سینماگران را هم از صرافت پیگیری خواسته‌های حداقلی انداخته است. اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی در شرایطی که زمان مشخصی برای بازگشایی سینماها اعلام نشده، درحالحاضر تنها راه عرضه فیلم‌هایی است که مدت‌هاست در صف اکران مانده‌اند؛ اما طبعا در‌این‌میان بسیاری از سینماگران تا زمان نامشخص بازشدن سالن‌های سینما منتظر خواهند ماند تا از بازگشت سرمایه حداقلی ساخت فیلم‌شان مطمئن شوند. با‌این‌حال بعد از گذشت سه ماه از تجربه اکران آنلاین فیلم‌های سینمای ایران در دو پلتفرم عرضه فیلم نماوا و فیلیمو، دیدگاه مدیران فیلیمو را درباره بحران قاچاق فیلم‌های روز سینمای ایران جویا شدیم. احسان عمرانی، معاون اجرائی فیلیمو، در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به این پرسش که بعد از گذشت چند ماه از اکران اینترنتی فیلم‌های سینمایی و مشکلاتی که بعد از اکران این فیلم‌ها به واسطه قاچاق و دانلود غیرقانونی به وجود آمد، فکر می‌کنید چرا نمی‌توان به مشکلات قاچاق فیلم رسیدگی قانونی و ریشه‌‌ای داشت؟ گفت: «امروز بیشتر از هر زمانی در موقعیتی قرار گرفته‌ایم که ساختارهای قانونی نیاز به بازتعریف در بسترهای تکنولوژیک دارند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های به‌روزبودن قوانین، کارایی آنها متناسب با زمان است که در حوزه خدمات دیجیتال ارائه‌شده در وی‌اودی‌ها، معطوف به رعایت حقوق مالکیت معنوی صاحبان آثار در بستر اینترنت می‌شود.
این قوانین که عموما آن را با قانون کپی‌رایت می‌شناسیم، ابعاد گسترده‌‌ای دارد و عموما در برخورد با وب‌سایت‌های داخل کشور کارایی دارند؛ اما می‌دانیم که برای همین آثار اکران‌شده در سینمای آنلاین فیلیمو، مهم‌ترین پخش‌های غیرقانونی در بستر تلگرام و کانال‌های ماهواره‌‌ای صورت می‌گیرد.
ما به‌عنوان پلتفرم و در راستای مسئولیت حفظ حقوق صاحب اثر، برای حل این مشکلات چند راهکار در پیش گرفتیم و نتایج خیلی خوبی هم به مرور زمان از آنها حاصل شد. از‌جمله این اقدام‌ها این است که ما به کمک چند گروه حقوقی و قضائی و با کمک تمام امکاناتی که در ایران وجود دارد، فعالیت‌هایی مجزا برای جلوگیری از انتشار غیرقانونی آثار انجام داده‌ایم. این روش‌ها برای هر‌کدام از مبادی خروج محتوا از‌جمله تلگرام، اینستاگرام، یوتیوب، کانال‌های ماهواره‌‌ای و پلتفرم‌های پخش فیلم‌های ایرانی در خارج از کشور به شیوه‌های متفاوت انجام می‌گیرد. البته این اقدام‌ها تا حد مطلوبی پیش رفته؛ اما به دلیل خارج از کشور بودن بسیاری از این پلتفرم‌ها، زمان‌بر‌بودن پروسه جلوگیری از انتشار محتوا یا محدود‌کردن رسانه‌هایی که محتوا را غیرقانونی منتشر می‌کنند، همچنان این شیوه قاچاق ادامه دارد. در‌عین‌حال اگر اقدام‌های ما نبود، قطعا کنترل اوضاع از این هم سخت‌تر می‌شد.
همچنین در بعد داخلی با قطعیت می‌توان گفت که هیچ سایتی درحالحاضر وجود ندارد که سروری در داخل کشور داشته باشد و فیلم‌های ایرانی را به صورت قاچاق منتشر کند. اینها مجموعه فعالیت‌هایی است که انجام‌گرفتن منظم و ساختار‌یافته آن تاکنون در کشور سابقه نداشته و ما هم به‌عنوان بستر پخش محتوا تاکنون هزینه و سختی زیادی برای آن متقبل شده‌ایم.
در‌عین‌حال تمام تلاش‌مان این است که با رفتارسازی در حوزه فرهنگ تماشای آنلاین که بخشی از مسئولیت اجتماعی ما به‌عنوان سرویس وی‌اودی است، روز‌به‌روز شاهد کمتر‌شدن این شیوه‌های آسیب‌زای قاچاق و انتشار غیرقانونی فیلم‌های ایرانی باشیم».
او در پاسخ به این پرسش که فکر می‌کنید چه کسانی از این شرایط سود می‌برند؟ گفت: «طبیعتا موارد زیادی را می‌توان نام برد که از این خلأهای قانونی به نفع خود استفاده کنند. به‌ویژه با هدف تبلیغات و جذب کاربر که موجب کسب درآمد برای آنها می‌شود؛ اما هیچ سهمی به صاحب اثر نمی‌رسد. این روش انگیزه زیادی ایجاد می‌کند، برای آنهایی که می‌توانند محتوایی را بدون هزینه در پیج یا کانال تلگرامی یا شبکه ماهواره‌‌ای‌شان قرار دهند و به این شیوه جذب دنبال‌کننده، بیننده و... داشته باشند.
این شیوه رایج در افزایش فعالیت منجر به افزایش تبلیغات هم می‌شود و سود بالایی را برای صاحبان این صفحه‌ها، کانال‌ها و شبکه‌ها به همراه خواهد داشت».
عباس امینی، کارگردان فیلم «کشتارگاه» که به‌تازگی اکران آنلاینش را آغاز کرده، درباره قاچاق فیلم‌های روز سینمای ایران به «شرق» گفت: «به طرز عجیبی در ماجرای قاچاق فیلم‌های سینمایی، هماهنگی زیادی دیده می‌شود؛ مثلا سایتی که اولین بار نسخه قاچاق را عرضه می‌کند و مشخص است که این سایت از خارج از کشور اداره می‌شود و در ایران فیلتر است و بعد از آن سایت در عرض چند ساعت، تمام شبکه‌های ماهواره‌‌ای که صاحبان‌شان مشخص نیست، نسخه‌‌ای از فیلم را نمایش می‌دهند. متأسفانه برخی مخاطبان متوجه نیستند که فیلم، سرمایه شخصی است و دیدن غیرقانونی فیلم به دارایی یک یا چند نفر آسیب می‌زند. به نظر من قاچاق و عرضه غیرقانونی فیلم‌های روز سینمای ایران، بیشتر یک رفتار معترض‌گونه است و خشمی در آن دیده می‌شود».
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «در‌این‌میان به نظرم افرادی که همیشه فیلم‌ها را در سینماها می‌دیدند و سینما دوست هستند، در شیوه اکران آنلاین هم، فیلم را خریداری می‌کنند؛ اما قشری که نسخه قاچاق فیلمی را نگاه می‌کنند، اشخاصی هستند که اگر نسخه قاچاق هم نبود، فیلم را نمی‌خریدند و نمی‌دیدند».
امینی افزود: «هیچ فیلم‌سازی دوست ندارد فیلمش را خارج از سینما ببیند؛ اما باید خودمان را با شرایط موجود تربیت کنیم و پیش برویم. فیلم «کشتارگاه» برای نمایش در سالن‌های سینما ساخته شده است و ساختار فنی آن هم برای پرده سینما تنظیم شده. وقتی که قرار شد فیلم در اکران آنلاین به نمایش گذاشته شود، وضعیت میکس صدا و حتی رنگ و نور را تغییر دادیم؛ اما ناگزیر هستیم و در این شرایط کاری نمی‌توان انجام داد. درحالحاضر فقط ایران نیست که باید به چنین شرایطی عادت کند. تمام دنیا شرایط مشابهی دارند و از روش‌های اکران آنلاین استفاده می‌کنند؛ اما با این تفاوت که سازوکار درست و حساب‌شده‌‌ای برای اکران آنلاین فیلم در سراسر دنیا وجود دارد و قانونی وجود دارد. اگر فیلم به این شکل نمایش داده می‌شود، حق و حقوق تولیدکنندگان اثر سر جای خودش است و همه چیز رعایت می‌شود و در ساعات اولیه نمایش فیلم‌های‌شان به سوددهی می‌رسند؛ اما متأسفانه در ایران این امکان وجود ندارد. ما از چند نظر تحریم هستیم. تحریم مردم خودمان و تحریم بیرون از ایران که نمی‌توانیم سایت‌های عرضه‌کننده قاچاق فیلم را پیگیری کنیم».
عباس رافعی، کارگردان فیلم «بهت» که اثرش به‌تازگی به چرخه اکران آنلاین پیوسته است، در همین زمینه به «شرق» گفت: «تلگرام بیشترین منبع نشر فیلم‌های اکران آنلاین است. گاهی با خودم فکر می‌کنم عمل قاچاق فیلم‌های روز سینمای ایران بیش از هر چیز، فکر خبیثانه‌‌ای است تا سودجویی مالی؛ و فکر می‌کنم تا حد زیادی ضربه‌زدن به سینمای ایران مقصود افرادی است که دست به این عمل می‌زنند. نمی‌توان فقط سودجویی مالی را دلیل این کار دانست و احساس می‌کنم دست‌های پنهانی این اتفاقات را رقم می‌زنند».
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «پلتفرم‌های نماوا و فیلیمو درحالحاضر دو منبع عرضه فیلم‌های روز سینمای ایران هستند و متأسفانه زیرساخت‌های محکمی ندارند که می‌توان به‌راحتی از آنها فیلم را دانلود کرد. این موضوع نقطه ضعف پلتفرم‌هاست. به نظرم اگر نماوا و فیلیمو، رقیب داشتند، شاید کمی به این موضوع توجه نشان می‌دادند و امنیت سایت‌شان را تقویت می‌کردند».
رافعی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره تجربه اکران آنلاین فیلم سینمایی‌اش گفت: «برای ما فیلم‌سازان اکران اینترنتی حس خوبی ندارد؛ چرا‌که فیلم‌ساز فیلمش را برای مردمی که در سالن سینما، متمرکز فیلم را می‌بینند، می‌سازد. فیلم‌دیدن به نظر من یک حرکت جمعی است و فیلم‌ساز از واکنش مخاطبانش می‌تواند تا حد زیادی متوجه نقاط قوت و ضعف فیلمش شود. اکران آنلاین این حس و تجربه را برای من ندارد. متأسفم که در این شرایط هر شخص به‌تنهایی یا با معدود اطرافیانش فیلم را در موبایل یا تلویزیون می‌بیند و در این شرایط وقتی تمرکز مخاطب مثل زمانی که در سالن سینما نشسته است، نیست، طبعا نمی‌تواند جزئیات فیلم را درک کند. دوست ندارم فیلم خودم را به این شکل تماشا کنم».
دیدگاه تان را بنویسید