چرا بعضی وقت‌ها گوش‌ مان زنگ می‌ خورد؟

 شاید برای شما هم بارها پیش آمده که وسط صحبت کردن با دوست‌تان یا اعضای خانواده، یا موقع رانندگی، یا زمانی که در سکوت دارید ظرف می‌شویید، موقعی که روی مبل لم داده‌اید و تلویزیون تماشا می‌کنید، یا هنگام مطالعه کتاب، یا در حال انجام سایر کارها ناگهان صدایی مثل صدای سوت یا زنگ ممتد را در گوش‌تان می‌شنوید که منبع خارجی ندارد. صدایی که گاهی آرام است و گاهی بلند و آزاردهنده و چند ثانیه‌ طول می‌کشد تا قطع شود و ممکن است تمرکزتان را به هم بریزد.

خیلی از افراد به محض این که گوش‌شان اصطلاحا زنگ می‌خورَد، با شوخی یا بر اساس باور قدیمی‌ها می‌گویند "یک نفر همین الان دارد پشت سرم حرف می‌زند"، یا "حتما امروز خبر خوبی می‌شنوم" یا "یک نفر همین الان دارد پشت سرم از خوبی‌ام می‌گوید". اما واقعیت فراتر از این حرف‌ها است و به گفته متخصصان، این زنگ خوردن یا وزوز گوش دلایل پزشکی و علمیِ متعددی دارد و ربطی به باور قدیمی‌ها ندارد.

چرا گوش‌مان ناگهان زنگ می‌خورد؟

اما چرا باید بی‌دلیل ناگهان گوش‌مان زنگ بخورد یا صدای سوت ممتدِ چند ثانیه‌ای در گوش‌مان بشنویم؟ اگر چنین صداهایی شنیدیم، باید چه کنیم؟ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

دکتر علی‌محمد اصغری، متخصص گوش و حلق و بینی، فوق تخصص گوش و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران به همه این سوال‌ها پاسخ داده و به همشهری‌آنلاین می‌گوید: زنگ گوش دلایل بسیار زیاد و متعددی دارد و همه دلایل هم به خود گوش مربوط نمی‌شوند. این عارضه می‌تواند ناشی از مشکلات گوش خارجی باشد مثل جرم گوش یا عفونت گوش خارجی که باعث انسداد مجرای گوش می‌شود. همچنین می‌تواند مربوط به مشکلات گوش میانی یا گوش داخلی باشد.

اصغری ادامه می‌دهد: همانطور که گفتم، ممکن است مشکل زنگ یا وزوز گوش مستقیما مربوط به گوش نباشد. به خصوص صداهای نبض‌دار که به دلیل مشکلات عروقی اطراف گوش شنیده می‌شوند. حتی در مواردی اگر مفصل فک مشکل داشته باشد، می‌تواند در گوش صدای زنگ ایجاد کند. یا مثلا افرادی که مشکل مهره‌های گردن دارند یا به گردن‌شان ضربه وارد شده، ممکن است در گوش‌شان صدا بشنوند.

به گفته این استاد دانشگاه، طیف وسیعی از اختلالات و بیماری‌ها به این مشکل وابسته هستند که بعضی از آنها شناخته‌ شده‌اند و بعضی‌ها نیستند. مثلا تومورهایی که در عصب شنوایی ایجاد می‌شوند و رشد می‌کنند، می‌توانند در گوش داخلی و حتی در مغز صدا ایجاد کنند. بنابراین دلایل خیلی متنوع هستند و تشخیص درست، به یک معاینه خیلی دقیق گوش و بررسی وضعیت شنوایی و حتی معاینه فک و گردن نیاز دارد و به راحتی نمی‌شود یک علت را تعیین کرد و به نتیجه رسید.

خطر وزوز بیخ گوش این افراد

قرار گرفتن در معرض صداهای بلند، کاهش شنوایی ناشی از افزایش سن، عفونت گوش، جرم گرفتن گوش، کمبود برخی ویتامین‌ها مثل ویتامین B۱۲، اختلالات در مفصل فک، مشکلات مربوط به گردن، برخی بیماری‌های مزمن مثل دیابت، اختلالات تیروئید، میگرن، احتمال ابتلا به تومور مغزی و حتی اختلالات خودایمنی می‌توانند باعث وزوز گوش شوند.

اصغری در این خصوص می‌گوید: افرادی که برای مدت طولانی در معرض صدای بلند هستند، می‌توانند دچار اَشکال مختلف وزوز گوش شوند. مثلا کسانی که موسیقی را همیشه با صدای بلند گوش می‌دهند، یا در کارگاه‌های پرصدا مثل تراشکاری و صافکاری کار می‌کنند یا مشاغل پرسر و صدا دارند؛ مثلا در کارخانه فرزکاری می‌کنند، یا افرادی که زیاد تیراندازی می‌کنند. اینها به دلیل ترومای صوتی، مدام صدای بلند می‌شنوند و همین می‌تواند به شنوایی‌شان آسیب بزند و باعث مشکلی مثل زنگ گوش در آنها شود.

آلودگی صوتی کلانشهرها و وزوز گوش

آلودگی صوتی، یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی است که می‌تواند روی سلامت گوش و بروز وزوز گوش تأثیر بگذارد. ساکنان کلان‌شهرهایی مثل تهران به‌ خصوص کسانی که به طور مداوم در معرض آلودگی صوتی بالا قرار دارند، در معرض خطر بیشتری برای آسیب شنوایی و وزوز گوش هستند.

اصغری در پاسخ به این سوال که آیا ساکنان کلانشهری مثل تهران که آلودگی صوتیِ زیادی دارد، در معرض عارضه‌ای مثل وزوز گوش هستند، می‌گوید: این مشکل روی همه افراد به یک اندازه تأثیر نمی‌گذارد. فقط افرادی که طولانی‌مدت در خیابان و ترافیک هستند، ممکن است دچار مشکل کاهش شنوایی و زنگ گوش شوند. مثل راننده‌های تاکسی.

این فوق تخصص گوش توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: ترافیک ۸۵ تا ۹۰ دسی‌بل صدا ایجاد می‌کند و آنهایی که راننده‌اند، معمولا در گوش‌چپ‌شان دچار کم‌شنوایی و مشکلاتی مثل زنگ گوش می‌شوند. دلیلش هم این است که اغلب پنجره سمت خودشان - سمت چپ - باز است و آنها مدام در معرض صداهای بالای ۸۵ دسی‌بل هستند.

عارضه‌ای مربوط به همه سنین

وزوز گوش در هر سنی می‌تواند رخ بدهد؛ هم در کودکان و هم در افراد مسن. این را اصغری می‌گوید و ادامه می‌دهد: افرادی که به دلیل سرماخوردگی دچار عفونت گوش می‌شوند، مایعی در پشت پرده گوش‌شان جمع می‌شود که باعث می‌شود اینها معمولا صدای زنگ در گوش خود بشنوند. این مشکل در کودکان به دلیل رایج بودن عفونت گوش بسیار شایع است.

به گفته این متخصص گوش و حلق و بینی، در بزرگسالی هم بیماری‌ای مثل اتواسکلر (Otosclerosis) که یکی از اختلالات گوش میانی است، می‌تواند باعث زنگ گوش شود. در افراد مسن هم پیرگوشی می‌تواند هم کم‌شنوایی ایجاد کند و هم منجر به وزوز گوش شود. یعنی زنگ گوش می‌تواند ناشی از کاهش شنوایی در فرد باشد. حتی مواردی مثل خستگی، اضطراب و افسردگی هم می‌توانند باعث وزوز گوش شوند.

اصغری تاکید می‌کند: درمجموع وزوزش گوش یا اصطلاحا زنگ گوش دلایل بسیار وسیعی دارد و اظهارنظر دقیق در مورد آن نیازمند معاینه و بررسی دقیق و گرفتن شرح حال بیمار است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

وزوز گوش در بیشتر افراد به ندرت اتفاق می‌افتد و گذرا است، ولی برخی از افراد می‌گویند که این مشکل در گوش آنها پیاپی و به صورت مزمن رخ می‌دهد و خوابیدن، تمرکز یا زندگی روزمره آنها را مختل کرده است.

خیلی‌ها می‌پرسند از کجا بدانیم که مشکل زنگ گوش یا وزوز گوش در ما جدی است یا نه؟ و چگونه متوجه شویم که مراجعه به پزشک ضروری است یا ضرورتی ندارد؟ اصغری در این باره می‌گوید: اگر صداها منقطع است و دائمی نیست و چند ثانیه تا چند دقیقه اتفاق می‌افتد، اهمیت زیادی ندارد و به تنهایی ارزش پیگیری ندارد. مگر این که همراه این مشکل، افت شنوایی هم رخ داده باشد که در این صورت لازم است حتما بررسی شود.

به گفته این فوق تخصص گوش، حتی صدای زنگی که کمتر از ۳ ماه فرد را درگیر می‌کند و بعد اثری از آن نیست، هنوز به عنوان بیماری مزمن محسوب نمی‌شود. البته نه این که نیاز به پیگیری نداشته باشد. همان طور که گفتم اگر زنگ گوش با افت شنوایی همراه باشد و زندگی روزمره را مختل کرده باشد، نیازمند مراجعه به پزشک است. ولی اگر با هیچ مشکل دیگری همراه نباشد، اورژانسی نیست.