هفته کتاب می‌تواند تقویت کننده سرمایه اجتماعی باشد

رضا جهان‌فر، نویسنده و پژوهشگر به ستاد خبری سی‌ودومین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، گفت: برگزاری رخدادهای جمعی با حضور افراد مختلف با سلایق مختلف فکری اما با همانندی و تشابه در شرایط، مسیر، اهداف و سایر همانندی‌ها می‌تواند منجر به افزایش سرمایه اجتماعی در بین آن افراد شود. «اعتماد» و «مشارکت» دو بال اصلی و محوری سرمایه اجتماعی هستند. از سوی دیگر مولفه‌های دیگری همچون «همبستگی»، «وفاق» نیز در ذیل سرمایه اجتماعی تعریف می‌شوند. رویدادهای ورزشی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی هر یک می‌توانند زمینه ایجاد و یا افزایش سرمایه اجتماعی و مولفه‌های آن را فراهم کنند. از سوی دیگر باید در نظر داشت که در چند سال اخیر «وطن دوستی» تقریباً در همه کشورهای جهان افزایش داشته به این معنا که مردم تلاش می‌کنند که اقداماتی انجام دهند که برای کشورشان مفید باشد. تشکیل سازمان‌های مردم نهاد با زمینه موضوعی خدمت به وطن و هموطن در حوزه های مختلف نیز مورد توجه قرار گرفت. 

وی افزود: یکی از موضوعات دارای زمینه تشابه و همانندی در همه انسان‌ها در همه جوامع، «کتاب» است. «اهل قلم»، «ناشران»، «کتاب»، سه ضلع اصلی اثرگذاری بر مخاطبانِ کتاب هستند. البته اضلاع دیگری همچون «کتابخانه» و «کتابدار» نیز در این فرایند، دارای اثرگذاری ویژه هستند. در جمع بندی باید گفت که هفته کتاب می‌تواند ایجاد کننده و یا تقویت کننده سرمایه اجتماعی در سطح ملی و افزایش دهنده «هویت ملی» و ایجاد همبستگی و وفاق ملی باشد. به ویژه اینکه در این هفته به کتاب‌ها و نویسندگان مرتبط با موضوع «وطن»، «تمامیت ارضی»، «سازمان‌های عهده دار حفظ تمامیت ارضی» و «شهدای مدافع وطن» هم پرداخته می‌شود.  

نویسنده کتاب «پرونده‌ای برای میگ – ۲۵» ادامه داد: در طول سال کتاب‌های مختلفی با موضوع تمامیت ارضی و دفاع از وطن و یا شهدا منتشر می‌شود که فرصت مناسبی برای معرفی آنها و نویسندگان و ناشران‌شان وجود ندارد و هفته کتاب می‌تواند بهترین فرصت برای معرفی این حوزه به مخاطبان باشد.  نامگذاری روزها به نامِ «عوامل ایجاد اثر» در سطح جامعه، صرفاً برای قدردانی نیست -که البته ممکن است قدردانی از عوامل ایجاد اثر در این ایام نیز انجام ‌شود، بلکه این نامگذاری می‌تواند تسهیل کننده حفظِ اثرگذاری باشد. در واقع نام‌گذاری هفته‌ای برای کتاب، تسهیل کننده حفظ و یا حتی افزایش کتاب در سطح جامعه است. هفته کتاب فرصتی برای توجه بیشتر مردم و مسئولان به کتاب و کتابخوانی است. لازمه گسترش کتاب و کتابخوانی، توجه به کتاب و کتابخوانی است.

وی همچنین نقش رسانه‌ها را در جاری و ساری بودن کتاب در جامعه مهم خواند و گفت: رسانه‌ها با پرداختن به کتاب و معرفی کتاب‌های منتشر شده و اهل قلم و دست اندرکاران حوزه کتاب نظیر کتابداران، علاوه بر ایجاد زمینه تکریم و افزایش انگیزه، میل به کتابخوانی در مردم را نیز افزایش می‎‌دهند.  

جهان‌فر در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به این سوال که «با توجه به رویدادهای منطقه جای خالی تبلیغ چه کتاب‌هایی را در رسانه‌ها حس می‌کنید؟» اشاره کرد: با توجه به رویدادهای منطقه و افزایش توجه مردم به دفاع از وطن و شهدای این حوزه، معرفی کتاب‌هایی با موضوع عملکرد سازمان‌های تأمین امنیت کشور و چگونگی دفاع از وطن و هموطن در برابر تهدیدات، می‌تواند منجر به افزایش آگاهی مردم از نحوه عملکرد سربازان وطن شود. ضمن اینکه باید توجه داشت مهمترین پشتوانه نیروهای مسلح در هر کشور، مردم آن کشور هستند. در مورد شرارت‌های اخیر رژیم صهیونیستی و شهادت تعدادی از مرزبانان آسمان ایران، پدافند هوایی اثرگذاری ویژه‌ای در دفاع از ایران و ایرانی داشت.

نویسنده کتاب «دفاع معجزه‌آسا: بررسی نقش و عملکرد پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران در عملیات والفجر ۸ (آزادسازی فاو)» اضافه کرد: هم اکنون نیروی پدافند هوایی، دارای دو ناشر تخصصی است؛ انتشارات نیروی پدافند هوایی و همچنین انتشارات دانشگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص). این دو ناشر قطب نشر تخصصی در حوزه پدافند هوایی هستند. مطالعه کتاب‌های منتشر شده توسط این ناشر می‌تواند منجر به افزایش آگاهی عمومی و تخصصی در بین مخاطبان شود به گونه‌ای که حتی این آگاهی می‌تواند منجر به موفقیت در سایر حوزه‌ها شود. به عنوان مثال با تجربه‌ترین «سامانه فرماندهی و کنترل» در کشور مربوط به پدافند هوایی است. شبکه یکپارچه پدافند هوایی نمونه موفقی از شبکه‌سازی سازمانی و ایجاد هم افزایی و افزایش انسجام در بین اجزای سیستم در ایران است. این شبکه یکی از موفق‌ترین شبکه‌های یکپارچه پدافند هوایی در جهان محسوب می‌شود. این شبکه خالق دفاع معجزه آسا در عملیات والفجر ۸ و حافظ امنیت آسمان ایران در طول چندین دهه در برابر تهدیدات در بحران‌های مختلف است. 

وی درباره ویژگی‌های این شبکه گفت: یکی از ویژگی‌های این شبکه، «هوشمندی و خودترمیمی» است. در حالی که در برخی از کشورها، چنین شبکه‌ای و یا معادل آن از سوی مستشاران خارجی کنترل و راهبری می‌شود ولی در ایران این شبکه از سوی فرزندان همین سرزمین، هدایت و راهبری می‌شود. تفاوت این دو نوع از راهبری شبکه پدافند هوایی را می‌توان در یکی از نبردهای معاصر مثال زد. در حمله نظامی عراق به کویت، کاربران پدافند هوایی کویت که عمدتاً خارجی بودند فرار کردند. ولی در چند دهه اخیر بارها پدافند هوایی ایران در عمل نشان داد که شهادت در راه دفاع از وطن و هموطن و اعتقادات را در آغوش می‌گیرد ولی فرار نمی‌کند. در عملیات مرصاد و حماسه سوباشی، کارکنان سایت راداری سوباشی با اطلاع از احتمال بالای شهادت در عملیات، هرگز اتاق عملیات رادار را ترک نکردند و تا آخرین لحظه به انجام وظایف پدافندی مشغول بودند و ۱۹ نفر همزمان به شهادت رسیدند. اگر آن شهدا محل خدمت را ترک می‌کردند، خودشان مصون از آسیب می‌ماندند ولی تعداد زیادی از رزمندگان سطحی بر اثر بمباران بعثی‌ها به شهادت می‌رسیدند. در شرارت اخیر رژیم صهیونیستی نیز تنی چند از نیروهای پدافند هوایی کشورمان، با شجاعت به شهادت رسیدند که نباید آنها را فراموش کنیم. ارزش حماسی عملکرد شهدای ۵ آبان ۱۴۰۳ پدافند هوایی کمتر از شهدای ۵ مرداد ۱۳۶۷ نیست. 

جهان‌فر همچنین با تقدیر از خانواده شهدای پدافند، اشاره کرد:‌تکمیل کننده عملکرد شهدای سوباشی و شهدای اخیر پدافند هوایی، عملکرد زینب گونه خانواده محترم این شهداست. شجاعت در برابر دشمن و دفاع از حق در سخنان خانواده محترم شهدای پدافند هوایی به صورت شفاف وجود دارد. در واقع عملکرد تبیینی خانواده محترم شهدا افزایش دهنده اثرگذاری عملکرد شهدا است.      

سی‌ودومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران که با شعار «خواندن برای همدلی» از ۲۳ آبان (۱۴۰۳) شروع شده بود، چهارشنبه سی‌ام آبان (۱۴۰۳) به کار خود پایان داد.