|
کد‌خبر: 318605

تهران

۱۴ مهر، روز تهران مبارک | چرا ۱۴ مهر روز تهران نام‌گذاری شده است؟

شاید جالب باشد بدانید که از سال ۱۳۹۵، در تقویم رسمی کشور ۱۴ مهرماه به نام روز تهران نام‌گذاری شده است.

تهران با وجود موقعیت مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی دیاری فراموش شده است. حتی تنوع جاهای دیدنی تهران و جذابیت‌های آن‌ها نیز نتوانسته غبار و آلودگی را از چهره‌ پایتخت پاک کند و این شهر در میان هیاهو، شلوغی و ترافیک خود غرق شده است.

در این راستا، در سال ۱۳۹۵ طرحی با یک فوریت از جانب شورای شهر تهران به شورای فرهنگ عمومی کشور ارائه شد که پس از تصویب آن ۱۴ مهرماه در تقویم رسمی کشور بنام «روز تهران» نام‌گذاری شد؛ ولی علت انتخاب این روز و اختصاص یافتن آن به قلب تپنده ایران چه بود؟

 

تاریخچه تهران

طبق شواهد تاریخی قدمت تهران به ۷۰۰۰ سال قبل می‌رسد. در این رابطه، کشف اسکلت زنی ۳۰ ساله در منطقه مولوی و نیز وجود تپه‌های باستانی در تهران مانند تپه باستانی قیطریه گواه این مدعی است. همچنین، در هنگام یورش مغولان بسیاری از مردم ری به تهران، که در آن دوره از آبادی‌های سرسبز و پرجمعیت شمال ری بوده، مهاجرت می‌کنند.

شهر ری

در دور صفوی، طهران همچنان به‌عنوان یکی از آبادی‌های ری محسوب می‌شد تا اینکه در این دوره به‌دلیل ارادت ویژه شاه طهماسب به اما‌م‌زاده حمزه (ع)، جد اعلای صفویان، مورد توجه وی قرار می‌گیرد. در این راستا، او دستور می‌دهد در طهران که نسبت به ری خوش آب و هواتر بوده، برایش اقامتگاه و برج و بارویی درخور شاه‌نشین صفوی، گرداگرد طهران ساخته شود.

به جرئت می‌توان این دوره را آغاز تبدیل طهران از آبادی به شهر نامید؛ تا اینکه طبق شواهد تاریخی ٢٣٠ سال قبل، آقا محمد خان قاجار، روز یکشنبه ۱۱ جمادی‌الثانی ۱۱۷۴ قمری، هم‌زمان با عید نوروز در کاخ گلستان تاج سلطنت ایران را بر سر گذاشت و تهران را مرکز پادشاهی خود قرار داد. اگرچه آن روزها، وی حتی تصورش را هم نمی‌کرد که این تصمیم، روزی کلانشهری با این عظمت را به وجود آورد.

انتخاب تهران دلایلی داشت؛ نخست آن‌که این شهر مشرف به سراسر فلات ایران بود. یعنی از این نقطه کانونی می‌توانست تا کرانه‌‌های شمالی خلیج فارس و دریای مکران را زیر نظر داشته باشد. البته سواحل دریای خزر نیز پشت سر او بود. آقا محمدخان در عین حال برآمده از ایل قاجار بود، که در دو سوی رودخانه گرگان به سر می بردند. جایگاه ایل در پشت سر او موجب اطمینان و دلگرمی‌اش می‌شد و در روزهای دشوار می‌توانست به میان ایل خود بگریزد.

عکس: مرکز اسناد تصویری کاخ گلستان/میدان ارگ تهران در دوره قاجار

تا انقلاب مشروطه، طهران عمدتا با عنوان دارالخلافه شناخته می‌شده است. به‌ویژه اینکه در زمان سلطنت ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، مرکز پادشاهی ممالک محروسه ایران به «دارالخلافه ناصری» و «دارالخلافه مظفری» شهرت داشت.

تا اینکه در مردادماه ۱۲۸۵ فرمان برپایی مشروطیت به امضای مظفرالدین شاه قاجار می‌رسد و اولین جلسه مجلس شورای ملی در ۱۴ مهر همان سال در کاخ گلستان و در حضور شاه قاجار تشکیل می‌شود. به‌دنبال تشکیل نخستین دوره مجلس شورای ملی، قانون اساسی ایران نیز تصویب و طهران رسماً و به‌طور قانونی به پایتختی ایران انتخاب می‌شود.

عکس: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی/عمارت مجلس شورای ملی در بهارستان تهران

وجه تسمیه نام تهران

درباره ریشه نام تهران نظرهای متفاوتی وجود دارد. به اعتقاد برخی تهران یعنی دامنه گرم در مقابل شمران که دامنه سرد است. برخی بر این باور هستند که سراسر دشت پهناوری که امروز تهران بزرگ خوانده می‌شود، در میان کوه‌های اطراف، گود به نظر می‌رسید و بدین سبب «تَهِ ران» نامیده شد. تعدادی نیز تهران را (تَهِ ران) می‌دانند چون در گذشته به هنگام حمله دزدان و دشمنان، مردم به انتهای خانه‌های مانند غارشان (زیرزمین‌ها) پناه می‌بردند.

مهرالزمان نوبان صاحب نظر در ریشه نام شهرها و روستاها می‌گوید:

برخی گفته‌اند در گذشته دور تیره‌ای از خاندان طاهری خراسان در اینجا زندگی می‌کردند. ازاین‌رو به این شهر «طاهِران» گفتند. طرفداران این نظریه می‌گویند «طاهران» بعدها به «طِهران» تبدیل شد.

حسین کریمان در کتاب قصران می نویسد:

تهران در اصل گِهران بوده به‌معنی جای گرم (گِه: گرم + ران: جا) در برابرِ شِمیران که جای سرد است. شِم و سِم به‌معنی سرد است و شمیران و سِمیرُم به‌معنی جای سرد است. تبدیل «گ» در «گِهران» به «ت» در گویش مردم قصران و آبادی‌های پیرامون طبیعی است. همان گونه که «گِل» را «تیل» یا «تِوِل» تلفّظ می‌کنند.