در چند هفتۀ گذشته در استان فارس بیش‌از ۳۰ مورد آتش‌سوزی داشتیم
مجازات ناچیز آتش‌‌افروزان جنگل‌ها
از سه هفتۀ قبل، آتش، ارتفاعات استان فارس را رها نکرده. ارتفاعات «ورمال» در کوهمره‌سرخی، تا دیروز عصر هم در آتش می‌سوخت و به‌گفتۀ «بهمن ایزدی» فعال محیط‌زیست منطقه، «نیروهای منابع‌طبیعی نیم‌ساعت پس از خاموش‌کردن آتش توسط نیروهای بومی، به دامنۀ کوه رسیدند.»
از سه هفتۀ قبل، آتش، ارتفاعات استان فارس را رها نکرده. ارتفاعات «ورمال» در کوهمره‌سرخی، تا دیروز عصر هم در آتش می‌سوخت و به‌گفتۀ «بهمن ایزدی» فعال محیط‌زیست منطقه، «نیروهای منابع‌طبیعی نیم‌ساعت پس از خاموش‌کردن آتش توسط نیروهای بومی، به دامنۀ کوه رسیدند.» آتش امسال زودتر و تندتر راهش را به زاگرس باز کرده و باوجودآنکه تابستان هنوز نرسیده، خبرها از گسترۀ زاگرس نگران‌کننده است. دراین‌میان، سخنگوی سازمان مدیریت بحران گفته: دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی به استانداران برای شناسایی عاملان آتش‌سوزی عمدی نامه زده‌اند. اتفاقی که به گفتۀ ایزدی، انداختن مسئولیت به‌گردن دیگری است. «سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی خود باید ستادی تشکیل دهند و به شناسایی عاملان آتش‌سوزی بپردازند و دستگاه قضا هم با جدیت وارد عمل شود.»
آتش در زاگرس دامنۀ گسترده‌ای را دربرگرفته و مانند سال‌های گذشته، مسئولان منابع‌طبیعی، مدیریت بحران، محیط‌زیست و سایر سازمان‌های ذی‌ربط، حالا که به فصل آتش‌سوزی‌ها رسیده‌ایم، از کاستی‌ها می‌گویند. هفته‌های گذشته بخش بزرگی از ارتفاعات کهگیلویه‌وبویراحمد درگیر آتش شد و چند روز قبل «ابراهیم جانی‌نسب» فرماندۀ یگان حفاظت منابع‌طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد، با‌اشاره‌به‌اینکه امسال شش فقره آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع شهرستان‌های گرمسیری گچساران، بهمئی و باشت رخ داده است، به باشگاه خبرنگاران گفت: «آتش‌سوزی از اول امسال تاکنون به نود هکتار از عرصه‌های طبیعی استان خسارت زده است.» به‌گفتۀ او، کوه‌های خامی، دیل، نارک‌خاییز، پهن و نیر و همچنین مناطقی مانند پیچاب، لوداب و شلال‌دان، ازجمله مناطق بحرانی شناسایی‌شده درخصوص آتش‌سوزی هستند و همچنین چهل نقطۀ نیمه‌بحرانی مستعد آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع استان شناسایی شده است.
بهمن ایزدی: هنوز و بعد از این‌همه‌سال که از آتش‌سوزی در این فصل می‌گذرد، باز هم صحبت از آتش‌سوزی که می‌شود، غافلگیر می‌شوند یا آن‌قدر برایشان بی‌اهمیت است که حتی به خودشان زحمت نمی‌دانند بحرانی عمل کنند
هفته‌های گذشته را فعالان استان فارس با سختی گذرانده‌اند؛ هرروز خبری از شعله‌گرفتن آتش در نقطه‌ای از ارتفاعات استان به گوش رسیده و حالا «بهمن ایزدی»، فعال محیط‌زیست در منطقه می‌گوید: شیوۀ آتش‌زدن‌ها مانند سال‌های ۱۳۹۹-۱۴۰۰ شده که آتش از بلندی شعله می‌گیرد. «آتش در لپویی، ورمال، نورآباد و ممسنی در روزهای گذشته گسترده بود. ما در سال‌های اخیر آموزش‌هایی برای بومیان برگزار کردیم، اما همچنان فکر اینکه آن‌ها چه‌طور در دمای هشتاد تا صد درجه با کم‌ترین امکانات دل به آتش می‌زنند، رهایمان نمی‌کند. ما در یکی‌دو سال اخیر، شانزده شهید مقابله با آتش داشتیم که البته در لیست شهدا قرار نگرفته‌اند؛ اما آن‌ها شهید راه حفاظت از این خاک‌اند.»
او که سال‌هاست همراه با همیاران دیگر به‌وقت آتش‌سوزی دل به کوه زده، می‌گوید: برای مسئولان اهمیتی ندارد؛ چون اهمیت کوهستان را نمی‌دانند و نمی‌خواهند بدانند. «هنوز و بعد از این‌همه‌سال که از آتش‌سوزی در این فصل می‌گذرد، باز هم صحبت از آتش‌سوزی که می‌شود، غافلگیر می‌شوند یا آن‌قدر برایشان بی‌اهمیت است که حتی به خودشان زحمت نمی‌دانند بحرانی عمل کنند.»
ایزدی از اولویت‌بندی مناطق براساس میزان آسیب‌پذیری‌شان و حضور سازمان‌های مردم‌نهاد برای آموزش محلی‌ها می‌گوید و تأکید می‌کند، آتش‌های فعلی که به جان جنگل‌ها و مراتع افتاده، باید واکاوی شود؛ چراکه دیگر افراد مانند گذشته برای تصاحب زمین دست به این کار نمی‌زنند. «روش‌های زمین‌خواری فرق کرده. درختان را از پایین قطع می‌کنند و با خاک ریشۀ آن‌ها را می‌پوشانند و انگار که اصلاً آن‌جا درختی نبوده، محوش می‌کنند. بنابراین دلایل آتش‌زدن‌های عمدی می‌تواند متفاوت باشد و ازسویی ترس، بروکراسی و نبود مجازات بازدارنده، دست متخلفان را باز کرده است.»
سعیده اسکندری: آتش‌سوزی سالانه موجب نابودی بیش‌از ۶ هزار هکتار از اراضی جنگلی ایران می‌شود و بیش‌از ۲۴۰ میلیارد ریال خسارت اقتصادی به بار می‌آورد
او به دستگیری افرادی اشاره می‌کند که در سال‌های قبل به جرم آتش‌زدن جنگل‌ها مجازات شده بودند، اما قاضی دادگاه گفت نیاز است چهار شاهد برای اثبات این اتفاق وجود داشته باشد. «در این شرایط، درخواست نیروهای اطلاعاتی و امنیتی از استانداری تا چه‌حد درست است؟ این نیروها خود باید وارد کار شوند. باید جدیت به خرج دهند و محاکمه واقعی باشد نه فرمالیته؛ این اتفاقات می‌تواند باعث شود که بازدارندگی برای انجام این جرم بالا رود. چراکه درحال‌حاضر، جرائم متناسب با زیانی که فرد خاطی وارد می کند نیست.»
این فعال محیط‌زیست از مسئولان اطلاعاتی و امنیتی خواست تا ستادی مشخص برای شناسایی و معرفی این افراد داشته باشند. «در چند هفتۀ گذشته در فارس، با وجود وارد‌نشدن به تابستان، بیش‌از سی مورد آتش‌سوزی داشتیم.»
سالانه ۶ هزار هکتار اراضی جنگلی می‌سوزند
در سال‌های اخیر، پژوهش‌های مختلفی دربارۀ آتش‌سوزی‌ها انجام گرفته. یکی از آن‌ها پژوهشی است با عنوان «آتش‌سوزی جنگل‌های ایران، پیامدها، روش‌های مقابله و راهکارها» که در بهار ۱۴۰۰ در فصل‌نامۀ «انسان و محیط‌زیست» منتشر شد. در این مقاله «سعیده اسکندری» نویسندۀ مقاله، پدیدۀ آتش‌سوزی جنگل‌ها را یکی از مهم‌ترین بحران‌های ایران دانسته و می‌نویسد: «آتش‌سوزی سالانه موجب نابودی بیشتر از ۶ هزار هکتار از اراضی جنگلی ایران می‌شود و بیش‌از ۲۴۰ میلیارد ریال خسارت اقتصادی به بار می‌آورد. براساس آمار Food and Agriculture Organization( FAO) بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۲ میلادی، سالانه به‌طور متوسط ۶ هزار و ۵۰۰ هکتار از جنگل‌های ایران در اثر آتش‌سوزی از بین رفته‌اند، که این آتش‌سوزی‌ها در ارتباط با عوامل انسانی و اقلیمی بوده‌اند.» او همچنین آتش‌سوزی را یکی از خطرات جدی در مناطق جنگلی و مرتعی شمال و همچنین غرب ایران به حساب می‌آورد و ادامه می‌هد: «آمارها نشان‌گر میزان خسارات به‌بارآمده از این پدیدۀ مخرب به‌خصوص در شمال کشور هستند؛ به‌طوری‌که تنها در سال ۱۳۸۹، ۲۱۸ فقره آتش‌سوزی در حوزۀ ادارۀ کل منابع‌طبیعی استان مازندران اتفاق افتاده است و تنها در همین‌سال، چندین هکتار از جنگل‌ها و مراتع شمال ایران بر اثر آتش‌سوزی از بین رفته‌اند. همچنین در استان گلستان در فاصلۀ سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۸۹، حدود یک‌هزار و ۶۸۸ فقره آتش‌سوزی اتفاق افتاده است که درنتیجۀآن، حدود ۱۴ هزار و ۱۴۵ هکتار از جنگل‌های این استان از بین رفته‌اند.»
در تحقیق دیگری با عنوان تأثیر آتش‌سوزی بر ساختار پوشش گیاهی در جنگل‌های زاگرس (مطالعۀ موردی: شهرستان سروآباد، استان کردستان) که سال ۹۵ در مجلۀ «جنگل ایران» منتشر شد، نتایج نشان داد که پس‌از رخداد آتش‌سوزی و گذشت دَه سال از آن، سهم درختان بلوط کاهش و در مقابل سهم گونه‌های ولیک و بادام افزایش یافته است و البته در گونۀ بنه تفاوتی ملاحظه نمی‌شود. براساس این پژوهش، بادام و بنه مقاومت بیشتری از بلوط ایرانی (برودار) در برابر آتش‌سوزی نشان دادند و میانگین قطر تنه برودار در منطقه، شاهد کم‌تر از منطقۀ آتش‌سوزی و میانگین ارتفاع کل در منطقه، شاهد بیشتر از منطقۀ آتش‌سوزی بود. همچنین در زمینۀ زادآوری، سن و ارتفاع نونهال‌ها در منطقه، شاهد و آتش‌سوزی دارای اختلاف معنی‌دار بودند.