کارگران چینی | محصور در زمان

مدیران سنتی قدیمی دارند که هرگاه فرصتی به دست آورند از تنبلی فرضی زیردستان گلایه می‌کنند. اما انجام این کار در شکل عمومی عاقلانه نیست. چین را هم نمی‌توان از این قاعده مستثنی دانست. خانم کیو جینگ، رئیس بخش ارتباطات غول فناوری بیدو (Baidu) اوایل این ماه از فرهنگ سخت‌گیرانه شرکتش در رسانه‌های اجتماعی دفاع کرد. این اقدام طوفانی برپا کرد که نارضایتی فزاینده کارمندان جوان کشور را که ساعات کاری طولانی را تحمل می‌کنند بازتاب می‌داد.

خانم کیو در ویدئویی که به سرعت فراگیر شد می‌گوید اینکه روابط عاطفی یا سلامت جسمی اعضای تیمش به خاطر شغل‌شان آسیب می‌بیند ربطی به او ندارد. او گفت، «من مادرشان نیستم». در جایی دیگر او اضافه می‌کند، هر زنی که تصمیم بگیرد با شوهر و فرزندانش وقت بگذراند نباید انتظار ترفیع یا افزایش حقوق داشته باشد. او ادعا کرد از اینکه تولد پسر بزرگش را فراموش کرده یا نمی‌داند پسر کوچکش در کلاس چندم درس می‌خواند متاسف نیست، زیرا او «انتخاب کرد که یک زن شاغل باشد». او به افراد خوش‌اقبالی که موفق شده‌اند در رده شغلی شبیه به او قرار گیرند چنین توصیه می‌کند: «تلفن خود را 24 ساعت شبانه‌روز روشن نگه دارید و همیشه آماده پاسخ دادن باشید.» 

همگان به سرعت حرف‌هایش را محکوم کردند. خانم کیو در 9 ماه می عذرخواهی کرد و قول داد روش برقراری ارتباطاتش را بهبود بخشد و بیشتر مراقب همکارانش باشد. او روز بعد استعفا کرد. رابین لی، مدیرعامل بیدو مجبور به مداخله شد و در دیدار با کارکنان اعلام کرد که اظهارات خانم کیو بازتابی از ارزش‌های شرکت نیست. اما چینی‌های حاضر در شبکه‌های اجتماعی با او هم‌عقیده نیستند. 

یک نفر اشاره کرد که خانم کیو صرفاً حرف‌های خاموش را با صدای بلند بیان کرده است و چنین دیدگاه‌هایی در میان رهبران غول‌های فناوری کشور کاملاً رواج دارد. تا همین چند وقت پیش، اوج آرزو و موفقیت یک جوان فارغ‌التحصیل آن بود که شغلی در یکی از این بنگاه‌ها پیدا کند. اشتغال در بنگاه‌هایی مانند بیدو، علی‌بابا و تن‌سنت برایشان احترام، حقوق بالا، مزایای سخاوتمندانه و حق‌ مشارکت در سهام به ارمغان می‌آورد. حتی سختی ساعات کار طولانی نمی‌‌توانست جلوی متقاضیان شغل را بگیرد. کارکنان شرکت‌های فناوری به طرزی تحقیرآمیز خود را «حمال آجر» توصیف و به عمله تشبیه می‌کردند اما همزمان از مزایای جنبی شغل‌شان رضایت داشتند. 

اما این دیدگاه‌ها در سال 2019 به تدریج تغییر کردند. جک ما یکی از بنیان‌گذاران علی‌بابا با خوشحالی از «نعمت» کار هفتگی 996 (از 9 صبح تا 9 شب و شش روز در هفته) سخن راند. آن صحبت موجی از اعتراضات آنلاین را برانگیخت و کارگران می‌گفتند که آنها در عمل کار 007 (24 ساعت در روز، هفت روز هفته) دارند.

مرگ تعدادی از کارکنان جوان بخش فناوری به مناقشات دامن زد. در سال 2020 یک کارمند 22ساله شرکت تجارت الکترونیکی پیندودو هنگام بازگشت از سر کار در ساعات اولیه صبح جان سپرد. بیانیه شرکت در آن زمان حرفی از علت مرگ نزد. در سال 2022 یک جوان 25ساله تولیدگر محتوا در شرکت بیلی‌بیلی هنگام کار در زمان تعطیلات سال قمری چینی از دنیا رفت. پایان همان ماه مهندس 28ساله شرکت بایت‌دانس، سازنده تیک‌تاک پس از ورزش جان سپرد. شرکت بیلی‌بیلی نپذیرفت که کارمندش در هفته قبل از وفات هر روز اضافه‌کاری داشته است، اما وعده داد که هزار کارمند جدید تولیدگر محتوا استخدام کند. شرکت بایت‌دانس هم درباره ساعات کاری کارمندش اظهارنظر نکرد، اما نظرسنجی داخلی که پس از آن رویداد اجرا شد نشان داد که بیش از 70 درصد از کارکنان پس از ساعت 9 شب خروج می‌زنند و حدود 40 درصد از آنها پس از ساعت 10 محل کار را ترک می‌کنند. 

کندی رشد اقتصاد که اخیراً اتفاق افتاد بسیاری از غول‌های فناوری را وادار کرد هزینه‌ها را کاهش دهند. مزایا برچیده و اضافه حقوق و ترفیع‌ها هم متوقف شدند. چندین شرکت به اخراج گسترده کارکنان روی آوردند. کارکنانی که در برخی شرکت‌ها به جای دستمزد سهام می‌‌گرفتند متوجه شدند که ارزش دارایی‌هایشان ناپدید می‌شود. سرکوب مقرراتی برخی شرکت‌های فناوری از سوی دولت چین هم اوضاع را بدتر کرد. 

این رویدادها جذابیت‌ اشتغال در پویاترین شرکت‌های چینی را از بین برد. هم‌اکنون حدود نیمی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی چین آرزو دارند در شرکت‌های دولتی کار کنند. طبق نظرسنجی موسسه کاریابی ژواپینگ این نسبت در سال 2020 حدود 36 درصد بود. بنگاه‌های دولتی به کندی فرآیندها و بدی شرایط محیط کار شهرت دارند اما همزمان «کاسه‌های آهنی برنج» هستند که اشتغال مادام‌العمر را ارائه می‌دهند. بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی اعلام کردند که ثبات کاری برایشان مهم‌ترین عامل در انتخاب شغل است. غول‌های فناوری چینی نمی‌توانند ثبات شغلی را تضمین کنند. 

معلوم نیست که فرهنگ سمی این بنگاه‌ها تا چه اندازه دولت مرکزی چین را آزرده‌خاطر می‌کند. دادگاه‌ عالی چین در سال 2021 اعلام کرد که برنامه 996 غیرقانونی است. اما اظهارات خانم کیو نشان داد که هنوز شرکت‌های فناوری این‌گونه ساعت کاری را از کارکنان‌شان انتظار دارند. علاوه بر این، پیام خانم کیو با اندیشه‌های شی جین پینگ، رهبر کشور هم‌راستاست. او از جوانان خواسته بود تا «طعم تلخی» را بچشند. در مقابل، شمار فزاینده‌ای از کارکنان فرسوده ترجیح می‌دهند به جای جاه‌طلبی بی‌خیال باشند. با گذشت زمان، هزینه وجود مدیرانی مانند خانم کیو آشکارتر خواهد شد.