آشنایی با انواع قرص معده از فاموتیدین تا امپرازول | برای معده درد کدوم قرص معده رو بخورم؟

آشنایی با انواع قرص معده از فاموتیدین تا امپرازول

ما قرص‌های زیادی را به عنوان قرص معده می‌شناسیم، اما کدام قرص معده برای درمان مشکل ما مناسب است؟ کدام قرص را بدون نسخه می‌توان مصرف کرد؟

معده درد شامل هر نوع دردی است که از ناحیه قفسه سینه تا لگن شما را در برگیرد. درد شکمی و دل‌درد از دیگر نام‌هایی هستند که استفاده می‌شوند. این ناحیه از بدن شامل اندام‌ها و ارگان‌های بسیاری مانند معده، کبد، پانکراس، روده کوچک و بزرگ و اندام‌های تناسلی است. اغلب اوقات معده درد به‌صورت خودبه‌خود از بین رفته و علت آن نیز مشخص نمی‌شود. اما گاهی نیز می‌تواند تبدیل به دردهای مزمن (تکرارشونده) یا حاد شود.

ما قرص‌های زیادی را به عنوان قرص معده می‌شناسیم، اما کدام قرص معده برای درمان مشکل ما مناسب است؟ کدام قرص را بدون نسخه می‌توان مصرف کرد؟ آیا فاموتیدین برای هر درد معده‌ی خوب است؟ از انجایی که معده درد مشکل شایعی ‌است، سؤالات زیادی هم رابطه به آن در ذهن مردم وجود دارد.

معده درد چیست؟

همه افراد گاهی دردهای ناحیه شکمی را تجربه می‌کنند و جزو مشکلات رایج پزشکی است. وقتی بیمار برای معده درد به پزشک مراجعه می‌کند، این درد حتماً مربوط به عضو خاصی به نام معده نیست و می‌تواند علت و منشأ دیگری داشته باشد. از جدی‌ترین علل معده درد می‌توان التهاب آپاندیس و مشکلات دروان بارداری را نام برد. بااین‌وجود در اغلب موارد درد معده بدون اقدامات خاص پزشکی مانند جراحی از بین می‌رود.

تشخیص علت معده درد با استفاده از ترکیبی از سابقه و گذشته بیمار (سؤالاتی که پزشک از بیمار یا همراه او می‌پرسد)، معاینات پزشکی و آزمایش‌های مختلف (مانند آزمایش خون و غیره) انجام می‌گیرد.

علت معده درد متنوع بوده و می‌تواند شامل زخم معده، بیماری کیسه صفرا، مسمومیت‌های غذایی، مشکلات آپاندیس، سرطان‌ها، مشکلات زنان و زایمان (برای مثال کیست‌ها یا بیماری‌های مقاربتی) و مشکلات عروقی و عصبی باشد. راه‌های زیادی برای درمان معده درد وجود دارد از درمان دارویی گفته تا درمان‌هایی در طب سنتی و حتی درمان‌های ساده‌ی خانگی که به تسکین این درد کمک زیادی می‌کنند. متداول‌ترین و شاید اولین مسیری که پزشکان متخصص گوارش عموما به سراغ آن می‌روند، دارودرمانی است. در ادامه سعی داریم تا شما را با انواع مختلفی از قرص معده درد و کاربردها و ویژگی‌های هرکدام آشنا کنیم.

فهرستی از انواع قرص معده درد

قرص٬های مختلفی برای معده درد وجود دارد که البته هر یک کاربرد متفاوتی دارند و برای در موارد مختلف تجویز می‌شوند. در ادامه مهمترین قرص های معده درد را با هم بررسی می کنیم.

۱. قرص معده درد فاموتیدین Famotidine

فاموتیدین دارویی برای درمان زخم معده، بیماری رفلاکس معده به مری (در این حالت اسید معده در جهت معکوس به مری رفته و باعث سوزش سر دل و آسیب به مری می‌شود – در زبان عامیانه به این حالت ترش کردن معده گفته می‌شود) و تولید بیش از حد اسید توسط معده (مانند سندروم زولینگر – الیسون) است. عضو دسته‌ای از داروها به نام مسدود کننده‌های گیرنده‌های هیستامین (H۲) یا داروهای کاهنده اسید معده است. فاموتیدین علاوه بر قرص به شکل شربت نیز برای معده درد تجویز می‌شود.

عوارض جانبی فاموتیدین شامل سردرد، سرگیجه، اسهال و غیره است.

۲. رانیتیدین Ranitidine

رانیتیدین مانند فاموتیدین از داروهای کاهنده اسید معده و عضو مسدودکننده‌های گیرنده هیستامین است. به‌عنوان قرص زخم معده، درمان ترش کردن معده و بیش از حد تولید شدن اسید معده کاربرد دارد. رانیتیدین به شکل‌های قرص، قرص جوشان و شربت خوراکی تجویز می‌شود. باتوجه‌به عملکرد مشابه این قرص معده درد با فاموتیدین، عوارض جانبی این داروها نیز مشابه یکدیگر است.

فاموتیدین و رانیتیدین بدون نسخه برای پیشگیری و درمان سوزش سر دل به دلیل سوءهاضمه یا ترش کردن معده ناشی از خوردن یا نوشیدن برخی غذاها یا نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود.

ماده‌ای به نام ان-نیتروسودیمتیلامین (N-Nitrosodimethylamine) یا ان دی ام اِی (NDMA) در داروی رانیتیدین به میزان بسیار کمی وجود دارد. ان دی ام ای ماده‌ای به احتمال زیاد سرطان‌زا است. این ماده گاهی در آب آشامیدنی، گوشت‌های فرآوری‌شده و بعضی سبزیجات وجود دارد. مقادیر کم ان دی ام ای سرطان‌زا نیستند، اما مصرف دائمی مقادیر بیشتری از آن ممکن است موجب افزایش میزان سرطان در انسان شود. تا به حال بیشتر تحقیقات در مورد ان دی ام ای بر روی حیوانات انجام شده و تحقیقات بر روی انسان‌ها کمتر بوده است.

فاموتیدین و رانیتیدین هر دو برای درمان زخم معده و کاهش اسید معده استفاده می‌شوند. البته رانیتیدین دیگر تجویز نمی‌شود و بهتر است با تجویز پزشک از فاموتیدین استفاده کنید.

۳. امپرازول Omeprazole

امپرازول برای درمان برخی از مشکلات معده و مری (مانند رفلاکس اسید معده و زخم معده) استفاده می‌شود. این دارو با کاهش میزان اسیدی که معده شما می‌سازد عمل می‌کند. علائمی مانند سوزش سر دل، مشکل در بلع و سرفه مداوم را تسکین می‌دهد. این دارو ممکن است به پیشگیری از سرطان مری کمک کند. امپرازول متعلق به دسته‌ای از داروهای شناخته شده به‌عنوان مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) است. امپرازول یکی از قرص‌های معده خارجی است.

سردرد یا درد شکمی ممکن است به‌عنوان عوارض جانبی امپرازول رخ دهد. اگر هر یک از این اثرات باقی ماند یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.

اگر پزشک به شما توصیه کرده است که از این دارو استفاده کنید، به یاد داشته باشید که پزشک شما قضاوت کرده است که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. البته در بسیاری از موارد این دارو عوارض جانبی جدی‌ای به همراه ندارد.

۴. رابپرازول Rabeprazole

رابپرازول برای درمان زخم معده، بیماری ترش کردن معده (GERD) و سندرم زولینگر – الیسون، وضعیتی که در آن معده بیش از حد اسید تولید می‌کند، استفاده می‌شود. همچنین ممکن است همراه با آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند آموکسی‌سیلین، کلاریترومایسین) برای درمان زخم‌های مرتبط با عفونت‌های ناشی از باکتری هلیکوباکترپیلوری به‌عنوان قرص برای عفونت معده استفاده شود. رابپرازول یک مهارکننده پمپ پروتون (PPI) است که میزان اسید تولید شده توسط معده را کاهش می‌دهد.

رابپرازول فقط با نسخه پزشک در دسترس است. اشکال دارویی آن کپسول و قرص را شامل می‌شود.

۵. دی سیکلومین – قرص معده سبز Dicyclomine

این قرص معده درد بیشتر به رنگ سبز تولید می‌شود و به همین به دلیل به نام قرص معده سبز معروف است.

دی سیکلومین برای درمان نوع خاصی از مشکلات روده‌ای به نام سندرم روده تحریک‌پذیر استفاده می‌شود. این قرص به کاهش علائم گرفتگی معده و روده کمک می‌کند. عملکرد آن با کند کردن حرکات طبیعی روده و شل کردن عضلات معده و روده است. دی سیکلومین متعلق به دسته‌ای از داروهای شناخته شده به نام آنتی کولینرژیک/ضد اسپاسم است. این دارو به علت عوارض جانبی جدی نباید توسط کودکان کمتر از ۶ ماه استفاده شود.

از عوارض جانبی قرص معده سبز می‌توان به خواب‌آلودگی، خشکی دهان، سرگیجه، حالت تهوع، تاری دید و ضعف اشاره کرد.

۶ و ۷. کلیدینیوم سی Clidinium و کلردیازپوکساید Chlordiazepoxide

این دو دارو همراه با هم به‌عنوان قرص معده درد استفاده می‌شوند. ترکیب کلردیازپوکساید و کلیدینیوم سی در ترکیب با سایر داروها برای درمان مشکلات معده یا روده از جمله زخم معده، سندرم روده تحریک‌پذیر و التهاب کولون و روده کوچک استفاده می‌شود.

کلردیازپوکساید یک بنزودیازپین است. بنزودیازپین‌ها به گروهی از داروها به نام داروهای ضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی تعلق دارند. کلیدینیوم یک عامل آنتی کولینرژیک است. اسید معده را کاهش می‌دهد و منجر به کاهش اسپاسم روده می‌شود. این دارو فقط با تجویز پزشک در دسترس است. شکل دارویی آن کپسول است.

از عوارض این ترکیب می‌توان سرگیجه، خواب‌آلودگی، ضعف، تاری دید، خشکی چشم، خشکی دهان، حالت تهوع، یبوست و نفخ شکم را نام برد. اگر هر یک از این اثرات باقی ماند یا بدتر شد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

برای رفع خشکی چشم، از اشک مصنوعی یا سایر روان‌کننده‌های چشم زیر نظر پزشک استفاده می‌شود. همچنین برای جلوگیری از یبوست، فیبر غذایی بیشتری بخورید، آب کافی بنوشید و ورزش کنید.

۸. سایمتیدین Cimetidine

سایمتیدین دارویی است که به‌عنوان کاهنده اسید معده استفاده می‌شود. این دارو برای جلوگیری و یا درمان سوزش معده و ترش کردن معده کاربرد دارد. مانند فاموتیدین و رانیتیدین جزو داروهای مسدودکننده گیرنده‌های هیستامین است. عوارض جانبی آن نیز مشابه همین داروهاست.

۹. مترونیدازول Metronidazole

مترونیدازول یک آنتی‌بیوتیک است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی واژن، معده، کبد، پوست، مفاصل، مغز و نخاع، ریه‌ها، قلب یا جریان خون استفاده می‌شود.

اگر علائم واکنش آلرژیک به مترونیدازول (مانند کهیر، خارش، سوزن‌سوزن شدن، تب، درد مفاصل، خشکی دهان، خشکی واژن، گرفتگی بینی، تنفس دشوار، تورم در صورت یا گلو) یا یک واکنش شدید (مانند گلودرد، سوزش چشم، درد پوست، دانه‌های پوستی قرمز یا بنفش همراه با تاول) را دارید، فوراً به پزشک اطلاع دهید.

۱۰. لانسوپرازول Lansoprazole

لانسوپرازول از تولید اسید در معده جلوگیری می‌کند. این دارو برای درمان بیماری رفلاکس معده به مری یا همان ترش کردن معده (GERD)، زخم‌های معده، عفونت ایجاد شده توسط باکتری‌های خاص در معده، التهاب مری و سندرم زولینگر – الیسون کاربرد دارد. همچنین برای پیشگیری زخم معده در بیمارانی که داروهایی به نام داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مصرف می‌کنند، استفاده می‌شود.

۱۱. پنتوپرازول Pantoprazole

قرص معده نولپازا نام برندی از داروی پنتوپرازول است. پنتوپرازول به سه شکل وجود دارد؛ یک: قرص خوراکی، دو: سوسپانسیون خوراکی مایع و سه: شکل داخل وریدی (IV) که به داخل رگ تزریق می‌شود. قرص پنتوپرازول برای کاهش میزان اسید معده استفاده می‌شود. به درمان علائم ناشی از شرایطی مانند بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) کمک می‌کند.

پنتوپرازول به دسته‌ای از داروها به نام مهارکننده‌های پمپ پروتون تعلق دارد. عملکرد این دسته از داروها بدین شکل است که سلول‌های پمپاژ اسید را در معده شما مسدود می‌کند. مقدار اسید معده را کاهش می‌دهد و به کاهش علائم مربوط به شرایطی مانند ترش کردن معده کمک می‌کند.

مصرف طولانی‌مدت پنتوپرازول ممکن است خطرات جدی‌ای به همراه داشته باشد. از جمله افزایش احتمال شکستگی استخوان، افزایش احتمال فقر ویتامین ب ۱۲، التهاب و کاهش میزان منیزیم خون را شامل می‌شود. همچنین عوارضی مانند اسهال، آلرژی، سردرد، حالت تهوع و استفراغ، سرگیجه و درد مفاصل را نیز ممکن است به همراه داشته باشد.

۱۲. دومپریدون Domperidone

دومپریدون برای تسکین احساس بیماری مثل احساس تهوع یا خود بیماری مثل استفراغ استفاده می‌شود. احساس بیماری ممکن است علل متنوعی داشته باشد. فقط درصورتی‌که علت بیماری شما مشخص باشد، یک ضد استفراغ مانند دومپریدون برای شما تجویز می‌شود. دومپریدون با کمک به حرکت سریع‌تر غذا در معده از طریق تحریک دستگاه گوارش شما عمل می‌کند. با این عملکرد به شما کمک می‌کند تا از احساس بیماری جلوگیری کنید.

عوارض دومپریدون شامل خشکی دهان، تپش قلب، احساس اضطراب، احساس خواب‌آلودگی یا ضعف، سردرد، اسهال، تورم یا حساسیت پستان، تغییرات قاعدگی، تولید غیرمعمول شیر مادر و دانه‌های پوستی همراه با خارش است.

۱۳. سیزاپراید Cisapride – (نام دیگر: پروپالسید)

سیزاپراید که از قرص‌های خارجی معده درد است برای درمان سوزش سر دل در بیماران مبتلا به بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) استفاده می‌شود. به دلیل خطرات جدی مرتبط با این دارو، تنها زمانی باید از آن استفاده کرد که سبک زندگی تغییر کرده و سایر داروها تأثیری نداشته باشند. این دارو فقط برای پزشکان در دسترس است. برای دریافت سیزاپراید باید اطلاعاتی را در اختیار پزشک قرار دهید و معیارهای خاصی را برای استفاده از این دارو داشته باشید. سیزاپراید از اکتبر سال ۲۰۰۰ در داروخانه‌ها موجود نیست.

عوارض جانبی سیزاپراید که در صورت وقوع باید فوراً به پزشک خود گزارش دهید:

• مشکلات تنفسی
• غش کردن یا افتادن
• ضربان قلب سریع یا نامنظم – تپش قلب
• ضعف غیرعادی
• استفراغ

عوارض جانبی که معمولاً رخ می‌دهند و نیاز به اقدام پزشکی خاصی ندارند. (فقط در صورت ادامه‌دار شدن یا آزاردهنده بودن به پزشک مراجعه کنید) این عوارض معمولاً خودبه‌خود از بین می‌روند:

• اسهال یا یبوست
• سردرد
• دل‌درد
• حالت تهوع
• گرفتگی بینی

۱۴. قرص معده بیسموت ساب سیترات

ترکیب بیسموت ساب سیترات، مترونیدازول و تتراسایکلین همراه با امپرازول برای درمان عفونت معده ناشی از باکتری هلیکوباکترپیلوری و زخم دوازدهه (بخش ابتدایی معده) استفاده می‌شود. این باکتری در صورت عدم درمان می‌تواند باعث ایجاد زخم معده شود. این ترکیب دارویی نباید برای هیچ عفونت دیگری استفاده شود. این دارو فقط با تجویز پزشک در دسترس است.

عوارض بیسموت ساب سیترات به علت مصرف ترکیبی این دارو با چند داروی دیگر بازه بسیار بزرگی را شامل می‌شود که در اینجا از اشاره به‌تمامی موارد صرف‌نظر می‌کنیم. برخی از عوارض هستند که معمولاً نیازی به اقدامات پزشکی ندارند. در اکثر موارد در طول درمان و با سازگار شدن بدن شما نسبت به دارو از بین می‌روند. این عوارض شامل سیاه یا تیره شدن زبان، سیاه شدن رنگ مدفوع، خشکی دهان و عصبی شدن است. اگر هر یک از این عوارض ادامه‌دار شد یا سؤالی در مورد هر یک داشتید با پزشک مشورت کنید. متخصصین ممکن است روش‌هایی برای پیشگیری یا کاهش این عوارض به شما پیشنهاد دهند.

۱۵. قرص زخم معده سایتوتک (CYTOTEC)

میزوپروستول یا سایتوتک برای پیشگیری از زخم معده در هنگام مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن) استفاده می‌شود، به‌خصوص اگر سابقه زخم معده دارید. میزوپروستول به کاهش خطر عوارض زخم مانند خونریزی کمک می‌کند. این دارو که یکی از قرص‌های معده خارجی است با کاهش میزان اسیدی که در معده تولید می‌شود از پوشش معده محافظت می‌کند. این دارو همچنین در ترکیب با داروی دیگری (میفپریستون) برای پایان‌دادن به بارداری (سقط جنین) استفاده می‌شود. گفته می‌شود امروزه این دارو بیشتر توسط متخصصین زنان و زایمان و به هدف سقط جنین استفاده می‌شود و کاربرد اصلی آن یعنی به‌عنوان قرص زخم معده کم‌رنگ‌تر شده است.

حالت تهوع یا گرفتگی از عوارض معمول این دارو هستند که اگر ادامه یابند بهتر است فوراً به پزشک اطلاع دهید. اسهال با میزوپروستول رایج است و معمولاً حدود دوهفته پس از شروع مصرف آن رخ می‌دهد و حدود یک هفته طول می‌کشد. مصرف میزان مناسب مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی بدن در این حالت ضروری است. در صورت بروز هر یک از علائم جدی کم‌آبی بدن و عدم تعادل مواد معدنی مانند سرگیجه شدید، کاهش ادرار، تغییرات خلق‌وخو، ضعف عضلانی، ضربان قلب آهسته یا نامنظم، فوراً به پزشک اطلاع دهید. مشکلات یا بی‌نظمی‌های قاعدگی، خونریزی غیرعادی و زیاد واژن در خانم‌ها نیز از عوارض جانبی مهم این دارو هستند که البته به‌ندرت رخ می‌دهند.

۱۶. دایمتیکون Dimethicone

دایمتیکون متعلق به دسته داروهایی است که به نام عامل ضد نفخ برای کاهش علائم گاز مانند نفخ و درد شکم استفاده می‌شود. نفخ عبارت است از تجمع گاز در معده و روده. این بیماری به دلیل بلعیدن هوا هنگام خوردن یا آشامیدن خیلی سریع، خوردن غذاهای چرب یا تند، یا خوردن وعده‌های غذایی زیاد رخ می‌دهد. این دارو با کاهش کشش سطحی حباب‌های گاز و تسهیل در آزادکردن گاز عمل می‌کند. به کاهش درد شکم که ناشی از تشکیل گاز است کمک می‌کند.

عوارض جانبی رایج دایمتیکون شامل ناراحتی معده و اسهال است. این عوارض خفیف و موقتی هستند. بااین‌حال، اگر هر یک از این عوارض طولانی‌مدت یا بدتر شد، فوراً به پزشک اطلاع دهید. قبل از مصرف دایمتیکون، در صورت بارداری یا شیردهی به پزشک خود اطلاع دهید. در کودکان باید بااحتیاط مصرف شود. مصرف الکل ممکن است خطر عوارض جانبی دایمتیکون را افزایش دهد. دایمتیکون به شکل قرص جویدنی تجویز می‌شود، به همین علت به‌عنوان قرص جویدنی معده درد نیز شناخته می‌شود.

درمان خانگی و طب سنتی درد معده چیست؟

انواع مختلفی از درمان‌های خانگی و طب سنتی در درمان معده درد مؤثر هستند. از جمله رایج‌ترین این روش‌ها می‌توان به استفاده از گیاه نعنا خشک شده، عرق نعنا، آویشن و شیرین‌بیان اشاره کرد. حتماً شما هم از پدر و مادران خود و افراد قدیمی‌تر شنیده‌اید که اگر کسی معده درد یا دل‌درد دارد به او عرق نعنا بدهید. علاوه بر این‌ها می‌توان با استفاده از یک حوله گرم یا کیسه آب‌گرم نیز درد معده را تسکین داد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

درد خفیف شکم ممکن است بدون درمان از بین برود. اما در برخی موارد، درد شکم ممکن است نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشد. اگر درد شکم شما شدید و همراه با آسیب یا فشار یا درد در قفسه سینه است، با پزشک خود تماس بگیرید.

اگر درد به‌قدری شدید است که نمی‌توانید بی‌حرکت بنشینید یا اگر هر یک از علائم زیر را دارید، باید فوراً به پزشک یا مراکز درمانی مراجعه کنید:

• مدفوع خونی
• استفراغ خون
• حالت تهوع یا استفراغ مداوم
• تورم یا حساسیت شدید شکم
• مشکل در تنفس
• درد شکمی که بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد
• یبوست طولانی‌مدت
• تب
• ازدست‌دادن اشتها.