تبلیغاتی که ربطی به فرهنگ ندارد

سیدجمال  هادیان‌طبائی‌زواره: می‌دانید سالانه قریب به ۵۰۰ مناسبت جهانی، ملی، مذهبی، مصوب در شورای عالی انقلاب فرهنگی، غیرمصوب، غیرمترقبه، سالگرد و بزرگداشت افراد مختلف پیش‌روی ما قرار دارد؟! بسیاری از این مناسبت‌ها در دهه‌های اخیر اضافه شده و گاهنامه خورشیدی را یکی از شلوغ‌ترین گاهنامه‌های جهان ساخته است. هرکدام از این مناسبت‌ها متولی، صاحب، حامی و ذی‌نفعی دارد که دلش می‌خواهد مناسبت خودش را تبلیغ و ترویج کند و از این بستر نفع و نتیجه‌ای ببرد و گزارشی تهیه کند. در این میان، بدترین وضعیت نصیب تبلیغات شهری شده است، به‌ویژه تبلیغات شهری در شهر تهران که وضعیت بلبشو و اسفناکی دارد. شما تصور کنید سازمان‌ها یا ادارات زیباسازی شهرداری‌ها چه دشواری و چالشی پیش‌رو دارند! به گفته یکی از رؤسای اسبق سازمان زیباسازی سالانه چندصد میلیارد تومان هزینه طراحی، چاپ و نصب بنرهای مناسبتی می‌شود و چند برابر این مبلغ هم هزینه طراحی، چاپ و نصب پرچم‌های مناسبتی. به گفته او آن‌قدر تعویض این بنرها و پرچم‌ها سریع اتفاق می‌افتد که امکان استفاده مجدد از آنها نه فراهم است و نه به صرفه؛ و هربار باید بنرها و پرچم‌های جدیدی تولید شود. البته این موضوع درباره تبلیغات بازرگانی صدق نمی‌کند و بخش خصوصی برای سرمایه‌اش ارزش قائل است و تا زمانی که از تأثیر تبلیغات شهری مطمئن نشود، پولی برای آن خرج نمی‌کند. خلاصه آنکه وضعیت تبلیغات مناسبتی ، بسیار آشفته است، به اندازه‌ای که خود مجریان این نوع تبلیغات هم به کم‌اثر یا بی‌اثر بودن چنین تبلیغاتی معترف هستند. البته اگر بگوییم بی‌اثرِ‌ بی‌اثر است بی‌انصافی کرده‌ایم، چون تشکیلات عریض و طویلی تحت عنوان تیم‌های طراحی، ویرایش، تأیید، نصب، تهیه گزارش و کادر اداری در کنار آن ارتزاق می‌کنند و اغلب برایشان اثربخشی چنین تبلیغاتی اهمیت ندارد، بلکه باید مدیران بالادست راضی باشند و کار و کاسبی‌شان رونق داشته باشد که دارد. قدر مسلم با این مبالغ هنگفتی که هر ماه هزینه تبلیغات به‌اصطلاح فرهنگی می‌شود، می‌توان قدم‌های مؤثرتری برای ارتقای فرهنگ‌ عمومی برداشت. پاشنه آشیل و ریشه بیشتر دشواری‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی امروز کشور ما از گسستگی تاروپود فرهنگ‌ عمومی ایرانیان حاصل می‌شود و یکی از راه‌های ترمیم این گسست، تبلیغات هوشمندانه و مستمر فرهنگی است؛ تبلیغاتی که پس از مطالعه، سنجش و پژوهش، مخاطبش را خوب بشناسد و در تولید محتوا از روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و هنر بهره بگیرد. اکران مستقیم موعظه و شعار سیاسی‌ - اجتماعی و عکس‌های مناسبتی دردی از مردم دوا نمی‌کند. آنچه مهم است مغز و پیام اصلی قرآن و عترت و ندای فطرت انسانی یا همان «مکارم اخلاق» است. یک لحظه با خودتان فکر کنید که اکران تبلیغات حاوی مفاهیمی مانند برخورد و انتقام و بی‌اعتمادی اگر مؤثر باشد چه پیامدهای منفی را در نهاد خانواده یا اجتماع القا می‌کند؟ آیا شما نشنیده‌اید که مؤمن باید زبان لَیّن و نرم داشته باشد؟ آیا شما نمی‌دانید که حُسن بیان انسان را محبوب و سوء بیان او را منفور می‌کند؟ مطمئن هستم بسیاری از طرح‌ها و محتواهای هیجانی که اکران می‌شود، از سر ناآگاهی است و اگر تبلیغ‌کنندگان می‌دانستند چه اثر سوئی دارد، هرگز زیر بار چنین تبلیغات خسارت‌باری نمی‌رفتند. امروز بیش از هر چیز نیازمند اصلاح فرهنگ رایج هستیم؛ فضایلی چون سعه صدر، بردباری، خوش‌اخلاقی، همسایه‌مداری، احترام به حقوق شهروندی، احترام به قانون، وفای به عهد، حق‌الناس، نظم، تعهد به کار و زندگی، پرهیز از ریا و چاپلوسی، خانواده و تربیت فرزند، امید و نشاط، مراقبت از محیط‌ زیست و ده‌ها فضیلت دیگر در جامعه امروز ما در موقعیت ضعف قرار گرفته‌اند و نیازمند اصلاح هستند. گاهی عکسی زیبا بدون هیچ متنی اثربخش‌ترین پیام را دارد. گاهی یک واژه در پس خود حامل چندین نکته باریک‌تر از مو است و مخاطب را با خود همراه می‌کند. بدانید و آگاه باشید که آنچه در حال حاضر تحت عنوان تبلیغات فرهنگی در شهر انجام می‌دهید، ارتباط معناداری با فرهنگ ندارد و چون مستقیم، سطحی و توأم با شعارزدگی است، اثربخشی چندانی هم ندارد. می‌توانید صحت این ادعا را با روش‌های علمی بسنجید. و اما پیشنهاد مشخص برای تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادها به‌ویژه سازمان زیباسازی شهر تهران:  . دست از طراحی، چاپ و اکران تبلیغات مناسبتی باری‌به‌هر‌جهت و حسب‌وظیفه‌ای و به قول خودتان تبلیغات فرهنگی مبتنی بر نصیحت مستقیم، شعارزدگی و ... بردارید و شهر را از بند این همه تبلیغات ثابت و متحرک، داربست و بنرهای کوچک و بزرگ بی‌کیفیت رها کنید.  . مجموع اعیاد و مناسب‌های برجسته مذهبی و مناسبت‌های برجسته ملی در طول سال از حدود ۲۰ مناسبت بیشتر نمی‌شود که با حدود ۵۰۰ مناسبتی که در دستور کار قرار دارد، هیچ تناسبی ندارد. به جز ضرورت تبلیغ مناسبت‌های برجسته آیینی و ملی، بزرگداشت بقیه مناسبت‌ها را بگذارید بر عهده سایر نهادهای مرتبط تا در ساحت سازمان خودشان و صفحات مجازیشان اقدام کنند. شما هم ظرفیت قابل ملاحظه تبلیغات فرهنگی را در خدمت ارتقای فرهنگ‌ عمومی قرار دهید.  . از تولید و نصب انبوه پرچم‌های مناسبتی که هزینه سنگینی بر بیت‌المال تحمیل می‌کند بپرهیزید و به پرچم‌های ایران و پرچم‌های ساده آیینی بدون چاپ، در هر فصل بسنده کنید. در صورت امکان تعداد میله‌های پرچم را در سطح شهر کاهش دهید. . به نیت قربه‌الی‌الله یک بار برای همیشه این دندان لق را بکنید و رودربایستی را با افراد و نهادهای مختلف کنار بگذارید و این بودجه کلان را با درایت و دانش در ارتقای فرهنگ‌ عمومی و اخلاق انسانی اسلامی صرف کنید و برای خود و جامعه باقیات‌الصالحات بسازید.