گزارشی تحلیلی و برای نخستین بار از وضعیت اپراتورهای تلفن همراه

جدیدترین گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از وضعیت فعالیت اپراتورهای ارتباطی در قالب فصلنامه آماری جلد چهلم و مربوط به بازه زمانی «سه‌ماهه چهارم سال 1400» روایتی جالب از رقابت‌های عمقی اپراتورهای تلفن همراه دارد که برای شفاف‌سازی این فرآیند، ذره‌بین به دست گرفتیم و روی برخی شاخص‌های مهم رقابتی زوم کرده‌ایم.

*بررسی استراتژی اپراتورهای تلفن همراه ایران در کسب ارزش پایدار به‌روایت آمار حاکمیت

با توجه به افزایش ضریب نفوذ سیمکارت‌های فعال در کشور و افزایش رقابت میان اپراتورهای تلفن همراه برای کسب مشترکان جدید، بیش از پرداخت سطحی به شاخص‌های ارائه شده در جداول این فصلنامه که اعداد و ارقام آماری روبروی آنها قید شده است، لزوم بررسی استراتژی اپراتورها برای تحقق این مهم احساس می‌شود.

با وجود آنکه سهم بازار سیمکارت‌های فعال در سالهای اخیر بین 3 اپراتور اصلی تلفن همراه کشور در بازه‌ای کمتر از یک درصدی در نوسان بوده است، لیکن لزوم بررسی همه جانبه شاخص‌های کلیدی ارزیابی عملکرد و اثربخشی فعالیت‌های یک اپراتور در بازه زمانی طولانی می‌تواند میزان موفقیت استراتژی اپراتورها در کسب «ارزش پایدار» را روشن سازد. بنابراین گزارش حاضر به دنبال بررسی مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی عملکرد اپراتورهای تلفن همراه در کشور است.

*میزان ماندگاری سیمکارت اپراتورهای همراه اول، ایرانسل و رایتل

در این راستا یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی اثربخشی استراتژی اپراتورها، «میزان ماندگاری سیمکارت» یا به عبارت دیگر «کیفیت جذب مشترکان جدید» است.

همانطور که در جدول زیر مشخص است، با مقایسه نسبت سیمکارت‌های فعال به سیمکارت‌های ثبت‌نام شده، همراه اول با فعال نگه داشتن بیش از 71 درصد از مشترکان ثبت‌نام شده، در حفظ مشترکان خود موفق‌تر از دو اپراتور دیگر بوده است.

ایرانسل هم براساس گزارش رگولاتوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، 63 درصد نسبت سیمکارت فعال از کل سیمکارت‌های ثبت‌نام شده‌اش دارد که یک درصد بیشتر از رایتل با 62 درصد است.

ایرانسل و رایتل با اختلاف بسیار کمی نسبت به یکدیگر و اختلاف زیادی نسبت به همراه اول قرار گرفته‌اند.

همانطور که در جدول فوق مشخص است، مجموع خطوط فعال همراه اول بیش از 74.5 میلیون، ایرانسل بیش از 60.3 میلیون و رایتل بیش از 5.1 میلیون است.

*وضعیت سهم بازار اپراتورهای تلفن همراه ایران

از دیگر شاخص‌های مهم برای ارزیابی عملکرد یک اپراتور، مقایسه سهم بازار کسب شده در بازه طولانی مدت است.

اگرچه ممکن است یک اپراتور با اتخاذ «استراتژی تهاجمی» در یک یا دو فصل از سال بتواند با اجرای کمپین‌های جذاب و صرف هزینه بسیار، موجب فعالسازی سیمکارت‌های جدید شود ولی «ریزش» برخی از این مشترکان در فصول بعدی و پس از پایان طرح تشویقی، موجب ریزش سهم بازار کسب شده، می‌شود.

برای شفاف‌تر شدن موضوع، باید اینطور گفت که مقایسه سهم بازار در بازه‌های کوتاه مدت ممکن است تحلیل‌گر را دچار «نزدیک‌بینی» کند؛ شاهد این موضوع مقایسه سهم بازار اپراتورهای تلفن همراه در بازه زمانی 3 ساله اخیر است.

همانگونه که در جدول زیر مشاهده می‌شود، تغییرات سهم بازار اپراتورهای «همراه اول»، «ایرانسل» و «رایتل» در بازه سه سال اخیر یعنی از بهار 1398 تا زمستان 1400 مشخص شده است.

مقایسه آمار مربوط به حدفاصل این دو بازه زمانی، نشان می‌دهد که «همراه اول» با تغییر مثبت 0.78 درصدی، «ایرانسل» با مثبت 0.02 درصدی و «رایتل» با منفی 0.78 درصدی مواجه شده است.

با این حال ممکن است آمار مربوط به مقایسه سهم بازار در بازه‌های کوتاه مدت نیز برای عده‌ای جذاب باشد؛ برای این موضوع به مقایسه سهم بازار این سه اپراتور در سه ماهه سوم و چهارم سال 1400 نیز پرداختیم که نتایج آن به شرح جدول زیر است:

در بازه زمانی کوتاه مدت، «ایرانسل» توانسته با رشد 0.4 درصدی از پاییز تا زمستان 1400، به عنوان تنها اپراتور رشد یافته در جدول قرار گیرد.

همراه اول و رایتل نیز با افت در این بازه زمانی مواجه شده‌اند؛ بنابراین با مقایسه نگاه بلندمدتی و کوتاه مدتی متوجه می‌شویم که تنها اپراتور «رایتل» در تمامی حالات با ریزش سهم بازار مواجه بوده است.

*مقصد مشترکان وفادار و ماندگار، کدام اپراتور است؟

از جمله مهم‌ترین شاخص‌های دیگر ارزیابی عملکرد برای پی بردن به وضعیت رقابتی اپراتورهای تلفن همراه در کشور «سهم سیمکارت‌های فعال دائمی» به عنوان سیمکارت‌هایی که ماندگاری، ارزش و وفاداری بیشتری به برند اپراتورها (نسبت به سیمکارت‌های اعتباری) دارند، است.

با مقایسه سهم سیمکارت‌های دائمی از سبد سیمکارت‌های فعال اپراتورها، می‌توان مقصد سیمکارت‌های وفادار و ماندگار را حدس زد.

همانگونه که در جدول زیر مشاهده می‌شود، بار دیگر «همراه اول» با در اختیار داشتن بیش از 78 درصد از «سهم بازار سیمکارت‌های دائمی» تا پایان زمستان 1400، مقصد اصلی مشترکان با ارزش و وفادار در بین اپراتورهای تلفن همراه ایران است.

سهم «ایرانسل» و «رایتل» نیز در این شاخص بسیار مهم در عملکرد اپراتورها به ترتیب 20.2 درصد و 1.3 درصد است؛ که البته نشان می‌دهد این دو اپراتور نیز تعداد مشترکان فعال دائمی‌شان با رشد در بازه زمانی مذکور مواجه شده است هرچند قابل قیاس با اپراتور اول تلفن همراه که به سیمکارت‌های دائمی‌اش شهره است، نمی‌رسد.

*نتایج اجرای طرح ملی و رقابتی «ترابردپذیری» در رده‌بندی اپراتورهای تلفن همراه

اجرای طرح «ترابردپذیری شماره‌های تلفن همراه» در سال‌های اخیر و ایجاد این امکان برای مشترکان تا بتوانند بدون تغییر شماره موبایل خود، اپراتور ارائه‌دهنده سرویس‌شان را تغییر دهند، محک دیگی از ترجیح مشترکان برای دریافت سرویس از «اپراتور برتر» یا به عبارتی با کیفیت‌تر است.

مطابق با جدول زیر، آمارهای رسمی گویای این است که تا پایان سال 1400، «همراه اول» برنده رقابت ترابردپذیری که طرحی ذاتا بر مبنای ایجاد رقابت با دستور حاکمیت حوزه ارتباطات است، بوده است و بیشترین مهاجرت از «ایرانسل» و «رایتل» به سمت اپراتور اول تلفن همراه کشور بوده است.

جالب است در این طرح ملی، تنها «تراز» همراه اول مثبت بوده و دو اپراتور دیگر در مجموع با تراز منفی مواجه بوده‌اند؛ به این معنی که همراه اول پذیرای مشترکان بیشتری از اپراتورهای دیگر به شبکه خود بوده است و برای دو اپراتور دیگر بالعکس.

*میزبانی رومینگ ملی با کیست؟

افزون بر طرح رقابتی ترابردپذیری، میزبانی سیمکارت‌های دیگر اپراتورها در طرح «رومینگ ملی» نیز شاخص دیگری از وضعیت رقابتی در حوزه فنی و شبکه‌ای اپراتورهای تلفن همراه است.

مطابق جدول زیر بار دیگر پرچم‌دار حوزه میزبانی در رومینگ ملی (طرحی که اجازه مهمان شدن مشترکان بدون آنتن در محدوده‌ای خاص، روی شبکه اپراتورهای دیگر را می‌دهد)، «همراه اول» بوده به این معنی که نقاط بدون آنتن اپراتورهای دیگر در مقایسه با این اپراتور بیشتر و مشترکان‌شان ناچار به مهمان شدن روی شبکه همراه اول شده‌اند.

*رقابت اپراتورهای تلفن همراه در «سرویس دیتا» چگونه است؟

از سال‌های گذشته با افزوده شدن تکنولوژی‌های نسل‌های سوم و چهارم به سبد فناوری‌های موبایل در کشور، رقابت برای تصاحب سهم بازار «سرویس دیتا» به عنوان اصلی‌ترین جریان درآمدی اپراتورهای تلفن همراه شدت گرفته است.

لذا مقایسه تعداد مشترکان فعال mBB در انتهای سال 1400 نشان می‌دهد «همراه اول» با 51.48 میلیون سیمکارت فعال mBB، توانسته 53.7 درصد از سهم این سرویس مهم را از آنِ خود کند.

پس از آن «ایرانسل» و «رایتل» به ترتیب با سهم 42 و 4.3 درصدی در رده دوم و سوم این شاخص قرار گرفته‌اند.

ضمن اینکه گزارش آماری در زیر آورده شده، باید گفت همراه اول در این شاخص بیشترین رشد را نیز در طی سال 1400 (مقایسه فصول چهارم 1400 و 1399) داشته و سهم بازار مشترکان فعال mBB خود را 1.7 درصد رشد داده است. این شاخص درباره دو اپراتور دیگر «منفی» و به معنای ریزش در تغییرات سهم بازار مشترک فعال mBB بوده است.

در این گزارش جامع و کالبدشکافانه، سعی شد تا با نگاهی عمیق به معانی و مفاهیم مهم‌ترین شاخص‌های فنی و رقابتی در گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، تحلیلی بر وضعیت رقابتی «همراه اول»، «ایرانسل» و «رایتل» فارغ از فعالیت‌های تبلیغاتی که هر کدام از این اپراتورها از تریبون‌های یکطرفه دارند، داشته باشیم تا شما به عنوان مخاطب ما و مشترک هر کدام از این اپراتورها، نگاهی درست نسبت به وضعیت و جایگاه برندی که از آن سرویس دریافت می‌کنید، داشته باشید.

پر واضح است مرور وضعیت شاخص‌های پنجگانه که ملاک دقیقی بر میزان اثربخشی استراتژی اپراتورهای ارتباطی دارد و در این گزارش به شکل مفصل درباره آنها و ارتباطی که با «میزان ماندگاری سیمکارت» دارد، بحث کردیم باید ملاک عمل و انتخاب اپراتور از دید مخاطبان باشد؛ بنابراین لزوما شاخص‌هایی نظیر تغییرات سهم بازار اپراتورها مبتنی بر سیمکارت‌های فعال 90 روزه به تنهایی قابل اتکا و تصمیم‌گیری نیست.