|
کد‌خبر: 255697

ایران زمین

تصاویر آخرالزمانیِ روزهای اخیر سد کرخه

‏محمد مالی، فعال رسانه‌ای، با انتشار این تصاویر در صفحه‌ی توییترش نوشت: هر کسی به شما گفت پایین‌دست سد و رودخانه کرخه در خوزستان؛ شلتوک و صیفی یا هر نوع گونه دیگر کشاورزی کاشته‌اند، این عکس‌های آخرالزمانیِ روزهای اخیر سد کرخه را نشان او دهید و تمام.

 

تاریخچه سد کرخه

مطالعات طرح توسعه منابع آب و خاک حوضه آبریز رودخانه کرخه از سال 1335 توسط شرکت آمریکایی آغاز گردید. متعاقب آن شرکتهای ایرانی و خارجی مطالعاتی در رابطه با سدسازی به شرح ذیل روی این رودخانه انجام داده اند:

  • مطالعات مرحله شناخت توسعه آبیاری حوضه بالادست رودخانه کرخه در سال 1345
  • مطالعات تکمیلی دو شرکت ایرانی و ایتالیائی در سال 1347
  • مطالعات امکان یابی سد مخزنی کرخه توسط مهندسین مشاور عمران و منابع آب ایران در سال 1358
  • پس از پیروزی انقلاب اسلامی مطالعاتی توسط جهاد سازندگی انجام شد.
  • مطالعات تکمیلی مرحله اول سد کرخه توسط شرکت مهاب قدس در سال 1367

موقعیت و جانمایی

سد کرخه در 21 کیلومتری شمال غرب اندیمشک در استان خوزستان (در جنوب غربی ایران) احداث گردیده است. این پروژه در 48 درجه و 8.7 دقیقه طول شرقی و نیز 32 درجه و 6.29 دقیقه شمالی واقع شده است.

مشخصات رودخانه

رودخانه کرخه از مناطق میانی و جنوب غربی رشته کوه‌های زاگرس در نواحی غرب و شمال غرب کشور سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی در حدود 900 کیلومتر در امتداد شمال به جنوب سرانجام در مرز مشترک ایران و عراق به مرداب هورالعظیم می‌رسد. رودخانه کرخه پس از رودخانه‌های کارون و دز سومین رودخانه بزرگ ایران از نظر آبدهی محسوب می شود.

مشخصات حوضه آبریز

حوضه آبریز کرخه به وسعت حدود 43 هزار کیلومتر مربع، بین 46 درجه و 57 دقیقه تا 49 درجه و 10 دقیقه شرقی و 31 درجه و 48 دقیقه تا 34 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی واقع شده است.

ویژگی ها

  • بزرگترین سد تاریخ ایران
  • دارای بزرگترین دریاچه مصنوعی کشو

زمان شروع و پایان

  • شروع عملیات: اسفند ماه سال 1370
  • انحراف آب رودخانه کرخه: مهرماه سال1374
  • آبگیری سد: بهمن ماه سال 1378
  • افتتاح بخش ساختمان بدنه و سرریز: فروردین ماه سال 1380
  • بهره برداری از اولین واحد نیروگاه: شهریور ماه سال1381 "31مردادماه 1381 ساعت 19:30"
  • بهره برداری ازدومین واحد نیروگاه: دی ماه سال1381 "1 بهمن ماه 1381 ساعت 17:40"
  • بهره برداری ازسومین واحد نیروگاه: مرداد ماه سال1382 "6 خردادماه 1382 ساعت 22"
  • شروع عملیات تکمیلی و ساماندهی سد کرخه: اردیبهشت ماه 1383
  • آغاز بهره برداری از دریچه های سرریز: اردیبهشت 1383
  • افتتاح تونل انتقال آب دشت عباس: اول اردیبهشت 1384

 

کرخه توسط چه کسانی ساخته شد؟

در میان سال­ه‌ای ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۹، مطالعات اولیه سد کرخه و HEPP توسط شرکت‌های مهندسی ایرانی و خارجی راه اندازی شد. پس از انقلاب اسلامی، مطالعات تکمیلی روی سد کرخه و HEPP به شرکت مشاوره مهندسی مهاب قدس واگذار شد. سپس در سال ۱۹۸۷ محور‌های سد جدید به شرکت مشاوره مهندسی مهاب قدس و یک شرکت چینی به نام کانیک پیشنهاد شد. فعالیت‌های ساخت سد در سال ۱۹۹۱ شروع و آخرین واحد موتورخانه‌­ای در سال ۲۰۰۳ شروع به کار کرد.

در سال ۱۹۵۶ شرکت آمریکایی توسعه و منابع (DRC) با ریاست دیوید ای. لیلینتال، رئیس سابق مجلس محلی تنسی، مطالعاتی را درباره سد کرخه راه اندازی کرد. سرانجام در سال ۱۹۹۰ مطالعات و طرح نهایی توسط مشاوران شرکت مهاب قدس و با رهبری مهندس ارشد “محمد سلیمانی” تکمیل شد. بخش مهندسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساخت سد کرخه را در سال ۱۹۹۲ آغاز و عملیات ساخت آن را در سال ۲۰۰۱ به پایان رسانید. ۱۲۰ شرکت قراردادی و مشاور و ۵۰۰۰ کارگر در دوران ساخت سد مشغول فعالیت بودند. البته متأسفانه ۴۰ نفر در طی مراحل ساخت سد جان خود را از دست دادند.

 

 

 

سد کرخه کجاست؟

سد کرخه و پروژه HEPP بر روی رودخانه کرخه، در ۲۱ کیلومتری شهر اندیشمک استان خوزستان در جنوب غربی ایران راه اندازی شد. این سد در موقعیت ۷/۴۸۰۸ غرب عرض جغرافیایی و ۲۹/۳۲۰۶ طول جغرافیایی قرار گرفته است. رودخانه کرخه از بخش­‌های میانی و جنوب شرقی زنجیره کوه­‌های البرز سرچشمه می­‌گیرد. این رودخانه ۹۰۰ کیلومتر به طرف جنوب می­‌آید تا به تالاب حور العظیم، واقع در خط مرزی ایران و عراق می­‌ریزد. رودخانه کرخه از نقطه نظر حجم طولی، پس از رودخانه‌­های کارون و دز در جایگاه سوم قرار دارد.

 

چرا کرخه ساخته شد؟

  • ذخیره و تأمین مصرف آب کشاورزی بیش از ۳۴۵۰۰۰ هکتار زمین زراعی استان خوزستان و ایلام.
  • تولید سالانه ۹۳۴ گیگا وات ساعت انرژی هیدروالکتریکی.
  • کنترل سیل­‌های ویرانگر 
  • کاهش شیب هیدرولیکی
  • به عنوان یک سلاح استراتژیک

 

ویژگی‌­های خاص این سد چیست؟

  • بزرگترین سد دارای دریاچه مصنوعی ایران با مساحت ۱۶۰ کیلومتر مربع و ظرفیت ذخیره به میزان یک سوم مخازن سدی کشور.
  • جاذبه توریستی و ماهی‌گیری.

 

مشخصات پروژه کرخه چیست؟

مشخصات فنی سد کرخه

تاریخ آغاز پروژه

1370

تاریخ پایان پروژه

فروردین ماه 1380

نوع سد

سد خاک رس با هسته خاکی

ارتفاع سد 

127 متر

طول تاج سد 

3030 متر

عرض تاج سد 

12 متر

عرض پی

100 متر

نوع سرریز

سرریز جناغی دریچه‌دار با سرسره آبی

ظرفیت تخلیه سرریزها

18260 متر مکعب بر ثانیه

نوع توربین

فرانسیس عمودی

تعداد توربین‌

3

ظرفیت نیروگاه

400 مگا وات

میانگین تولید سالیانه 

934 گیگا وات ساعت

هزینه اجرا

4900 میلیارد ریال

درآمد سالانه 

599 میلیارد ریال

همچنین بخوانید:
 

آب و هوا

وقتی ما خودمان، تالاب‌های کشور را خشک کرده و ریزگرد ایجاد می‌کنیم، چه انتظاری دارید که دل دولت‌های همسایه به حال ما بسوزد؟

افزایش میزان ریزگردها و تراکم سطح آلایندگی‌ هوا در تهران و مناطق مرکزی کشور، این روزها مشکلات جدی را برای بسیاری از هموطنان در بحبوحه بازگشایی حضوری مدارس، دانشگاه‌ها و عدم تعطیلی شهرها ایجاد کرده است.

 

افزایش میزان ریزگردها و تراکم سطح آلایندگی‌ هوا در تهران و مناطق مرکزی کشور، این روزها مشکلات جدی را برای بسیاری از هموطنان در بحبوحه بازگشایی حضوری مدارس، دانشگاه‌ها و عدم تعطیلی شهرها ایجاد کرده است. 

محسن موسوی خوانساری، فعال با سابقه حوزه آب و محیط زیست و همچنین سدسازی در گفتگویی با امتداد، ضمن اشاره به علل و دلایل بروز این وضعیت، اظهار داشت: این مسئله، دو بعد مربوط به کانون‌های خارج از کشور و کانون‌های داخلی را شامل می‌شود. کانون‌های خارج از کشور نیز، خود به چند قسمت تقسیم می‌شود. یک، منشا آن است که از عربستان، سوریه و جنوب آن منطقه سرچشمه می‌گیرد و دیگر به دلیل سدسازی‌هایی است که در دجله و فرات انجام شده است. 

 

وقتی ما خودمان ، تالاب‌های کشور را خشک کرده و ریزگرد ایجاد می‌کنیم، چه انتظاری دارید که دل دولت‌های همسایه به حال ما بسوزد؟

 

وی، اضافه کرد: این سدسازی‌ها، اسباب خشکیدن تالاب‌های جنوب عراق را فراهم کرده است. در بعد داخلی، وقتی ما خودمان با دست خودمان، تالاب‌های کشور را خشک کرده و ریزگرد ایجاد می‌کنیم، شما چه انتظاری دارید که دل دولت‌های همسایه به حال ما بسوزد؟ در ماده 35 برنامه ششم توسعه ذکر شده که باید 11 میلیارد متر مکعب آب-معادل یک سوم از آب‌های سطحی کشور- به سمت رودخانه‌ها و تالاب‌ها سرازیر شود. 

 

گرد و غبار برخاسته از دریاچه نمک قم به مراتب از گرد و غبارهای وارد شده از خارج خطرناک‌تر است.

این فعال محیط زیست، تصریح کرد: اگر چنین اقدامی صورت بگیرد، هم رودخانه‌ها و هم تالاب‌ها، حیات مجددی یافته و اکوسیستم در آن زنده خواهد شد. ضمن اینکه به این وسیله، کانون‌های گرد و غبار داخلی-اعم از جازموریان، گاوخونی و بخصوص دریاچه نمک قم- نیز خاموش خواهند شد. ما در همین فقره، دریاچه نمک قم که در کنار قطب 25 میلیون نفری استان‌های قم، تهران، البرز و قزوین قرار گرفته، اهمیت مسئله را به دست فراموشی سپردیم و تمام آبراهه‌ها به سمت این دریاچه را بستیم. 

موسوی، ادامه داد: گرد و غبار این دریاچه-به دلیل نزدیکی به تهران- به مراتب خطرناک‌تر از گرد و غباری است که از خارج از کشور به داخل وارد می‌شود. بنابراین، ما باید در ابتدا، قانون برنامه ششم را اجرا کنیم و وزارت نیرو نیز باید شجاعانه حق‌آبه زیست‌محیطی تالاب‌ها را رهاسازی کند. همچنین باید مصرف آب کشاورزی را از محل آب‌های سطحی و زیرزمینی کاهش دهیم تا حیات به رودخانه‌ها و تالاب‌های کشور برگردد. 

 

سدسازی ترکیه بر روی دجله و فرات باعث خشکیدن تالاب‌های جنوب عراق شده و ما با ریزگردها تاوان آن را می‌پردازیم.

این فعال حوزه سدسازی در ادامه، ضمن اشاره مجدد به فعالیت دولت ترکیه در سدسازی بر روی دجله و فرات و تبعات آن، خاطرنشان کرد: در مورد رودخانه‌های مرزی ما به دیپلماسی فعال در حوزه آب نیاز داریم که در طول 40 سال گذشته، متاسفانه بسیار ضعیف عمل کردیم. آخرین قراردادهای ما در حوزه دیپلماسی آب، یکی به سال 1351 و قرارداد با افغانستان برمی‌گردد و دیگری به 1354 با عراق. در مورد ترکیه هم، این کشور، مخازن بزرگی-تا سه برابر حجم آب ورودی به دجله و فرات- ایجاد کرده و کنترل این دو رود برای آبگیری در دست دولت آنکارا قرار دارد. 

 

وی، اضافه کرد: به همین علت نیز، یک سری تالاب‌ها در جنوب عراق خشکیده که ما نیز در ایران، تاوان این خشک شدن تالاب‌ها را با تحمل آسیب ناشی از ریزگردها می‌دهیم. ما به هر مشقتی که بوده، یک سوم هورالعظیم در ایران را با تخصیص حق آبه از کرخه، زنده نگه داشته‌ایم اما متاسفانه، دو سوم دیگر این تالاب در عراق خشک شده است. نکته مهم اینکه، ما باید به فکر تشکیل یک R.B.O (اتحادیه منافع مشترک آبی بین کشورهای همسایه) باشیم. 

حق‌آبه ایران به رغم وجود الزام قانونی از سوی طالبان داده نمی‌شود

 

موسوی، ادامه داد: به طور مثال، ما طی 50 سال گذشته به صورت کاملا سازنده با کشور جمهوری آذربایجان در این زمینه همکاری داشته و حقوق 

آبی متقابل طرفین به خوبی رعایت می‌شود. اما در مورد افغانستان شاهد بودیم که حق‌آبه ایران از سوی این کشور-به رغم وجود الزام قانونی-داده نشد. 

 

این فعال حوزه آب و انرژی، همچنین در پایان نیز یادآور شد: در دوره قبل هم که طالبان در افغانستان حاکم بودند، حق آبه ایران به سمت هامون سرازیر نشد و اکنون و در این دوره هم شاهد این اقدام غیرقانونی از سوی همسایه شرقی کشور هستیم.