برنامه و آمادگی دولت برای بعد از توافق چیست ؟

در یک قدمی توافق و احیای برجام هستیم. دیپلمات های انگلیسی و فرانسوی از اتمام پایان کار خودشان در وین سخن گفته اند اما هنوز ایران پایان مذاکرات را اعلام نکرده است. گویا قرار است بعد از سفر آقای گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که امروز به تهران می آید، خبر توافق اعلام شود. با این حال مهمترین سئوال این است که آیا ایران و ستاد اقتصادی دولت سیدابراهیم رییسی، آماده چنین اتفاق مهمی هستند و میتوانند از میوه ی اقتصادی احیای برجام خوشه چینی کنند؟ سید حسین مرعشی دبیر کل حزب کارگزاران سازندگی ایران در گفتگو با سازندگی به این موضوع پرداخته است.

 

 

** ظاهرا ایران و کشورهای غربی در قدم آخر احیای برجام هستند؟ 

ایران و کشورهای چهار به علاوه یک و در آینده نزدیک پنج به علاوه یک، به تفاهم نهایی درباره برجام نزدیک شده اند و می توانیم از الان درباره شرایط بعد از احیای برجام یا به قول مدیران جدید کشور رفع تحریم ها گفت و گو کنیم. 

 

** چالش های پیش روی مذاکره کنندگان این دور در مقایسه با دولت حسن روحانی چه بود؟

اولین موضوع قابل توجه در این دور از مذاکرات، برای احیای برجام این است که؛ احیای برجام با چالش سیاسی مهمی در کشور رو به رو نیست زیرا در دولت قبل و بعد از توافق برجام شاهد شکاف هایی در عرصه سیاسی ایران بودیم که طی آن دوستانی که خود را از اصلاح طلبان به نظام و رهبری نزدیک تر می دانستند درباره برجام اطلاعات نادرستی به جامعه منتقل کرده و در این زمینه هم بهانه جویی هایی داشتند و در نتیجه برجام را خیانت معرفی می کردند.

در حالی که توافق برجام سندی نبود که دولت حسن روحانی به عنوان رییس جمهور سابق و تیم مذاکره کننده که شامل آقایان ظریف، عراقچی و تخت روانچی بود، آن را احیا کرده باشند، بلکه برجام سندی بود که پس از اینکه برای بررسی به مجلس دهم فرستاده شد، نمایندگانی که اکثرا طیف اصولگرا بودند آن را تصویب کردند، همچنین شورای نگهبان هم که مقیدترین به نظام و اصولگرایی است مصوبه مجلس را تایید کرد. 

به رغم این شرایط متاسفانه کسانی که خود را به نظام نزدیک می دانستند کارشکنی بسیاری کردند و علاقمند بودند که برجام را سندی ضعیف و سازشی مخالف منافع ایران معرفی کنند. 

حالا احیای برجام در شرایطی اتفاق می افتد که مجلس و دولت در دست نیروهای نوانقلابی جدید است و درست است که نام این دور از مذاکرات را رفع تحریم ها گذاشته اند اما نام درست آن همان احیای برجام است و در واقع مذاکراتی است برای بازگشت ایران و آمریکا به برجام و به معنای درست تر برگشت آمریکا به برجام و بازگشت ایران به تعهدات ناشی از توافق برجام می توان آن را نامگذاری کرد. 

در این میان از یک طرف دیگر کسی نمی تواند بهانه گیری کند چون مذاکرات جدید را خودشان مدیریت می کنند و از سوی دیگر دوستان اصلاح طلب و میانه رو هم که از همان زمان تصویب برجام با آن موافق بودند و آن را سند افتخاری برای خارج کردن کشور از ذیل اصل هفتم شورای امنیت و سازمان ملل می دانستند الان همچنان مدافع آن هستند و با آن مخالفتی ندارند. پس اولین موضوعی که در احیای برجام اتفاق می افتد اجماع سیاسی نسبتا گسترده در ایران است که برای تایید سند احیای برجام و استفاده از دستاوردهای این سند رخ داده است. 

 

 

 

** برخی تحلیلگران اینگونه پیش بینی می کنند که با روی کار آمدن دولت جمهوری خواه و روی کار آمدن یک راست افراطی مانند ترامپ در آمریکا باز هم آینده برجام به خطر خواهد افتاد، آیا چنین پیش بینی هایی می توانند درست باشند؟ 

در پاسخ به این پرسش باید به این نکته توجه کرد که ملت ایران هزینه های سنگینی را در این سال هایی که دونالد ترامپ، رییس جمهور سابق آمریکا اشتباه تاریخی را مرتکب و از برجام خارج شد پرداخت کرد. در این سال ها مردم برای حداقل سه سال متوالی تورم بالای ۴۰ درصد را تحمل کردند اما در مقابل این هزینه ها دستاورد مهمی حاصل شده و آن هم این است که آن کشوری که از برجام خارج شده بود دوباره اظهار تمایل کرد که به برجام بازگردد و آن ها خود را آماده بازگشت به چارچوب برجام می دانند.

در نتیجه صلابت مردم ایران و نظام جمهوری اسلامی امکانی را فراهم می کند که خلاف برخی تحلیل ها است که در محافل داخلی و خارجی درباره آن بحث می شود مبنی بر اینکه اگر رییس جمهور بعدی آمریکا جمهوری خواه باشد باز هم از توافق برجام خارج خواهد شد و این تحلیل درست نیست. زیرا درسی که ملت ایران به طرف های آسیایی، اروپایی و آمریکایی داد آن قدر سنگین بود که تصور من این است که دیگر هیچ رییس جمهوری در آمریکا در آینده نمی خواهد با برجام شوخی کند و برجام بعد از احیا، سندی ماندگار است. در نتیجه چنین توافق و دستاوردی می توان در چارچوب آن باقی مسائل را در مباحث هسته ای و دیگر موارد ساماندهی کرد. 

 

** به نظرشما دولت آقای رییسی و تیم اقتصادی او آماده احیای برجام هستند و چه راهکاری را برای پس از توافق وین باید در الویت قرار دهند؟

در ابتدا باید به درسی که در آن دو سالی که آقای روحانی از مزیت های برجام برخوردار بود گرفتیم، توجه کنیم و باید به دولت آقای سید ابراهیم رییسی این درس را منتقل کنیم؛ پس از احیای برجام برای توسعه اقتصادی و استفاده مناسب از منابع ارزان قیمت خارجی برای انتقال تکنولوژی به ایران و گرفتن سهم و بازار از بازارهای کشورهای صنعتی به سیستم بروکراسی موجود ایران که متاسفانه بسیار ناکارآمد است نمی توان تکیه کرد. دولت و شخص آقای رییسی باید توجه کنند که حسن روحانی با همه اینکه علاقمند بود از مزیت های برجام برای توسعه اقتصادی ایران و حل مشکلات مردم بهره ببرد اما به دلیل اینکه در اجرای این برنامه ها به سیستم بروکراسی ایران کار را ارجاع می دادند دستاوردها آن قدر که شایسته بود بزرگ و دیده نشد. بنابراین آقای رییسی برای آنکه از میوه ی اقتصادی احیای برجام خوشه چینی کند و بهره ببرد، باید متوجه باشد نظام بورکراسی کشورها، فلج کننده است. باید از آنچه در دولت آقای روحانی رخ داد تجربه کسب کنیم و درس بگیریم. به همین دلیل به دولت آقای رییسی توصیه می کنم که برای استفاده از فضای بعد از پس از احیای برجام باید مسیر سریعی را طراحی کند و نظام بروکراسی کشور را برای کارهای عادی کشور بگذارد. برنامه هایی که باعث جهش اقتصادی ایران پس از توافق می شود، باید در یک مسیر سریع تری تعیین شوند. باید ساز و کارهای راحت و روان تری پیشنهاد شود تا کشور بتواند یک سال پس از احیای برجام، حداقل ۵۰۰ میلیارد دلار در پروژه های صنعتی مانند صنایع بالادستی مانند نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد و فلزات و سایر رشته های صنعتی ایران سرمایه گذاری های وسیعی انجام دهد. چنین حجم کاری با جهان صنعتی، پشتوانه خوبی برای حفظ برجام و توافق جدید خواهد بود. امیدوارم که دولت ایران نه با تکیه بر وزرای کم تجربه و سیستم های اداری بسیار ناکارآمد بلکه براساس جامعه نگری به مدیران و کارشناسان باتجربه کشور و طراحی مسیر سریع زمینه را برای استفاده ملت ایران از این توافق فراهم کند. 

 

** نگاه به غرب و شرق را پس از احیای برجام چگونه ارزیابی می کنید؟ 

ما باید به شرایطی فکر کنیم که همه قدرت های صنعتی دنیا در رقابتی که منافع ملی ما را حداکثر می کند در اقتصاد ما حضور داشته باشند. البته به نظرم الویت همکاری ما همچنان با چین خواهد بود به این دلیل که کشور چین بیشترین مازاد منابع را دارد و به لحاظ انگیزه ای هم قوی است و ما هم چارچوب توافق ۲۵ ساله را با چین داریم و به رغم اینکه الویت همچنان به چین است اما مدیران کشور باید توجه کنند که حتی اگر سیاست ما کار با چین باشد، ژاپن، هند و کره جنوبی در آسیا و کشورهای صنعتی در اروپا مانند آلمان، فرانسه و انگلیس و از سوی دیگر امریکا باید در سبد همکاری های ما حضور داشته باشند. زیرا اگر ما بخواهیم که چینی ها هم راحت با ما کار کنند این اتفاق زمانی خواهد افتاد که برگی به نام حضور شرکت های آمریکایی در بازار ایران در سبد برگ های دولت های ایران وجود داشته باشد.

 

** برخی می گویند، جنگ اکراین یک برگ برنده برای ایران بود. زیرا به علت وقوع این جنگ توسط پوتین، کشور روسیه زیر فشار تحریم های بزرگی قرار گرفت و می گیرد. در چنین شرایطی آیا این امکان وجود دارد که ایران به جای روسیه نفت و گاز خود را به کشورهای اروپایی  صادر کند و جایگزین روسیه شود؟

در این مورد باید به این نکته توجه کرد که به طور طبیعی چون قیمت نفت در حال افزایش است شرایط برای صادرات نفت ایران خود به خود فراهم خواهد شد. 

اما در بحث روسیه ما باید موضعی دو وجهی داشته باشیم زیرا از یک طرف از هر نوع لشگرکشی و گسترش حوزه نفوذ با اتکا به نیروهای نظامی و تهاجم موافق نیستیم و خودمان قربانی تجاوز صدام، رییس جمهور پیشین عراق بودیم و هستیم و به هیچ وجه ملت، نیروهای سیاسی و نظام جمهوری اسلامی ایران موید هیچ لشگرکشی در هیچ جای دنیا نیست و می توانیم تاکید کنیم براینکه کشورها با گفت و گو مسائل خود را حل کنند. 

اما دومین مساله ای که در مورد روسیه به آن تاکید داریم این است که حتما ما خوی آمریکایی ها و اروپایی برای تحریم را مخل چرخش آزاد منابع و اقتصاد دنیا می دانیم بنابراین ما به عنوان کشوری که از تحریم های اروپایی ها و آمریکایی ها ضربه خورده است از تحریم روسیه راضی نیستیم و توصیه می کنیم که روسیه و غرب مسائل خود را به گونه ای حل کنند که اقتصاد آزاد در معرض خطر قرار نگیرد. بنابراین ما از اینکه به دلیل تحریم روسیه شرایطی برای بازار نفت کشور آماده شود رضایتی نداریم بلکه در مقابل ما در رقابت می توانیم یکی از تامین کنندگان مهم انرژی اروپا باشیم.