دوحه، برنده بزرگ بحران اوکراین؟

در روز 24 فوریه، زمانی که تانک های روسی وارد کشور اوکراین شدند، ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور این کشور، چندین تماس تلفنی برقرار کرد. یکی از این گفتگوهای شاید تعجب آور، به تمیم بن حمد آل ثانی، امیر شبه جزیره کوچک قطر بود.

چند هفته قبل، تمیم امیر قطر  در کاخ سفید با رئیس جمهور بایدن، به عنوان اولین رهبر خلیج فارس که این افتخار را دریافت کرد، دیدار نمود. در دستور کار این نشست، تلاش های ایالات متحده برای تامین گاز بیشتر برای اروپا در صورت اختلال در تامین گاز از روسیه بود. در 22 فوریه، درست پس از آن که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه دستور ورود نیروها به منطقه دونباس در شرق اوکراین را صادر کرد و آلمان با تعلیق صدور مجوز خط لوله گاز طبیعی روسیه نورد استریم 2، پاسخ داد، تمیم میزبان رهبران مجمع کشورهای صادرکننده گاز بود.

شایعاتی وجود داشت که پوتین ممکن است شخصاً در آن شرکت کند. جالب اینجاست که در این دیدار رئیس جمهور ایران نیز در یک سفر خارجی نادر حضور داشت، درست زمانی که به نظر می رسید  مذاکرات هسته ای در وین در حال نزدیک شدن به پایان است. این دیپلماسی فعال دوحه باعث شده تا این کشور کوچک خلیج فارس با تنها 300 هزار شهروند در قلب بازارهای جهانی گاز و ژئوپلیتیک قرار گیرد.

قطر نقش آفرینی مهمی در مسایل منطقه ای و بین المللی دارد. اگرچه ممکن است در حال حاضر ظرفیت اضافی تولید ال ان جی زیادی برای کمک به اروپا نداشته باشد، اما اگر بحران اوکراین، صادرات گاز روسیه را که 40 درصد مصرف اروپا را تامین می کند، متوقف کند، می تواند سهم قابل توجهی در آینده داشته باشد. چرا که آنها قصد دارند تولید گاز طبیعی مایع خود را در فاصله سال های 2025 تا 2027 میلادی افزایش چشمگیری دهند.

پیشنهاد شیوخ دوحه برای امنیت عرضه جهت مصرف کنندگان انرژی در اروپا و فراتر از آن جذاب تر از همیشه به نظر می رسد. مشخص نیست که آیا قطر دخالت ژئوپلیتیکی در مناقشه اوکراین خواهد داشت یا خیر. اگرچه احتمالاً از روابط قوی با روسیه، اوکراین و غرب برای تشویق کاهش تنش و گفتگو، همانند رفتارش در سایر درگیری ها استفاده خواهد کرد.

دوستی همزمان با غرب و روسیه

راهبرد ژئوپلیتیک قطر، از زمانی که شیخ تمیم در سال 1995 میلادی امیر شد، ایجاد روابط گسترده با دنیا بوده است. این روابط که اغلب متناقض به نظر می رسند، به آنها امکان می دهند نقش منحصر به فرد اثربخشی ایفا کنند. به عنوان مثال، قطری ها میزبان ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده برای خاورمیانه هستند، اما مورد اعتماد طالبان نیز قرار دارند. بدین ترتیب تخلیه هزاران آمریکایی از کابل را پس از خروج ایالات متحده در سال 2021 میلادی امکان پذیر کردند. این کشور با هر دو جناح فلسطینی رقیب، فتح و حماس، دوست است و همچنین رابطه کاری مؤثری با اسرائیل با وجود پایبندی به ابتکار صلح عربی به عنوان معیاری برای عادی سازی روابط دارد.

وقتی صحبت از روسیه می شود، دولت قطر نقاط تماس زیادی دارد. قطر و روسیه، غول‌های دوقلوی مجمع کشورهای صادرکننده گاز هستند. قطر در سال 2019 میلادی اوپک را ترک کرد تا بر بازار گاز طبیعی تمرکز کند.

قطر، میزبانی مسابقات جام جهانی فوتبال در ماه نوامبر خواهد بود. سازمان سرمایه گذاری قطر نیز  به یک سرمایه گذار بزرگ در روسیه تبدیل شده و ۱۹ درصد از سهام شرکت نفتی روسنفت روسیه را به قیمت حدود ۱۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ خریداری کرد. 

قطر در بانک وی تی بی به عنوان دومین بانک بزرگ روسیه، در عرضه اولیه عمومی خود در سال 2013 میلادی سرمایه گذاری کرد. همچنین 25 درصد از سهام فرودگاه ونوکوو مسکو در سال 2018  میلادی توسط شیوخ دوحه خریداری شد. دولت قطر این ارتباطات را با روسیه با وجود رقابت در  بازارهای گاز، توسعه داده است. هرچند به شدت با کرملین در چندین موضوع ژئوپلیتیک به ویژه جنگ سوریه مخالف است. قطر به عنوان سرسخت ترین منتقد عرب در مقابل رژیم رئیس جمهور بشار اسد باقی مانده است.

دورخیز برای تصاحب بازار گاز اروپا

بسته شدن احتمالی خطوط لوله گاز از طریق اوکراین که حدود یک چهارم گاز روسیه را به اروپا می رساند، می تواند چالش بزرگی برای قاره سبز به شمار آید.

با این حال، در درازمدت، قطر می‌تواند نقشی اساسی در تنوع بخشیدن به واردات گاز اروپا از روسیه ایفا کند. بهترین راه پیش بینی کردن آینده، ساختن آن است.

جاستین الکساندر

مترجم: محسن داوری