ماجرای قتل گریبایدوف، مجری قرارداد ترکمنچای، در تهران

الکساندر گریبایدوف دیپلمات، نظامی، نمایشنامه‌نویس و طنزنگار روس ۱۵ ژانویه ۱۷۹۵ (۲۵ دی‌ماه) در مسکو به دنیا آمد و ۱۱ فوریه ۱۸۲۹ در ۳۴ ‌سالگی در تهران به دست مردم کشته شد‌. گریبایدوف که نمایشنامه‌های فکاهی‌اش هنوز کهنه نشده‌اند و در جریان هستند، سال‌ها در تفلیس مامور تماس با ایران بود‌. وی بود که پیش‌نویس قرارداد [ننگین] ترکمنچای را پس از امضای فتحعلیشاه به سن پترزبورگ برد و به تزار وقت (نیکلای اول) داد‌. گریبایدوف که در جریان جنگ روس و ایران، همه جا در کنار ژنرال پاسکویچ بود پس از دادن قرارداد ترکمنچای به تزار، از جانب او به سمت سفیر روسیه (به اصطلاح آن زمان، وزیر مختار) در تهران منصوب شد‌. وی در سفارت روسیه در تهران به یک خواجه حرمسرای فتحعلیشاه که از مردم قفقاز بود پناهندگی داد‌. این خواجه فراری گریبایدوف را در جریان سرنوشت دختران قفقازی و به ویژه گرجی‌ها در حرمسراهای شاه و شاهزادگان و مقامات ایران قرارداد و گریبایدوف که تحت‌تاثیر حرف‌های او قرارگرفته بود، باتوجه به مفاد قرارداد ترکمنچای که بازگشت قفقازی‌هارا از ایران به شهرهایشان (درصورت تمایل) شامل می‌شد نخست به دو زن قفقازی که از خانه یک شاهزاده قاجار فرار کرده بودند پناه داد و سپس دستور داد که درصورت لزوم برای پس گرفتن این زنان که در حرمسراها و احیانا مادر فرزندان اعیان کشور بودند به زور متوسل شوند‌. انتشار این تصمیم در تهران، ایرانیان را که از قرارداد ترکمنچای ناخوشنود بودند خشمگین کرد و به نام جلوگیری از تعرض به حرمسراها و توقیف زوجه (نوامیس) مردم به سفارت حمله بردند و با وجود مقاومت قزاق‌های محافظ سفارت وارد آن شدند و گریبایدوف، کارکنان سفارت، قزاق‌ها و حتی خواجه پناهنده شده را کشتند و جسد گریبایدوف را به میان زباله‌ها افکندند که سه روز بعد به دست آمد و به تفلیس حمل شد‌. فتحعلیشاه از بیم آغاز جنگ سوم روسیه با ایران، نوه خود خسرومیرزا را با جمعی از رجال کشور از جمله میرزاتقی‌خان فراهانی (امیرکبیر) جهت پوزش‌خواهی به سن‌پترزبورگ [پایتخت وقت روسیه] فرستاد‌. تزار از این رفتار راضی شد و حتی قسمتی از غرامت جنگ پیشین را به ایران بخشید‌.