جنبه‌های تاریک مدیتیشن | عوارض منفی که نمی‌دانستید

سال‌های سال است که دربارۀ فواید خارق‌العادۀ جسمی و روحی مدیتیشن حرف‌های زیادی شنیده‌ایم. در سراسر دنیا خیلی‌ها جار می‌زنند که با استفاده از تکنیک‌های مدیتیشن می‌توانید احساس آرامش بیشتر، تمرکز بیشتر و توازن و تعادل بیشتری در زندگی داشته باشید. البته این ادعا‌ها بی‌اساس هم نیستند. هر روز تحقیقات بالینی بیشتری انجام می‌شود که تاثیرگذاری این تمرینات را تایید می‌کنند. خیلی‌ها هم خودشان این تاثیرات را شخصا تجربه کرده‌اند. تحقیقات نشان داده که مدیتیشن می‌تواند روی کاهش استرس، افزایش قدرت حافظه و سلامت جسمی اثر مثبتی داشته باشد.

مثل هر چیز دیگری در زندگی مدیتیشن هم می‌تواند عوارضی داشته باشد که ممکن است از آن‌ها آگاه نباشیم. ضمن اینکه تحقیقات علمی‌ای هم وجود دارد که تاثیرات منفی مدیتیشن را نشان می‌دهند. برای مثال در این‌باره تحقیقی در سال ۲۰۱۷ انجام شده که نتایج آن در نشریۀ علمی و پژوهشی پلاس وان (PLOS One) منتشر شده است. این مطالعه توسط محققانی از دانشگاه براون و دانشگاه کالیفرنیا انجام شده و تجربۀ ۶۰ نفر را که به طور مداوم تمرینات مدیتیشن انجام می‌داده‌اند بررسی کرده است.

این یک تحقیق محدود است و نمی‌شود گفت هرکسی که مدیتیشن انجام می‌دهد تاثیرات منفی گفته شده در این تحقیق را تجربه خواهد کرد، اما به هر حال نتایج این تحقیق می‌تواند هشداردهنده و آگاهی‌بخش باشد. این تحقیق ۷ آسیب احتمالی را شناسایی کرده که ممکن است در اثر انجام مدیتیشن اتفاق بیافتند.

۱. دامن زدن به افکار منفی

خیلی از افراد به سراغ مدیتیشن می‌روند تا نگاه خوشبینانه‌تری به زندگی پیدا کنند. اما همیشه این نتیجه به دست نمی‌آید. تقریبا نیمی از کسانی که در تحقیق سال ۲۰۱۷ شرکت کرده بودند، در اثر انجام مدیتیشن دچار افکاری توهمی، غیرمنطقی یا غیرعادی شدند و عملکرد‌های روزمره و تواناییشان در کنترل امور شخصی هم به نحو منفی دچار تغییر شد.

این نتیجه مطابق با یافته‌هایی است که در تحقیق سال ۲۰۰۹ در دانشگاه سیاتل پاسیفیک به دست آمده بود. آن تحقیق هم نشان داده بود که مدیتیشن می‌تواند منجر به توهمات ذهنی شود.

مدیتیشن چه خطراتی دارد؟

۲. تغییر ادراکات حسّی

مدیتیشن می‌تواند روی بینایی، بویایی، شنوایی و ذائقه تاثیراتی منفی داشته باشد. بر طبق یافته‌های تحقیق، تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان تجربۀ دیدن تصاویر و توهماتی بصری را پیدا کردند. تعدادی از افراد گزارش دادند که حساسیت‌شان نسبت به نور و صدا افزایش پیدا کرده و در درک زمان و مکان بیشتر دچار خطا می‌شوند.

۳. کاهش انگیزه

اگر شما آدمی هستید که اهل به تعویق انداختن کار‌ها هستید، مدیتیشن ممکن است اوضاع را بدتر کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که انجام مدیتیشن می‌تواند به فقدان جدی انگیزه منجر شود. این فقط در رابطه با مسائل شغلی نیست بلکه حتی انگیزۀ فرد برای انجام فعالیت‌هایی که قبلا مورد علاقه‌اش بوده‌اند هم ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد. از این جهت تاثیر مدیتیشن تا حد زیادی شبیه به تاثیرات افسردگی است.

در واقع خیلی از کسانی که به سراغ مدیتیشن می‌روند هدفشان این است که بتوانند خودشان را از درگیری‌های ذهنی خلاص کنند، اما این خلاصی می‌تواند شکلی کاملا منفی داشته باشد و به بی‌انگیزگی تبدیل شود.

۴. زنده شدن خاطرات و احساسات آزاردهنده

مدیتیشن می‌تواند عواطف و خاطراتی را که قبلا آن‌ها را سرکوب کرده‌ایم دوباره برای ما زنده کند و این می‌تواند منجر به شکل‌گیری سیلابی از احساسات منفی شود که به راحتی قابل کنترل نیستند. افراد شرکت‌کننده در مطالعۀ سال ۲۰۱۷ گزارش کردند که احساساتی مثل آشفتگی، اضطراب، ترس، بدبینی، افسردگی و اندوه را تجربه کردند. شرکت‌کنندگان در تحقیق سال ۲۰۰۹ هم گفته بودند که تجربه‌های تلخ گذشته در قالب تصاویری ذهنی دوباره برای آن‌ها یادآوری شده است.

مدیتیشن چه خطراتی دارد؟

۵. عوارض جانبی جسمانی

با اینکه مدیتیشن را معمولا وسیله‌ای برای تاثیرگذاری بر ذهن و عاطفه می‌دانند، اما اثبات شده است که تاثیرات بدنی آن هم قابل توجه هستند. بعضی از شرکت‌کنندگان تحقیق ۲۰۱۷ گفتند که تجربۀ تغییرات منفی بدنی مثل احساس درد، فشار، حرکات غیر ارادی، سر درد، خستگی، مشکلات گوارشی و گیجی را داشته‌اند.

۶. تاثیر منفی بر احساس نسبت به خود

مسلما مهم‌ترین ارتباط ما در زندگی ارتباطی است که با خودمان داریم، زیرا این رابطه است که روی همۀ روابط دیگر ما تاثیر می‌گذارد؛ بنابراین این واقعیت که مدیتیشن ممکن است تاثیری منفی روی نگاه ما به خودمان بگذارد یکی از جنبه‌های واقعا مشکل‌ساز آن است. مطالعه‌ای که در سال ۱۹۹۹ در دانشکدۀ روان‌پزشکی دانشگاه ایروین کالیفرنیا انجام شد نشان داد که شرکت‌کنندگان در تحقیق بعد از انجام مدیتیشن آگاهی بیشتری نسبت به ویژگی‌های منفی خودشان پیدا می‌کنند.

شرکت‌کنندگان در تحقیق سال ۲۰۱۷ هم گفتند که احساس فقدان عاملیت شخصی را تجربه کرده‌اند و تصویرشان از وجود و حضور شخصی خودشان را از دست داده‌اند. خیلی از آن‌ها همچنین گفتند که مرز بین خودشان و جهان پیرامونشان برایشان مبهم شده است.

جنبه‌های تاریک مدیتیشن

۷. گوشه‌گیر شدن

مدیتیشن می‌تواند روی تعامل ما با دیگران تاثیر بگذارد؛ آن هم تاثیری منفی. نیمی از کسانی که در تحقیق سال ۲۰۱۷ شرکت کرده بودند گفتند که احساس می‌کنند به لحاظ حضور اجتماعی آسیب دیده‌اند و در تعامل عادی با دیگران دچار اشکال شده‌اند. آن‌ها گفتند که بعد از تمرینات مداوم مدیتیشن احساس کرده‌اند که برای بازگشت به اجتماع آمادگی کافی ندارند. بعضی‌ها هم گفتند که این احساس عدم توانایی در ارتباط با دیگران آنقدر برایشان شدید بوده که در مشغولیت‌های روزمره‌شان هم با مشکل مواجه شده‌اند.