چین همیشه یک شریک استراتژیک برای تهران | نیاز هردو به هم برای مهار فشار آمریکا در منطقه

یک تحلیلگر حوزه ایران با تشریح اهمیت احیای برجام گفت: ایران در حال حاضر به دنبال روابط عمیق‌تر با همه بلوک‌های بزرگ قدرت جهانی یعنی چین، هند، روسیه و غرب منهای آمریکا است. برخورداری از مزایای کامل این روابط مستلزم احیای برجام و رفع تحریم های ناشی از آن است.

اخیراً هیات وزیران ایران در اقدامی نمادین افتتاح کنسولگری چین در بندرعباس که بندر اصلی تجاری ایران و مرکز استان ساحلی هرمزگان است، را تصویب کرد. در حالی که تهران در حال حاضر سه کنسولگری در چین دارد، این اولین کنسولگری پکن در ایران خواهد بود.

این پیشرفت احتمالاً به پیمان راهبردی 25 ساله ای که ایران در مارس 2021 با چین امضا کرد، مرتبط است. این توافق که شامل همکاری های اقتصادی، نظامی و امنیتی است، تهران را وارد پروژه بزرگ پکن تحت عنوان ابتکار یک کمربند و یک جاده می کند. در حالی که این توافق نزدیک به یک سال پیش به امضا رسید، اوایل این ماه وارد فاز اجرا شد.

حسین امیرعبداللهیان در پایان گفت‌وگوهای مفصل با وانگ یی، همتای چینی خود، تنها چند روز پس از تصویب افتتاح کنسولگری پکن در بندرعباس، با بیان اینکه اجرای موافقت نامه مشارکت بلندمدت ایران و چین اکنون آغاز شده است، گفت: کنسولگری چین در بندرعباس روابط تجاری دوجانبه را تقویت خواهد کرد.

یک تحلیلگر حوزه ایران با اشاره به نقصی در این بیانیه به المانیتور گفت: در حالی که امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفته است که توافقنامه مشارکت ۲۵ ساله در حال اجرا شدن است. این توافق هنوز در مجلس ایران به تصویب نرسیده است. اجرای موفقیت آمیز این موافقت نامه بستگی به موفقیت مذاکرات وین دارد، مذاکراتی که چین نیز خواهان موفقیت آنهاست و نگرانی های خاص خود را در مورد خطر گسترش برنامه هسته ای ایران دارد.

اگرچه از زمان امضای این پیمان 25 ساله هیچ فعالیت عمده ای در ایران در ارتباط با آن دیده نشده است، افتتاح این کنسولگری یک پیشرفت قابل توجه به شمار می رود.

یک دیپلمات اروپایی مستقر در اسلام آباد که خواست نامش فاش نشود، در مورد اهمیت مکان این کنسولگری با المانیتور گفت و گو کرد و گفت: انتخاب بندرعباس اهمیت دارد زیرا مهم ترین مرکز حمل و نقل در یک منطقه استراتژیک است. این در واقع یک پیام سیاسی مهم از سوی تهران به غرب در رابطه با مشارکت استراتژیک 25 ساله است.

وی با تاکید بر روابط چین و ایران، گفت: چین همیشه یک شریک استراتژیک برای تهران به ویژه به لحاظ خرید نفت خام و سرمایه گذاری در آن بوده است. همچنین، پکن به ایران برای گسترش طرح یک کمربند-یک جاده و منافع ژئوپلیتیکی اش نیاز دارد. این در حالی است که هر دو کشور به یکدیگر برای مهار فشار آمریکا در منطقه نیاز دارند.

با این حال، تحریم‌های اقتصادی واشنگتن علیه تهران پس از لغو توافق هسته‌ای 2015، راه‌اندازی پروژه‌های یک کمربند-یک جاده را برای پکن در ایران دشوار کرد. مذاکرات وین که برای احیای برجام برگزار می شود همچنان ادامه دارد.

از سوی دیگر، تهران از آبان ماه سال گذشته تاکید کرده است که تحریم‌ها باید فوراً و بدون تأخیر لغو شوند. برای اولین بار از سال 2018، ایران حتی برای مذاکره مستقیم با واشنگتن تمایل نشان داده است. امیرعبداللهیان گفت: اگر در مذاکرات به نقطه‌ای برسیم که توافق خوب مستلزم گفت‌وگو با آمریکا باشد، آن را نادیده نخواهیم گرفت.

واقعیت این است که اگرچه پکن و ایران یک مشارکت استراتژیک و اقتصادی بلندمدت دارند، اما روابط آنها، خیلی به این موضوع بستگی دارد که مذاکرات برجام به نقطه مثبتی ختم شود یا خیر. ظاهراً پکن حتی ممکن است از نفوذ خود به عنوان شریک استراتژیک ایران، برای احیای برجام به منظور رفع مانعی به نام تحریم در روند فعالیت پکن در تهران استفاده کند.

یک تحلیلگر حوزه ایران با تشریح اهمیت احیای برجام گفت: ایران در حال حاضر به دنبال روابط عمیق‌تر با همه بلوک‌های بزرگ قدرت جهانی یعنی چین، هند، روسیه و غرب منهای آمریکا است. برخورداری از مزایای کامل این روابط مستلزم احیای برجام و رفع تحریم های ناشی از آن است.

او هشدار داد که در صورت شکست مذاکرات وین، تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران باقی خواهند ماند و ممکن است تحریم‌های سازمان ملل نیز اعمال شود. مقامات ایرانی از گره نزدن سیاست های اقتصادی خود به سرنوشت مذاکرات هسته ای می گویند، اما واقعیت این است که اگر تحریم های ثانویه آمریکا لغو نشود، ایران نمی تواند روابط خود را با همسایگان و قدرت های جهانی مانند چین، هند و روسیه تعمیق بخشد.

با وجود تحریم ها، این کنسولگری جدید می تواند مزایایی برای چین به همراه داشته باشد.

اول اینکه این کنسولگری، فعالیت شرکت های چینی مشغول در منطقه آزاد تجاری و صنعتی چابهار را تسهیل می کند. از آنجائیکه برنامه‌هایی برای راه‌اندازی شهرک‌های صنعتی مشترک جاسک و مکران وجود دارد، بنابراین انتظار می‌رود تعداد اتباع چینی ساکن کرمان، سیرجان، رفسنجان و بندرعباس به تدریج افزایش یابد.

دوم اینکه پکن به مکان های مهمی مانند بندر چابهار، بندر جاسک، جزیره کیش و جزیره قشم دسترسی بهتری خواهد داشت که همگی در جنوب ایران قرار دارند.

کنسولگری در ایجاد پیوندهای تجاری بیشتر مفید خواهد بود، زیرا علی رغم تحریم های ناشی از فشار حداکثری واشنگتن، چین همچنان شریک تجاری اصلی ایران با ارزش مبادلات تجاری غیرنفتی در مارس 2020 تا مارس 2021 به میزان 18.715 میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که قرار است سرمایه گذاری در حوزه های نفت و گاز، زیرساخت ها و پتروشیمی افزایش یابد.

سوم، در درازمدت بندرعباس می تواند به پکن در تکمیل شبکه پروژه های یک کمربند-یک جاده ی خود در منطقه کمک کند.

به گفته محمد حسین ملائک، فرستاده سابق ایران در پکن، افتتاح کنسولگری پکن در بندرعباس، یک اقدام حساب شده است، زیرا چین می‌خواهد در توسعه منطقه مکران که یک نوار ساحلی در امتداد استان سیستان و بلوچستان ایران و بلوچستان پاکستان است،  پیشتاز باشد. پکن در حال حاضر یک قرارداد 40 ساله و چند میلیارد دلاری برای توسعه بندر گوادر دارد.

فرضاً، اگر چین بتواند هم گوادر و هم بندر عباس را توسعه دهد، یک کریدور تجاری و انرژی که از خلیج فارس در سراسر پاکستان تا سین‌کیانگ غربی کشیده می‌شود، به وجود می آید. در هر صورت، کنسولگری جدید یک دستاورد مفید برای پکن خواهد بود.

با این حال، ممکن است عملیاتی کردن سیاست «به سمت شرق» برای ایران به سادگی قابل اجرا نباشد.

یک دیپلمات اروپایی می گوید: جامعه تجاری ایران آگاه است که ایران به فناوری‌هایی در زمینه‌های خاص از جمله ال ان جی نیاز دارد. در برخی موارد، تنها چند کشور در غرب می‌توانند فناوری پیشرفته مورد نیاز برای توسعه بخش‌های خاصی از بازار عظیم انرژی ایران را فراهم کنند. تصمیم گیران و همینطور بازرگانان کاملاً از این موضوع آگاه هستند.

وی افزود: شکی نیست که رویکرد کلی ایران همچنان غرب محور است. اما در صورت افزایش تنش با آمریکا به دلیل شکست مذاکرات هسته‌ای، قطعاً این رویکرد می‌تواند تغییر کند.

به نظر یک تحلیلگر حوزه ایران، در صورت احیای برجام، ایران نیز در موقعیت بسیار بهتری برای توسعه روابط خارجی متوازن و رقابتی با قدرت‌های بزرگ جهانی قرار خواهد گرفت. ایران به دلیل تحریم های آمریکا بیشتر به روابط اقتصادی خود با چین وابسته شده است.