تاریخچه پیدایش آجر

آجر از جمله مصالح ساختمانی بوده که از زمان‌های قدیم برای ساخت خانه‌ها، مساجد، اماکن تاریخی و قدیمی مورد استفاده قرار می‌گرفت. تاریخچه آجر به 7000 سال پیش باز می‌گردد. آجر به صورت دستی تولید می‌گردید ولی امروزه در کارخانه‌ها و با مدرن‌ترین تجهیزات تولید می‌گردد. واژه آجر به بابل باز می‌گردد. به عبارتی این واژه ایرانی و کاربرد اصلی آن به گونه‌ای بود که قوانین را بر روی آن ثبت می‌نمودند.

اگر در تاریخچه آجر دقت بیشتری کنید، خواهید فهمید که شکل آجر به این شکل امروزی که ما فکر می‌کنیم نبوده است. در حقیقت آجر‌هایی در زمان گذشته تولید می‌شده‌اند که طول آن‌ها به 300 متر نیز می‌رسید.

شاید برایتان باور‌پذیر نباشد ولی گذشتگان از خاک دیوار آجر تولید می‌نمودند. در این جا باید گفت که تاریخچه آجر و پیدایش آن به آسیا باز می‌گردد و اروپاییان در سده چهارم تازه توانستند به تکنولوژی تولید آن دست پیدا کنند.

در کشور ایران نیز به طور دقیق مشخص نیست که تاریخچه آجر و پیدایش آن دقیقاً برای چه زمانی است. ولی در بسیاری از بنا‌های مشهور ایرانی از آجر به عنوان یکی از مصالح اصلی استفاده گردیده است. به طور مثال آرامگاه شاه اسماعیل سامانی که در گنبد کاووس واقع گردیده است و طاق کسری که یکی از بنا‌های مشهور ایران قلمداد می‌گردد از آجر ساخته شده‌اند.

نکته جالب توجه اینجاست که هنوز هم این مکان‌ها پابرجا مانده‌اند و تاثیرات جوی هیچ اثرگذاری بر روی آن‌ها نداشته است.

پس می‌توان نتیجه گرفت که خرید آجر هنوز هم می‌تواند یک گزینه خوب برای ساخت انواع بنا‌ها با معماری امروزی باشد.

کاربرد‌های آجر چیست؟

کاربرد اصلی آن در ساخت و ساز بوده و برای انواع ساختمان‌ها می‌توان آن را مورد استفاده قرار داد. اما در گذشته و در زمان‌های دور برای فرش کردن کف ساختمان از آجر استفاده می‌شد. منظور ما در این جا آجر معمولی نیست. بلکه آجر‌هایی به نام‌های ختایی و نظامی وجود داشتند که صرفاً برای این مورد کاربرد برجسته‌ای داشته‌اند.

به عبارتی ابعاد آجر ختایی و نظامی از مدل‌های معمولی بیشتر است و دارای طول 25 و 40 سانتی‌متری است.

در دوران ساسانی یا حکومت ساسانیان برای ساخت آتشکده‌ها از آجر استفاده وسیعی می‌شد.

دقت کنید که در حال حاضر، آجر به عنوان اسکلت اصلی کاربردی ندارد. اسکلت‌های فلزی و بتنی به جای آجر مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

کاربرد دیگر آن به عنوان یک مصالح جایگزین سنگ بوده و به جای سنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. آجر در انواع مختلفی تولید می‌گردد. مشهور‌ترین و پر استفاده‌ترین نوع آجر برای نما‌های بیرونی، آجر سفال بوده که در رنگ‌های زیبایی تولید گشته و به عنوان نما ساختمان به کار می‌رود.

برای داخل ساختمان و دیوارچینی از آجر سه گل یا سه سوراخ نیز استفاده وسیعی می‌شود.

اگر بخواهیم کاربرد‌های استفاده از آجر را در صنعت معماری و ساختمان به صورت تخصصی لیست کنیم، شامل موارد زیر می‌باشد:

·     در کف‌سازی به دلیل این که مقاومت مناسبی را ایجاد می‌کند، مورد استفاده قرار می‌گیرد

·     دیوار چینی و نما چینی

·     پی‌سازی

·     کاربرد‌های تزئینی برای ساخت شومینه یا نما‌های قدیمی

·     برای ساخت گنبد، قوس و دهانه‌ها کاربرد زیادی دارد

در ساختمان‌سازی و علم مهندسی عمران مقاومت فشاری و مقاومت سایشی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در مجموع آجر‌ها به دو شکل فشاری و ماشینی قابل طبقه‌بندی هستند.

نکته: برای خرید آجر حتما به مرغوب بودن آن توجه ویژه داشته باشید. چرا که آجرها در کیفیت متفاوتی تولید می‌گردند و موارد کاربرد آن‌ها با همدیگر کاملا مستثنی است. آجرهای بی‌کیفیت به زودی شوره می‌زنند. برای تست باکیفیت بودن آجر حتما دو عدد را به یک دیگر ضربه بزنید، صدای شنیده شده نشانه مرغوبیت آجر است. دقت کنید رنگ آجر هم باید حتما روشن باشد.

روش‌های ساخت آجر

آجر به دو صورت‌تر و خشک ساخته می‌شود. در روش سنتی تمام مراحل ساخت آجر توسط دست و با استفاده از نیروی انسانی ساخته می‌شود. به عبارتی تهیه خاک، قالب‌گیری، مخلوط کردن مواد و گذاشتن آن‌ها جلوی آفتاب به منظور خشک شدن، به دست نیرو‌های کار انجام می‌شود. ولی باید بگوییم که این روش کاملاً منسوخ شده است.

البته در برخی شهر‌های ایران ممکن است این روش انجام شود. ولی در حالت کلی برای کارفرما مقرون به صرفه نیست.

روش دوم تولید آجر، روش ماشینی آفتاب خشک است. به عبارتی فرآیند قال‌گیری و تهیه مواد ساخت آجر توسط دستگاه انجام شده و مراحل خشک شدن آن باید حتماً در مجاورت آفتاب باشد. به عبارتی با نور طبیعی خشک می‌شود. عملیات پخت نیز توسط کوره هوفمن انجام می‌شود. سوخت این کوره‌ها نیز نفت یا گاز طبیعی است.

در تاریخچه آجر کل فرآیند به روش سنتی انجام می‌شد. ولی امروزه بیشتر کارخانه‌ها و کارگاه‌های آجر پزی به روش دوم، به تولید آجر می‌پردازند.

روش خشک کن دار: این روش کاملاً همانند روش ذکر شده در بالا بوده با این تفاوت که به جای بهره‌گیری از نور طبیعی خورشید، از خشک کن که به شکل مکانیزه است، برای خشک شدن آجر استفاده می‌شود.

روش تمام اتوماتیک: همانطور که از اسم آن پیداست، کلیه مراحل به شکل اتوماتیک و توسط دستگاه انجام می‌شود. شاید برایتان جالب باشد که حمل آجر‌ها به داخل کامیون جهت بارگیری نیز توسط دستگاه انجام می‌شود.

کلیه مراحل برش، اندزه‌گیری دقیق، قالب‌گیری، خشک شدن، تهیه مواد و مخلوط شدن گل‌ها با یک دیگر، همه و همه توسط دستگاه‌های مدرن اجرا می‌گردد.

فقط مرحله اولیه آوردن خاک از معدن، توسط کامیون‌های حمل خاک انجام می‌شود. چیده شدن خشت‌های خشک بر روی واگن کوره تونلی نیز توسط دستگاه انجام می‌شود.

کارخانه‌های بزرگ تولید آجر در ایران به روش کاملاً مکانیزه به تولید آجر می‌پردازند.

ابعاد آجر

آجر‌ها بسته به نوع کاربردشان دارای ابعاد متفاوتی هستند. همانطور که گفتیم آجر هم برای داخل ساختمان و برای مراحل پی‌سازی کاربرد فراوانی دارد. برای این که با ابعاد آجر آشنا شویم ابتدا مدل‌های مختلف آجر را بررسی نموده و ابعاد هر یک را ذکر خواهیم نمود.

آجر فشاری: نام دیگر این آجر‌گری بوده و ابعاد آن 5.5 در 11 در 22 سانتی‌متر می‌باشد. وزن این آجر نیز حدوداً 2.5 کیلوگرم می‌باشد. نسبتاً می‌توان گفت سنگین است.

آجر سه سانتی: این آجر در نماسازی کاربرد زیادی دارد و ابعاد آن 22 در 11 در 3 سانتی‌متر می‌باشد. رنگ‌های متنوعی داشته و در ضخامت‌های 3.5 و 4 سانتی‌متر تولید می‌گردد.

آجر سه گل یا سه سوراخ: برای این آجر استاندارد خاصی مشخص نشده است. و همه چیز به کارخانه‌های سازنده بستگی دارد. رایج‌ترین ابعاد این اجر:

5 در 10 در 20 سانتی‌متر

4 در 10.3 در 21.5 سانتی‌متر

5 در 10.3 در 21.5 سانتی‌متر

5.5 در 10 در 21.5 سانتی‌متر

5.5 در 10 در 22 سانتی‌متر

5 در 9 در 19.5 سانتی‌متر

شما می‌توانید بسته به نیاز خود هر یک از این ابعاد را خریداری نمایید.

آجر ختایی و نظامی: به ترتیب 5 در 25 در 25 سانتی‌متر و نظامی 5 در 50 در 50 سانتی‌متر تولید و به فروش می‌رسد. البته ابعاد 5 در 40 در 40 سانتی‌متری آن نیز پرطرفدار است.

آجر سفال سقفی: این مدل اجر برای سقف درب حیاط خانه‌ها و برای نمای بالایی سقف‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. پهنای این آجر 40 سانتی‌متر و بلندی و عرض آن 20 الی 25 سانتی‌متر می‌باشد.

آجر نسوز کرکره‌ای: به ابعاد 31 در 7 در 2.5 سانتی‌متر و 31 در 3 در 2.5 سانتی‌متر تولید و به فروش می‌رسد.