مقصد سفر؛ خانه فامیل!

  سفرهای داخلی طی حدود یک دهه از سال90 تا 98 در خانوارهای ایرانی 3برابر شده اما این سفرها نه‌تنها تأثیری بر رونق گردشگری کشور نداشته که حتی با نازل‌ترین کیفیت و بدون برنامه و تنها با هدف ماندن در خانه دوست و آشنا و «فامیل‌‌بازی» انجام شده است.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از وضعیت سفرهای داخلی کشور که در خبرگزاری مهر نیز بازتاب یافته است به خوبی بیانگر آن است که هیچ برنامه‌ای برای افزایش کیفیت سفر خانوارهای ایرانی در کشور وجود نداشته است. گزارش مشترک مرکز پژوهش‌های مجلس و دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ که با هدف بررسی وضعیت گردشگری داخلی برای دستیابی به چالش‌های سیاستگذاری حوزه سفر و گردشگری انجام شده است، با استناد به آمارهای مرکز آمار ایران اعلام کرده است که در دهه‌های اخیر، جهت‌گیری مناسبی در مورد سیاستگذاری گردشگری داخلی رخ نداده و آنچه به‌عنوان آمار در دسترس است، متأثر از برنامه نیست. به همین دلیل به رغم افزایش آمار سفر، کیفیت سفرهای داخلی به‌شدت پایین است و حتی توزیع سفر در بین خانوارهای ایرانی به‌صورت عادلانه رخ نداده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده است که سرانه سفر خانوار به واسطه افزایش سفر «خانوارهای سفرکرده» زیاد شده است. در این گزارش اشاره شده است که سفر خانوار به‌معنای سفر یک عضو یا تمامی خانواده است.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سفرهای صورت گرفته طی نزدیک به یک دهه اخیر، به واسطه وجود «شکاف رفاهی» خانوارهای بیشتری به فکر کاهش هزینه‌های سفر بودند و به همین دلیل اقامت در خانه اقوام و دوستان، استفاده بیشتر از وسایل حمل‌ونقل شخصی، کاهش هزینه‌های مربوط به خرید سوغات و عدم‌استفاده از تورهای گردشگری، نتیجه شکاف رفاهی موجود است که مانع پیامدهای مطلوب و مورد انتظار در حوزه گردشگری داخلی‌شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس آمارهای موجود در حوزه گردشگری را نیز غیردقیق دانست و اعلام کرد: هجوم یکباره گردشگران و اشباع ظرفیت‌های خدماتی موجب شده است گردشگران از خدمات باکیفیت محروم و در انتخاب دوباره یک مقصد دچار تردید شوند.
این گزارش تأکید کرده است که در ۱۱سال گذشته، تعداد سفرها با نرخ متوسط سالانه ۱۷درصد در حال افزایش بوده و از 8/17میلیون سفر در سال۱۳۸۷ به 2/102میلیون سفر در سال۱۳۹۸ رسیده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین تأکید کرده است که سال۱۳۹۸ به‌دلیل وقوع سیلاب بهاری با کاهش ناگهانی 10میلیون سفر داخلی، آسیب جدی به بخش سفر و گردشگری کشور وارد شد.
به اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، سرانه سفر خانوارهای سفر رفته در سال1398 با محاسبه تعداد سفرهای تجربه شده توسط هر عضو یا تمام اعضای از خانوار، 1/6سفر بود و ۶۶درصد خانوارهای ایرانی در سال۱۳۹۸ به‌طور متوسط ۶بار سفر رفتند. اما ۳۴درصد از خانوارهای ایرانی در بهار سال 98 هیچ سفری نداشتند. براساس این گزارش، طی 11 سال اخیر، آمار تعداد خانوارهای سفر نرفته دارای نوسان بود و در سال‌های۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ به بیشترین تعداد خود رسید و بعد از 11 سال تقریبا ثابت ماند. به اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، خانوارهای سفر نرفته در سال1387به تعداد ۷/۷میلیون بود که این آمار در سال98 به تعداد 7/8میلیون خانوار رسید.
طی ۱۱سال اخیر، سفر خانوارهای ایرانی از 2سفر به 6سفر افزایش یافت و ۳برابر شد، اما ۸میلیون خانوار که در طول سال‌های اخیر آمارشان تقریبا ثابت مانده است هیچ سفری را تجربه نکرده‌اند. به همین دلیل مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده است که رشد آمار سفر خانوارهای سفر رفته طی این مدت به‌دلیل افزایش تعداد سفر در خانوارهای سفر رفته بوده که از 17میلیون و 600هزار خانوار سفر کرده در سال1387 به 25میلیون و ۴۰۰هزار خانوار در سال1398 رسید.
مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین حمایت از خانوارهای دارای مشکلات اقتصادی را که هرگز سفر نرفته‌اند برای انجام یک سفر در سال، سودمند دانسته و تأکید کرده است که این اقدام علاوه بر افزایش ۴۰میلیون سفر و ایجاد اشتغال و کسب‌وکارهای وابسته، برکات فرهنگی و اجتماعی فراوان نیز خواهد داشت. در ایران اما این آمار در ردیف نخست قرار دارد و به‌نظر می‌رسد با کوچک شدن اقتصاد خانوارها سفرهای داخلی در کشور با خودروی شخصی و ماندن در خانه اقوام و دوست و آشنا با هدف کاستن از هزینه‌های سفر انجام می‌شود. نکته جالب دیگر در آمار مرکز پژوهش‌های مجلس این موضوع است که طی یک دهه اخیر، سهم هزینه‌های حمل‌ونقل در خانوار ایرانی ۲۰درصد، خرید سوغات و اقامت حدود ۲۴درصد، خرید تور و گشت ۴۵درصد و سهم سایر هزینه‌ها ۳۴درصد کاهش یافته است و خانواده‌های ایرانی بیشتر به فکر تهیه مایحتاج حیاتی همچون خوراک، درمان و خرید کالا بودند. بنابراین گردشگری داخلی ایران با تصمیم خانوارها برای صرفه‌جویی در هزینه‌های اولیه سفر روبه‌رو شده است. مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان گزارش خود از وضعیت سفرهای داخلی طی یک دهه اخیر، اعلام کرده است: «از آنجا که نزدیک به ۷۳درصد اقامت سفرهای داخلی در خانه آشنایان و بستگان برای کاهش هزینه اقامت، استفاده از ماشین شخصی برای کاهش هزینه حمل‌ونقل، عدم‌استفاده از تور برای کاهش هزینه‌ سفر بود، کمیت گردشگری داخلی به‌دلیل وضعیت اقتصادی خانوارها کاهش یافته است.» 

مکث
44 درصد ایرانی‌ها به قصد دیدار از فامیل و آشنایان سفر کردند
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمار جالبی از شیوه سفر ایرانی‌ها دارد. در 11سال اخیر سهم سفر با هدف دیدار دوستان و آشنایان در ایران یا البته بهتر بگوییم انجام سفر گردشگری با هدف دیدار از فامیل و آشنا ۴۴درصد، با اختلاف زیاد نسبت به سایر اهداف گردشگری پیشتاز است. این در حالی است که براساس آمار سازمان جهانی گردشگری، در سال۲۰۱۸ دومین دلیل اصلی سفر دیدار دوستان و خانواده بوده که رقمی کمتر از 27درصد سفرهای انجام شده را تشکیل داده است.