پرونده‌ای از مناقشه نفس‌گیر غرب و روسیه بر سر اوکراین؛
پوتین تکلیف اوکراین را در فوریه یکسره می‌کند؟
تنش های غرب و روسیه بر سر موضوع حساس اوکراین همچنان بدون راه حلی سازنده ادامه دارد و به گفته مقام های آمریکایی احتمال حمله روسیه به اوکراین در اواسط ماه فوریه افزایش یافته است.
تنش بین روسیه و غرب بر سر اوکراین لحظه به لحظه افزایش می یابد و بیش از هر زمان دیگری آتش خطر جنگ تمام عیار را به جهانیان گوشزد می کند. دیدار وزیران خارجه آمریکا و روسیه نیز تا کنون تاثیری در کاهش تنش ها نداشته است. جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا حدود یک هفته پیش در نشست خبری خود در نخستین سالگرد ریاست‌جمهوری‌اش، هشدار داد که روسیه در صورت اشغال خاک اوکراین، باید در انتظار یک «فاجعه» باشد. بایدن با اشاره به اینکه اقتصاد روسیه در صورت حمله این کشور به اوکراین با تحریم‌های «شدید» و بی‌سابقه‌ای روبرو خواهد شد گفت: بر این باور است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به دنبال «جنگ در مقیاس بزرگ» یا تمام‌عیار نیست.
در همین راستا وزیر خزانه‌داری آمریکا می گوید وزارتخانه تحت امرش آماده است در صورت حمله روسیه به اوکراین، تحریم‌های قابل توجهی را علیه روسیه اعمال کند و با متحدانش برای شکل دادن به پاسخها به این اتفاق از نزدیک همکاری دارد. اروپایی ها نیز همراه با آمریکا از تحریم های شدید علیه روسیه می گویند اما این تهدیدات سبب نشده تا مسکو از مواضع خود عقب نشینی کند.
آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا با لحنی شدیدتر روسیه را تهدید کرد و هشدار داد اگر حتی یک سرباز روسی به شکلی خصمانه وارد اوکراین شود، مسکو با پاسخ شدید مواجه خواهد شد. بلینکن همچنین از عدم تمایل دولت جو بایدن به اعمال تحریم‌های پیشگیرانه علیه روسیه، علیرغم درخواست ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین از آمریکا و متحدانش برای مجازات روسیه به دلیل استقرار نیرو در نزدیکی مرزهای این کشور، دفاع کرد.
همزمان با بالا گرفتن تنش ها روزنامه نیویورک تایمز به نقل از منابع نامشخص در دولت آمریکا گزارش داد، جو بایدن در حال بررسی استقرار چندین هزار نیروی آمریکایی در کشورهای بالتیک و در شرق اروپاست. نیویورک تایمز نوشت: مقام‌های دولت آمریکا می‌گویند که جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا در حال بررسی استقرار چندین هزار نیروی آمریکایی و همچنین کشتی‌های جنگی و هواپیما در کشورهای متحد ناتو در بالتیک و شرق اروپاست و این توسعه مشارکت نظامی آمریکایی در بحبوحه رشد نگرانی‌ها از یک حمله روسیه به اوکراین است.
در همین حال لیز تراس وزیر خارجه انگلیس نیز به پوتین هشدار داد قبل از اینکه مرتکب یک اشتباه استراتژیک بزرگ شود، از اوکراین دست بکشد و عقب نشینی کند. وی افزود: کرملین درس‌های تاریخ را فرا نگرفته است، چنین حمله‌ای طبق آنچه که از جنگ شوروی و افغانستان و درگیری‌های چچن می‌دانیم تنها منجر به ایجاد باتلاقی وحشتناک و تلفات جانی خواهد شد.
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نیز روز دوشنبه اعلام کرد که کشورهای عضو این پیمان نیروهای خود را به حالت آماده باش درآورده و ناوها و جنگنده های بیشتری را به شرق اروپا اعزام می کنند. این ائتلاف نظامی غربی با مطرح کردن ادعایی مبنی بر ادامه تقویت نظامی روسیه در اطراف اوکراین، اعلام کرد متحدان ناتو نیروهای خود رابه حالت آماده باش در آورده و برای دفاع و بازدارندگی در قبال روسیه ناو ها و جنگنده های بیشتری را به شرق اروپا اعزام می کنند.
در همین گیر و دار بود که رئیس دومای روسیه اعلام کرد طرح درخواست از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری این کشور برای به رسمیت شناختن جدایی‌طلبان شرق اوکراین در این مجلس بررسی خواهد شد. وی مساله به رسمیت شناختن جدایی‌طلبان شرق اوکراین را موضوعی «بسیار مهم» خواند.
در همین حال اورسولا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا روز دوشنبه با انتشار بیانیه ای از حمایت مالی اتحادیه اروپا از اوکراین سخن گفت. رئیس کمیسیون اروپا ادامه داد: امروز اختصاص یک بسته کمک های مالی جدید به اوکراین را در قالب کمک های بلاعوض و وام های اضطراری اعلام می کنم.
همچنین وزارت دفاع آمریکا هم اعلام کرد که حدود ۸۵۰۰ نیروی آمریکایی در حالت آماده‌باش قرار گرفته‌اند و اگر روسیه به اوکراین حمله کند، این نیروها آماده دریافت دستوراتی برای استقرار در منطقه هستند. کربی گفت که بخش عمده‌ای از" نیروهای آمریکایی که در حالت آماده‌باش شدید قرار گرفته‌اند برای تقویت نیروهای واکنش سریع ناتو هستند، اما افزود که آنها "برای هرگونه احتمالات دیگر نیز آماده خواهند بود.
همزمان با ادعاهای آمریکا و غرب مبنی بر اینکه روسیه قصد حمله به اوکراین را دارد، دمیتری پسکوف سخنگوی کاخ کرملین روسیه روز دوشنبه اعلام کرد که تقویت نیروهای ارتش اوکراین در خط تماس دونباس، نشانگر آمادگی آن برای حمله به این منطقه در شرق اوکراین است. دنیس پوشیلین رئیس جمهوری خودخوانده مردمی دونتسک در شرق اوکراین گفته بود که کی یف با انتقال توپخانه و تانک به خط تماس، آماده حمله به این سرزمین می شود. سخنگوی ریاست جمهوری روسیه افزود که در واقع اوکراین مقدار بسیار زیادی نیرو، تجهیزات و ادوات نظامی در مرز با جمهوری های خود خوانده در خط تماس مستقر کرده و ماهیت این تمرکز قوا، بر آمادگی برای عملیات تهاجمی دلالت می کند و این تهدید اکنون وجود دارد.
در پی این تشدید بی سابقه تنش ها بین غرب به سرکردگی آمریکا با روسیه بر سر مساله اوکراین، رسانه های روسی از آماده باش نیروهای روسیه در غرب و شرق این کشور و آغاز بررسی آمادگی رزمی واحدهای نظامی در این مناطق خبر دادند که طی آن واحدهای نظامی مناطق غرب روسیه، تسلیحات سنگین و تانک ها و نفربرهای زرهی را برای اقدامات رزمی مهیا کردند.
تنش ها به اینجا ختم نشد چرا که با وخامت اوضاع رهبران انگلیس و دیگر کشورهای عضو ناتو بر لزوم وضع تحریم‌هایی بی‌سابقه علیه روسیه در صورت حمله به اوکراین تاکید کردند. شرکت‌کنندگان این گفت‌وگوها توافق کردند که جامعه بین‌المللی نباید هیچگونه اقدامی که به تضعیف استقلال اوکراین منجر شود را تحمل کند. طبق گزارش‌ها، این نشست پشت درهای بسته و با حضور رهبران آلمان، فرانسه، لهستان، آمریکا، انگلیس، ایتالیا، اتحادیه اروپا و ناتو انجام شد.رهبران ناتو توافق کردند که مسیر دیپلماسی با روسیه همچنان در اولویت است.
متعاقب این جلسه امانوئل مکرون و اولاف شولتس در برلین روز سه‌شنبه بر همبستگی خود با کی‌یف و عزم خود علیه مسکو تاکید و ابراز امیدواری کردند که گفت‌وگو با روسیه بتواند به کاهش تنش کمک کند. دیدار روسای دولت فرانسه و آلمان و کنفرانس خبری پایانی آن که بیش از هر چیز به اوکراین اختصاص یافت، هر دو کشور را در جبهه‌ای مشترک قرار داد. جبهه‌ای که هم در آن سخن از پاسخ شدید در صورت اقدام نظامی روسیه علیه اوکراین بود و هم تمایل به گفت‌وگو با مسکو برای حل و فصل مسالمت آمیز مساله.
بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس نیز همصدا شد و گفت، در صورت حمله روسیه به اوکراین، مسکو با سخت‌ترین و سنگین‌ترین تحریم‌ها مواجه خواهد شد. جانسون سه‌شنبه در مجلس عوام این کشور در مورد وضعیت اوکراین گفت: ما به دنبال ترکیب گفت‌وگو با بازدارندگی هستیم و اینکه چگونه غرب متحد و ائتلاف برای هر گونه تهاجم روسیه به اوکراین از جمله اعمال تحریم‌های اقتصادی سنگین بهایی بسیار بالا را تعیین می‌کنند.
کیف نیز که آتش تنش ها را شعله ورتر می دید مجبور به موضع گیری شد و در همین راستا وزیر امورخارجه اوکراین هشدار داد در صورت وقوع جنگ و شکست آمریکا در این رویارویی، عواقب آن متوجه واشنگتن و مردم آمریکا خواهد بود.
ادامه فضای تنش زا سبب موضع گیری مجدد جو بایدن در خصوص اوکراین شد. وی گفت پیش بینی نمی‌کند که نیروهای آمریکایی وارد اوکراین شوند. وی ادامه داد: تصمیم برای قرار دادن نیروها در حالت آماده باش بالا، تحریک آمیز نبوده بلکه با هدف اطمینان دادن به متحدان آمریکاست. بایدن در پاسخ به سوالی در این باره که در صورت حمله روسیه به اوکراین، تحریم‌هایی علیه شخص رئیس جمهور روسیه اعمال خواهد شد، گفت: بله، من آن را می‌بینم.
موضعی که با واکنش کرملین مواجه شد و در همین راستا دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین گفت تحریم آمریکا علیه رئیس جمهوری روسیه "دردناک" نیست بلکه "به لحاظ سیاسی مخرب" است.
از آنجایی که روسیه به دنبال ضمانت های امنیتی از سوی واشنگتن است و گسترش ناتو را تهدیدی علیه خود می داند هنوز راهکاری برای فرونشاندن این تنش های خطرناک ارائه نشده است. سفارت آمریکا در اوکراین در پیامی که روز چهارشنبه در تارنمای آن منتشر شده است از شهروندان آمریکایی ساکن اوکراین خواست "خروج فوری" از اوکراین را درنظر بگیرند. در پیام سفارت آمریکا ادعا شده است: به دلیل ادامه تهدید اقدام نظامی روسیه، وضعیت امنیتی اوکراین همچنان غیر قابل پیشبینی است و می‌تواند در مدت کوتاهی وخیم شود. مساله ای که از وخامت اوضاع و جرقه جنگ در هر لحظه ممکن پرده بر می دارد.
در همین حال وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا همزمان با ارائه پاسخ کتبی کشورش به پیشنهادات روسیه درباره تضمین های امنیتی، مدعی حمله مسکو به اوکراین تا اواسط ماه فوریه (ماه آتی میلادی) شد. شرمن گفت: همه ما می دانیم که مراسم افتتاحیه المپیک پکن در ۴ فوریه، آغاز می شود و انتظار می رود پوتین در این مراسم شرکت کند. فکر می‌کنم اگر پوتین آن زمان را برای حمله به اوکراین انتخاب کند، احتمالا باعث نارضایتی شی جین پینگ رئیس‌جمهوری چین می شود و این امر ممکن است بر زمان‌بندی و تفکر پوتین تأثیر بگذارد.
این در حالی است که سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه اعلام کرد که آمریکا در پاسخ کتبی خود به مسکو در مورد «ضمانت های امنیتی»، به سوال روسیه در مورد عدم گسترش «ناتو» پاسخ نداده است.
وی درخصوص پیامدهای عدم ارائه ضمانت امنیتی غربی‌ها به مسکو هشدار داد. اگر پاسخ سازنده‌ای دریافت نشود و غرب به مسیر تهاجمی خود ادامه دهد، همانطور که رئیس جمهور پوتین گفت، مسکو در پاسخ اقدامات لازم را انجام خواهد داد.
به باور کارشناسان تنها راه حل بحران اوکراین گفتگوی روسیه و اوکراین با وساطت غرب است تا با ارائه تضمین ها و تعهدها از وقوع یک جنگ تمام عیار جلوگیری شود. ادامه دار شدن این فضای تنش آلود سبب شده تا طرفین منازعه وارد یک بازی حیثیتی شوند که طولانی تر شدن آن باز هم می تواند پیامدهای مخربی به همراه داشته باشد. باید دید آیا ابتکار عملی سبب خاتمه این مناقشه خواهد شد یا اینکه جنگی تمام عیار برنده این رقابت را تعیین خواهد کرد.
به ویژه آنکه ولادیمیر پوتین به خوبی با تاکتیک های جنگ آشناست و گفته می شود به دنبال توافق امنیتی جدید با ناتو و اروپاست تا از یک درگیری با پایان باز جلوگیری کند و وضعیتی را رقم بزند که این بار نوبت آمریکا باشد که سربازان و موشک‌هایش را با خودش خارج کند و از اروپا دست می کشد.
حالا همه نگاه ها به نشست نرماندی دوخته شده است جایی که روسیه و اوکراین برای گفتگوهایی سازنده آماده می شود و این نوید را می دهد که حداقل تا دو هفته آینده از نبرد خبری نیست و ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین آن را مثبت ارزیابی می کند.