آیین و مقررات دادگاه ویژه روحانیت
شکایت از روحانی در دادگاه روحانیت
آیین و مقررات دادگاه ویژه روحانیت در ۴۰ سال اخیر تغییرات زیادی داشته است، مثلا در بخشنامه‌ای که شورای عالی قضائی در فروردین سال ۶۱ به ریاست مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی تشکیل شده بود، تصویب کرد که دادگاه ویژه روحانیت قم می‌تواند به تخلفات روحانیت سراسر کشور که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه‌های انقلاب اسلامی است، رسیدگی کند.
آیین و مقررات دادگاه ویژه روحانیت در ۴۰ سال اخیر تغییرات زیادی داشته است، مثلا در بخشنامه‌ای که شورای عالی قضائی در فروردین سال ۶۱ به ریاست مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی تشکیل شده بود، تصویب کرد که دادگاه ویژه روحانیت قم می‌تواند به تخلفات روحانیت سراسر کشور که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه‌های انقلاب اسلامی است، رسیدگی کند.
«سه‌شنبه بود که سیدمهدی صدرالساداتی در اینستاگرام خود نوشت که با حکم دادگاه ویژه روحانیت خلع لباس شده است. او نوشته که دادگاه ویژه روحانیت در حکم تجدید نظر به خاطر شکایت مجدد سازمان اوقاف و امور خیریه به دلیل توهین به رئیس این سازمان در کامنت‌های یکی از پست‌هایم، دوباره مرا محکوم کرد و این بار به خاطر هتک حیثیت و شئون روحانیت برایم حکم خلع لباس دائم روحانیت صادر کرد. او برادر کوچک‌تر آیت‌الله صدرالساداتی از نمایندگان مجلس خبرگان است که پدرشان نیز از روحانیون یزد محسوب می‌شود. آخرین روحانی‌ای که پیش از او از سوی دادگاه ویژه روحانیت خلع لباس شده و خبرش رسانه‌ای هم شد، حسن آقامیری بود. همان که به روحانی اینستاگرامی معروف شده است. به همین بهانه مروری بر نهاد دادگاه ویژه روحانیت خواهیم داشت.
این دادگاه در خرداد سال ۵۸ به دستور امام خمینی(ره) تأسیس شد. سال ۷۸ و در مجلس پنجم وجود دادگاه ویژه روحانیت به تصویب رسید و به صورت قانون درآمد.
روال این دادگاه نیز به این صورت است که شکایت در دادسرای استان طرح شده و با دستور دادستان به یکی از شعبات دادیاری ارجاع داده می‌شود و بعد از صدور کیفرخواست به دادستان ارجاع داده می‌شود. پس از صدور رأی دادگاه بدوی که در همان دادسرا قرار دارد، در صورت اعتراض یکی از طرفین پرونده به دادگاه تجدید نظر ویژه روحانیت که در تهران است، ارجاع داده می‌شود. نکته دیگر این که تمام این مراحل به صورت محرمانه انجام می‌شود و آرای صادره نیز به صورت حضوری ابلاغ می‌شود. هم‌اکنون رئیس دادگاه ویژه روحانیت بر عهده حجت‌الاسلام محمدجعفر منتظری است که هم‌زمان دادستان کل کشور است. دادستان ویژه این دادگاه نیز بر عهده حجت‌الاسلام ابراهیم رئیسی است که ریاست‌جمهوری را بر عهده دارد و پیش از آن رئیس دستگاه قضا بود.
اما تعریف روحانی چیست؟ بر اساس یک معیار کلی فرد روحانی کسی است که ملبس به لباس روحانیت باشد یا در حوزه به تحصیل علوم دینی پرداخته باشد یا اگر به کار دیگری اشتغال دارد، به او روحانی اطلاق شود.
آیین و مقررات دادگاه ویژه روحانیت در ۴۰ سال اخیر تغییرات زیادی داشته است، مثلا در بخشنامه‌ای که شورای عالی قضائی در فروردین سال ۶۱ به ریاست مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی تشکیل شده بود، تصویب کرد که دادگاه ویژه روحانیت قم می‌تواند به تخلفات روحانیت سراسر کشور که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه‌های انقلاب اسلامی است، رسیدگی کند.
در آیین‌نامه دادسراها و دادگاه‌های ویژه روحانیت که در سال ۶۹ تصویب شد، وظایف دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت این گونه تعریف شده بود:
یک. «اقدامات لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات و جرائم در محدوده مسائل قضائی»
دو. «ارشاد در امور خلاف شأن»
و سه. «رسیدگی به جرائم روحانیون و پرونده‌هایی که به نحو مؤثری با اهداف این دادسرا مرتبط است.»
در سال ۸۴ نیز این تبصره به آن الحاق شد: «در اجرای وظایف و اهداف مندرج در مواد یک و دو، دادسرای ویژه روحانیت می‌تواند از طریق مراکز حوزوی، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز امور مساجد و سایر نهادهای مرتبط به امور روحانیت اقدام نماید، نهادهای فوق در زمینه اجرای موارد مذکور موظف به همکاری با دادسرای ویژه روحانیت می‌باشند.»
دادسرای ویژه روحانـــــــــیت
رسیدگی به پرونده روحانیون متخلف در صلاحیت دادسرای ویژه روحانیت است. چنانچه شکایتی علیه یک روحانی در دادسرای عمومی مطرح شود یا این که از طرفین پرونده در مراحل دادرسی اعلام کند که طلبه یا روحانی است، پرونده با صدور قرار عدم صلاحیت به دادسرای ویژه روحانیت ارسال و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
بر اساس ماده ۱۳ آیین‌نامه دادسراها و دادگاه ویژه روحانیت که در سال ۶۹ تصویب شد و همچنین الحاقیه سال ۸۴، صلاحیت دادسرای ویژه روحانیت این گونه تعریف شده است: «کلیه جرائم روحانیون و اعمال خلاف شأن آنان و یا اختلافات محلی مخل به امنیت عمومی که طرف اختلاس روحانی باشد و اتهامات اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، وزرا و معاونین وزیر، معاونان و مشاوران رؤسای سه قوه، سفرا، دادستان، رئیس دیوان محاسبات، دارندگان پایه قضائی و ائمه جمعه و ... که روحانی باشند و یا هرگونه شکایتی از ناحیه شهروندان علیه یک روحانی یا طلبه در دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت رسیدگی می‌گردد.» بر اساس ماده ۱۵ آیین‌نامه سایر دادسراها در اموری که نسبت به روحانیون از آنها سلب صلاحیت شده، حق ورود، تحقیق و تعقیب را ندارند.
رسیدگی به اهانتی که به مرجع تقلید شد
از تازه‌ترین مواردی که باعث شد تا دوباره نام دادگاه ویژه روحانیت شنیده شود، اهانتی بود که به آیت‌الله صافی گلپایگانی از مراجع شیعه شد. او چندی پیش در دیدار با رئیس مجلس از لزوم ارتباط با کشورهای دیگر گفت که برخی اصولگرایان با این سخنان با تندی برخورد کردند. همین شد که دادستان کل کشور از رسیدگی به موضوع اهانت به ایشان در دادگاه ویژه روحانیت خبر داده بود. حجت‌الاسلام محمدجعفر منتظری که ریاست دادگاه ویژه روحانیت را نیز بر عهده دارد، از صدور دستور به دادسرای ویژه روحانیت برای پیگیری موضوع خبر داده و گفته بود: «از آنجایی که شخص منتشرکننده این مطلب، طلبه و مرتبط با حوزه علمیه است، رسیدگی به موضوع، در حوزه صلاحیت دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت است که به آن مرجع ابلاغ شده که ماجرا را در دستور رسیدگی و پیگیری قرار دهد.»
شکایت نام‌های آشنا به دادگاه روحانیت
تیرماه سال ۹۹ نیز وکیل حجت‌الاسلام ناطق نوری خبر داد که شکایت موکلش از حمید رسایی در حال پیگیری است. او با اشاره به شکایت ناطق نوری از اظهارات خلاف واقع حمید رسایی گفته بود: «شکایت از این فرد در دادسرای ویژه روحانیت تقدیم و دستور ثبت و شعبه رسیدگی‌کننده تعیین شده و مراحل تعقیب قضائی نامبرده در حال پیگیری است.»
فروردین همان سال نیز ایسنا خبر داد مرتضی کهنسال از روحانیونی که مدعی طب اسلامی است با حکم دادگاه ویژه روحانیت در لنگرود بازداشت شده است.
مرداد سال ۹۸ نیز دادگاه ویژه روحانیت عباس تبریزیان از مدعیان طب اسلامی را محکوم کرده بود که به گفته معاونت درمان وزارت بهداشت مطابق با رأی صادره، کلیه مراکز درمانی، معاینات و داروخانه‌های تحت نظارت این افراد در سراسر کشور باید تعطیل شود.
یک بار نیز علی مطهری، نماینده پیشین مجلس، در ماه محرم به مشهد سفر کرده تا در جمع گروهی از اصلاح‌طلبان سخنرانی کند که به گفته او یک ساعت قبل از آغاز سخنرانی به دستور دادستان مشهد در سالن سخنرانی پلمب می‌شود. مطهری گفته بود: «بعد از سه سال از آن واقعه و شکایت این جانب به دادگاه ویژه روحانیت - در حالی که ایشان ملبس به لباس روحانیت نیست - ابلاغ قرار نهایی برای این جانب آمده حاکی از قرار منع تعقیب وی. در حالی که این جانب به عنوان شاکی در دادگاه حضور نداشته‌ام و اساسا زمان دادگاه به اطلاع من نرسیده است.»
یکی دیگر از دادگاه‌های ویژه روحانیت دادگاه معروف مدیرمسئول روزنامه سلام است؛ روزنامه‌ای که در سال ۷۸ توقیف شد و آیت‌الله موسوی خویینی‌ها در دادگاه روحانیت محاکمه شد.
شکایت از روحانی در دادگاه روحانیت
حسن روحانی نیز از جمله افرادی است که از سوی چند نماینده مجلس شکایت داشته که به قوه قضائیه ارسال شده است.
دی‌ماه امسال یکی از نمایندگان مجلس با انتقاد از رئیس‌جمهور پیشین از تشکیل پرونده تخلفات حسن روحانی در دادگاه ویژه روحانیت گفته بود. حجت‌الاسلام حسین میرزایی که عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس است، عنوان کرد: «مطالبه مردم از قوه قضائیه و دادگاه ویژه روحانیت، برخورد قاطع و بدون تبعیض با حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق، به دلیل تخلفات متعدد و شکایت‌های متعدد مجلس یازدهم از اوست.»
او ادامه داد: «اخیرا شنیدم که پرونده تخلفات حسن روحانی که از مجلس به قوه قضائیه ارجاع شده، قرار است در دادگاه ویژه روحانیت بررسی شود. دادگاه ویژه روحانیت خیلی محکم و جدی با تخلفات برخورد می‌کند و نباید نگران بود.»
میرزایی گفته بود قوه قضائیه معتقد است که در بررسی پرونده تخلفات حسن روحانی سمت مهم نیست بلکه معمم‌بودن او از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است. چند روز بعد سخنگوی قوه قضائیه به این سخنان واکنش نشان داد و گفت باید از دادگاه ویژه روحانیت پرسش کرد که آیا پرونده‌ای تشکیل شده است یا خیر.
خلع لباس روحانی اینستاگرامی
به جز صدرالساداتی یکی دیگر از روحانیون معروفی که خلع لباس شد، حسن آقامیری است که در اینستاگرام فعال بوده و هست. او در اواخر اسفند سال ۹۷ اعلام کرد که توسط دادگاه ویژه روحانیت خلع لباس دائم شده است. حجت‌الاسلام سیدحسن خمینی از افرادی بود که به این حکم واکنش نشان داده و نوشته بود: «تن آدمی شریف است به جان آدمیت، نه همین لباس زیباست نشان آدمیت... سیدجان عزیزتر می‌شی. خودت و خدای خودت قاضی اول و آخرین. نه این که هر کی محکوم بوده سالم بوده، اما اکثر آدمای سالم محکوم‌اند. عزت و ذلت رو خدا می‌ده و توی این دنیا همین محبت‌های مردمه که همیشه همراهته. یاحق.»