گزارش «هاآرتص» از اوضاع خاورمیانه پس از خروج آمریکا؛
ایران به دنبال پر کردن جای آمریکا خواهد بود | جنگ یمن بدون توافق عربستان و ایران پایان نمی‌یابد | منافع بین المللی در سوریه کمرنگ شده؛ اگر دولت بشار اسد به اتحادیه عرب بازگردد، درگیری سوریه به یک مناقشه داخلی مانند سودان یا یمن تبدیل خواهد شد
خاورمیانه در جستجوی جایگزین‌هایی برای قدرت ایالات متحده و آماده شدن برای بازگشت فعال ایران است. در واقع، این تغییر قبلاً در رویکرد کشور‌های عربی در قبال ایران منعکس شده است، مانند قرارداد‌هایی که امارات متحده عربی با تهران امضا کرد. از جمله قراردادی که کالا‌های اماراتی را قادر می‌سازد از ایران به ترکیه و اروپا منتقل شوند. این مسیر، زمان مورد نیاز را از حدود ۲۰ روز از طریق کانال سوئز به یک هفته کاهش می‌دهد.
هاآرتص، چاپ تل آویو در مطلبی به قلم زوی بارل نوشت: در سال جدید، ائتلاف‌های محلی جایگزین ائتلاف‌های بین المللی خواهد شد. روند تقسیم منطقه به بلوک‌های تحت رهبری آمریکا و روسیه در حال فروپاشی است.
در ادامه این مطلب آمده است: نقش نظامی ایالات متحده در عراق روز جمعه به طور رسمی پایان یافت. در واقع، در ۹ دسامبر با اعلام ایالات متحده مبنی بر خروج تمام نیرو‌های نظامی اش از این کشور، نقش نظامی واشنگتن در عراق پایان یافت. اما همانطور که جان کربی، سخنگوی پنتاگون گفت: این یک تغییر در ماموریت است، نه لزوما تغییر در وضعیت فیزیکی.
به عبارت دیگر، نیرو‌های آمریکایی به عنوان مربی و مستشار در عراق فعالیت خواهند کرد، اما دیگر در نبرد‌های زمینی شرکت نمی‌کنند. ما می‌توانیم یک نفس راحت بکشیم. مهم اینکه، برخلاف عقب نشینی گیج کننده و شتابزده از افغانستان در ماه اوت، خروج از عراق به طور منسجم و مطابق با قانون عراق که دولت را ملزم می‌کند تا پایان سال با نیرو‌های آمریکایی خداحافظی کند، انجام شد.
اما اکنون که جو بایدن در حال تکمیل عقب‌نشینی‌های نظامی و پایان اولین سال ریاست‌جمهوری خود است، خاورمیانه آرام‌تر نیست. جنگ افروزی‌ها در افغانستان و عراق آرام شده است و نیرو‌های آمریکایی بمباران‌ها را متوقف کرده اند، اما نقاط اصطکاک در سال جدید همراه با انواع جدید ویروس کرونا باقی خواهند ماند.
ما در حال حاضر جنگ یمن را داریم که وارد هفتمین سال خود می‌شود. جنگ قدرت در لیبی، درگیری در سوریه، فروپاشی سودان، ادامه‌ی تسلط طالبان در افغانستان، شکنندگی در عراق و فروپاشی لبنان همچنان مسائل مهمی هستند و این فقط یک لیست جزئی از مسائل است. در همه این مکان ها، دخالت بین المللی در حال محو شدن قابل تشخیص است. خاورمیانه در حال عقب نشینی به درون خود، در جستجوی جایگزین‌هایی برای قدرت ایالات متحده و آماده شدن برای بازگشت فعال ایران است.
در واقع، این تغییر قبلاً در رویکرد کشور‌های عربی در قبال ایران منعکس شده است، مانند قرارداد‌هایی که امارات متحده عربی با تهران امضا کرد. از جمله قراردادی که کالا‌های اماراتی را قادر می‌سازد از ایران به ترکیه و اروپا منتقل شوند. این مسیر، زمان مورد نیاز را از حدود ۲۰ روز از طریق کانال سوئز به یک هفته کاهش می‌دهد.
سفر طحنون بن زاید، مشاور امنیت ملی امارات، برادر محمد بن زاید، حاکم بالقوه‌ی امارات به ایران و گزارش‌های مربوط به سفر پیش‌بینی‌شده رهبر این کشور به تهران، تابوی پنج ساله را شکست. حتی پیش از این، دو کشور توافق نامه‌ای برای حفاظت از خطوط کشتیرانی در خلیج فارس برای جلوگیری از حملات حوثی‌ها در یمن به اهداف اماراتی امضا کردند.
این تحرکات نشان می‌دهد که امارات دیگر نگران تحریم‌های آمریکا که همکاری اقتصادی و نظامی با ایران را ممنوع می‌کند، نیست. اماراتی‌ها قصد ندارند روابط خود را با واشنگتن کنار بگذارند، اما تعلیق فروش جت‌های جنگنده F-۳۵ توسط آمریکا موجبات ناراحتی امارات متحده عربی را فراهم کرد. به همین دلیل در ماه دسامبر با خرید ۸۰ جت جنگنده رافال از فرانسه موافقت کرد.
عربستان سعودی دو دور با مقامات ایرانی در عراق گفتگو کرد و اخیرا نشست دیگری در امان بین آن‌ها برگزار شد. ایران گفت که این مذاکرات بخشی از سیاست تهران برای احیای روابط با کشور‌های منطقه است و ریاض و تهران منافع مشترکی در تعیین قیمت نفت و به اشتراک گذاشتن مشتریان خود در زمان ازسرگیری تولید کامل ایران دارند.
جنگ یمن
هر چه روابط بین کشور‌های خلیج فارس و ایران بیشتر توسعه یابد، شانس پایان دادن به جنگ غم انگیز در یمن که در آن بیش از ۱۰۰ هزار نفر کشته شده اند، بیشتر می‌شود.
در این جبهه، ایالات متحده یک بازیگر فعال نیست. ائتلاف عربی که در سال ۲۰۱۵ توسط محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی تأسیس شد و دولت ترامپ در تلاش‌هایش برای جلوگیری از نفوذ ایران در خاورمیانه از آن حمایت کرد، دیگر وجود ندارد. فشار آمریکا و اروپا بر عربستان سعودی برای پایان دادن به جنگ موفقیت‌آمیز نبود، مذاکرات بین حوثی‌ها و سعودی‌ها به سرعت شکست خورد و واشنگتن هیچ اهرمی برای اجرای آتش‌بس ندارد، چه رسد به راه‌حل سیاسی. واضح است که بدون توافق عربستان و ایران، این جنگ در سال جدید نیز منطقه را به خود مشغول خواهد کرد.
راه حل جنگ داخلی سوریه نیز به نفوذ یا دخالت ایالات متحده بستگی ندارد. روسیه در اینجا نیز حداقل از نظر نظامی بازیگر اصلی خواهد بود. انتظار نمی‌رود تلاش‌های مسکو برای دستیابی به راه حل دیپلماتیک به دنبال مذاکرات درباره سوریه در پایتخت قزاقستان به ثمر بنشیند.
دلیل ناکامی در دستیابی به راه حل در سوریه، تنها خصومت بین شورشیان و رژیم نیست. اختلاف نظر ترکیه و روسیه عمدتاً بر سر کرد‌های سوریه، خطرناک‌ترین موضوع برای خنثی سازی است. این دو کشور دارای چندین منافع مشترک استراتژیک و اقتصادی هستند، اما اختلاف نظر‌هایی نیز دارند.
به عنوان مثال، ترکیه و قطر از دولت به رسمیت شناخته شده لیبی حمایت کردند، در حالی که روسیه همچنان از ژنرال جدایی طلب، خلیفه حفتر حمایت می‌کند. ترکیه در جنگ ۲۰۲۰ قره باغ به آذربایجان علیه ارمنستان کمک کرد، در حالی که روسیه از ارمنستان حمایت به عمل آورد. روسیه از کرد‌های سوریه می‌خواهد که در مذاکرات درباره آینده سوریه شرکت کنند، در حالی که برای ترکیه، این به منزله مذاکره با یک گروه تروریستی است.
انتظار می‌رود که ایالات متحده در این عرصه به تماشای بازی از حاشیه ادامه دهد. زمانی که واشنگتن در سال ۲۰۲۰ تحریم‌هایی را علیه سوریه اعمال کرد، نقش خود را انجام داد. اما اکنون آمریکا چشمان خود را بسته است و حتی مصر و اردن را تشویق می‌کند تا گاز و برق را از طریق سوریه به لبنان بفرستند. این در حالی است که سوریه حداقل ۸ درصد از ارزش منابع انرژی عبوری از خاک خود به لبنان را دریافت خواهد کرد. مهمتر از آن، سوریه که از اتحادیه عرب بیرون رانده شد، ممکن است در ماه مارس و با برگزاری نشست اتحادیه در الجزایر به آن بازگردد.
عمان، بحرین، سودان و امارات سفارت‌های خود را در دمشق باز کرده اند و انتظار می‌رود مصر و اردن نیز از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب حمایت کنند. این بازگشت به بشار اسد حداقل مشروعیت منطقه‌ای خواهد داد. سوریه نمونه بارز شیوه تبدیل جنگ داخلی به یک درگیری نظامی و سیاسی بین المللی است. یک شورش داخلی به یک جنگ نیابتی تبدیل شد و سپس به یک کمپین که مستقیماً دو کشور شامل ترکیه و ایران و یک ابرقدرت یعنی روسیه را درگیر کرد، بدل شد.
اما منافع بین المللی در سوریه کمرنگ شده است و اگر کشور‌های عربی اسد را به اتحادیه عرب بازگردانند، انتظار می‌رود درگیری در سوریه در سال ۲۰۲۲ به یک مناقشه داخلی کاهش یابد، مانند سودان یا یمن.