رشد 3 تا 6 درصدی سرطان در ایران
آلودگی هوا جزو شاخص‌ها و مؤلفه‌های قطعی ایجاد سرطان است. پس هر جا که آلودگی هوا وجود دارد، احتمال بروز سرطان در آنجا بیشتر خواهد بود.
رئیس مرکز تحقیقات سرطان گفت: در ایران هرسال بیش از سه هزار میلیارد تومان هزینه برای دارو مصرف می‌شود که طول عمری برای بیماران به همراه ندارد.
«محمد اسماعیل اکبری»، رئیس مرکز تحقیقات سرطان در گفت و گو با خبرنگاران درباره شایع‌ترین سرطان‌ها در کشور گفت: شایع‌ترین سرطان در ایران بین زنان و مردان یعنی مابین هر دو جنس، سرطان پستان است، یعنی این سرطان نه‌تنها در خانم‌ها بلکه بین زنان و مردان هم از همه بیشتر شیوع دارد؛ پس از آن، سرطان پوست دومین، معده سومین، روده بزرگ چهارمین و مثانه پنجمین سرطان‌های رایج در ایران هستند. اگر به‌صورت تفکیک هر جنس بخواهیم بگوییم، در مردان به ترتیب سرطان‌های پوست، معده، پروستات، مثانه، روده بزرگ، خون، ریه، مری، مغز و حنجره و در زنان به ترتیب سرطان‌های پستان، پوست، روده بزرگ، معده، خون، تیروئید، مری، تخمدان، ریه و مغز شایع‌ترین انواع سرطان‌ها هستند.
فوق تخصص جراحی غدد و سرطان افزود: سرطان‌ها در کشور ما هنوز در مقایسه با کشورهای غربی زیاد نیست و حدود یک‌چهارم و برخی اوقات یک‌پنجم یک کشور غربی سرطان داریم. تقریباً در کشور ما ۱۵۰ نفر به ازای هر صد هزار نفر در طول سال سرطان می‌گیرند. این عدد در کشورهای غربی به ۶۰۰ نفر هم می‌رسد. به‌طورکلی میزان بروز سرطان در کشور ما حدود یک‌چهارم کشورهای غربی است.
او در ادامه گفت: طبیعتاً موارد ابتلا به سرطان‌ها در کشور ما از کشورهای شرقی و آفریقایی بیشتر است؛ اما اتفاق مهم، روند رو به رشد سرطان در کشور ما است؛ یعنی باوجوداینکه اکنون میزان سرطان در کشور ما بالا نیست، به این دلیل که سرطان در سنین بالا رخ می‌دهد، این بیماری در کشور روند صعودی دارد. کودکانی که زیر ۱۲ سال هستند، ۲.۵ درصد تعداد بیماران سرطانی را تشکیل می‌دهند و ۹۷ درصد سرطان‌ها مربوط به بالغین است. از میان بالغین افراد بالای شصت سال بیشترین تعداد مبتلایان به سرطان‌های مختلف را تشکیل می‌دهند.
او افزود: اتفاقی که رخ‌داده این است که به دلیل اینکه سن جامعه ما در حال بالا رفتن است و تعداد سالمندان بیشتر می‌شود و در حقیقت سالخوردگی جمعیت در حال بروز است، رشد سرطان در کشور ما بسیار بالاتر از همان کشورهای غربی است که الان از ما بیشتر سرطان دارند.
این استاد دانشگاه گفت: در حدود پنج سال پیش، قریب به ۶.۵ درصد مردم کشور بالای ۶۰ سال بودند اما این نسبت در حال حاضر به ۱۰.۵ درصد رسیده است. در برخی از استان‌ها نسبت افراد سالمند از ۱۴ درصد هم بیشتر است. مفهوم این مسئله این است که سرطان در این استان‌ها ناگهان بیش از دو برابر شده است. در غالب کشورهای آمریکای شمالی، روند سرطان‌ها در حال ثبوت است و بسیاری از سرطان‌ها هرسال نرخ ثابتی دارند؛ اما برای ما در سال بین ۳ تا ۶ درصد رشد می‌کند و علت این پدیده، پیری و سالخوردگی جامعه است.
رئیس مرکز تحقیقات سرطان، مهم‌ترین چالش درمان سرطان در ایران را هزینه‌تراشی برای بیماران دانست و افزود: برخی با روش‌های غیرعلمی و شبه‌علمی، پروپاگانداهای تبلیغاتی و بهره‌گیری از رسانه‌های مجازی مردم را اذیت می‌کنند. حق نداریم هر کاری انجام دهیم. داروها باید هزینه-اثربخشی داشته باشند.
اکبری گفت: اگر من روشی را پیاده کنم و عکس و آزمایشی بگیرم که با آن عکس و آزمایش نتوانم سه تا چهار ماه به طول عمر بیمارم بیافزایم، خلاف کرده‌ام. این امر در غالب کشورهای غربی اتفاق نمی‌افتد. در ایران هرسال بیش از سه هزار میلیارد تومان پول برای دارو مصرف می‌شود که طول عمری برای بیماران به همراه ندارد؛ بنابراین چیزی که من را نگران می‌کند، تقاضای القایی عرضه‌کننده و مقوله تعارض منافع در کشور ماست.
او افزود: کشورهای دیگر شاخصه‌ها و مؤلفه‌های روشنی دارند و به استناد شاخص‌ها پول‌هایی که به آن تخصیص داده‌اند را هزینه می‌کنند، اما در کشور ما، غالباً اساس کار سلیقه است. کمتر از یک هفته است که دستورالعملی در مورد تشخیص و درمان سرطان پستان از طرف وزارت محترم بهداشت صادر شد که بنده با استدلالات علمی آن را رد کردم و مهم‌ترین دلیل رد این مسئله همین موضوع است.
اکبری گفت: حق نداریم هر کاری که به ذهنمان می‌رسد انجام دهیم. باید کارمان حتماً مفید به‌فایده بیمار باشد و به درد او بخورد؛ چنین چیزی علم بیشتری می‌طلبد. اینکه صرفاً از راهنمای بالینی یک کشور دیگر تقلید سلیقه‌ای کنیم و تحقیق نکرده باشیم و ندانیم چه‌کاری خوب است، کار بسیار غلطی است. بنابراین مهم‌ترین چالش از نظر من تعارض منافع، تقاضای القایی وعدم کنترل علمی از سوی متولی سلامت است.
او در ارتباط با وضعیت شیوع سرطان‌ها در استان‌های مختلف کشور افزود: قریب به ۲۰۰ نوع سرطان وجود دارد اما سرطان‌های شایع ده مورد اصلی آن است که ابتدا عرض کردم و بیشتر در ارتباط با این ده مورد بحث می‌شود. سرطان‌های دستگاه گوارش که معروف‌ترین آن‌ها سرطان مری و معده هستند، در شمال ایران اعم از شمال غرب، شمال و شمال شرق، بیشتر است. به‌طوری‌که بین ۴۰ تا ۴۵ در صد هزار نفر در استان گلستان، مازندران، گیلان و اردبیل سرطان معده یا مری می‌گیرند.
رئیس مرکز تحقیقات سرطان گفت: اما وقتی‌که به سمت جنوب کشور می‌آییم، این رقم به هفت درصد هزار نفر می‌رسد؛ یعنی این عدد از یک‌پنجم هم کمتر می‌شود. برخی سرطان‌ها مانند سرطان پستان که شایع‌ترین سرطان در ایران است، در برخی استان‌ها که جوان‌تر هستند، مانند سیستان و بلوچستان، نصف استان‌هایی است که سالمندتر هستند، مانند گیلان، اصفهان و سمنان. سرطان به سرطان وضعیت هر استان فرق دارد، برای مثال سرطان مثانه در جنوب غربی کشور ما بیشتر از مرکز کشور است، اما میزان ابتلا به سرطان پروستات در بین استان‌ها تقریباً مشابه است.
مشاور عالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در حوزه سلامت و پدافند زیستی، در ارتباط بااینکه آیا عواملی مانند آلودگی هوا می‌تواند موجب افزایش سرطان در کشور شود، گفت: آلودگی هوا جزو شاخص‌ها و مؤلفه‌های قطعی ایجاد سرطان است. پس هر جا که آلودگی هوا وجود دارد، احتمال بروز سرطان در آنجا بیشتر خواهد بود.
او در ادامه افزود: اما نکته دوم این است که هر متغیری که سرطان‌زایی ایجاد می‌کند، به‌صورت میانگین بین ۱۵ تا ۲۰ سال وقت می‌خواهد که ایجاد سرطان کند؛ یعنی آلودگی هوا جزو عوامل مؤثر در سرطان است، در سال ۲۰۱۳ رسماً به اثبات رسید و از سوی سازمان جهانی بهداشت اعلام شد؛ اما چیزی مانند آلودگی هوا به‌هرحال خودبه‌خود با بیماری قلبی و ریوی به افراد آسیب می‌زند؛ یعنی آلودگی هوا از نوزاد گرفته تا پیر را می‌تواند دچار عوارضی کند که منجر به ناتوانی یا مرگ شود و حتی فرصت به سرطان هم نرسد.
اکبری گفت: سرطان پرخرج‌ترین بیماری بشر است و وقتی کسی سرطان می‌گیرد، یک مشکل اجتماعی مهم پیدا می‌کند؛ یعنی خانواده می‌تواند بسیار متأثر شده و به‌نوعی از هم متلاشی شود. باید چند نفر دور یک مریض سرطانی بگردند و به‌نوعی همه گرفتار آن سرطان می‌شوند.
او در انتها افزود: انتظار من این است که وزارت محترم بهداشت دقت نظر علمی در پیدایش سرطان و برنامه‌ریزی برای پیش‌گیری از بروز سرطان و کنترل درمان‌های نا به‌جا که در این کشور بیشتر از هر کشور دیگری که من می‌شناسم انجام می‌شود، صورت بدهد. مکانیسم‌هایی را باید در نظر بگیریم که دانشمندانی که این بیماری را در کشور درمان می‌کنند، این‌قدر غصه نخورند و گیر برخی از ساختارها و تشکیلات هزینه‌ساز برای ملت و دولت نباشند. وزارت بهداشت یک نظارت علمی دقیق و به‌روز بر نحوه درمان و به‌ویژه تشخیص بیماری در کشور در نظر بگیرد.