آرامگاه بابا‌شاه پلنگ‌پوش و مرید او باباشاه مسافر در اورنگ‌آباد هندوستان

نویسنده: حمیدرضا سروری

دو تن از صوفیان فرقۀ نقشبندی در شهر اورنگ‌آباد، ایالت ماهاراشترای کشور هندوستان به خاک سپرده شده‌اند، آرامگاه‌ها در نزدیکی محمود دروازه و کنار حوض کمابیش بزرگی جای دارند که از آن با نام پان چَکی(Pan Chakki) یا مخزن و استخرآب یاد می‌شود.

حضرت محمد سعید ملقب به حضرت باباشاه پلنگ‌پوش از صوفیان آسیای میانه(بخارا) بوده که به هند مهاجرت می‌کند و در سال1110هجری در شهر اورنگ‌آباد از دنیا رفته است و شاگرد او یعنی حضرت محمد عاشور، ملقب به حضرت باباشاه مسافر که در سال1126ه. از دنیا رفته نیز درکنار او به خاک سپرده شده است(Sohoni,2015:44). صوفیان فرقۀ چشتی و فرقۀ نقشبندی تلاش می‌کردند با مردم‌داری، مدارا و میهمان نوازی با مردمان بومی آنان را به سوی خود و تصوف جذب کنند. صوفیان تا مدتها بین مردم هند نفوذ داشتند و این نفوذ حتی در ماجرای نخستین تلاشهای استقلال‌طلبانۀ هندیها در برابر بریتانیاییها هم دیده می‌شود(آواری،235:1398). آنچه که در آرامگاه این دو صوفی جلب توجه می‌کند کتیبه‌های پارسی آرامگاه است. در واقع سه کتیبۀ پارسی در آرامگاه به چشم می‌خورد، دو کتیبه روی درگاه ورودی آرامگاه است و دیگری کنار درگاه ورودی خودنمایی می‌کند.

در کتیبه نخست چنین آمده : گشاده باد به دولت همیشه این درگاه – بحق اشهد ان لا اله الا الله

آنچه که در مورد این کتیبه جالب است این‌که این مصرع با متنی مشابه در چندین محل دیگر هم دیده می‌شود. در سر در ورودی دولتخانۀ صفوی یا عالی قاپو در قزوین، پایتخت صفوی،که البته امروز شعر بر روی بنر چاپ شده است و به استناد تواریخ در گذشته بر روی کاشی بوده است. در زیرکتیبه‌ای از علیرضا عباسی خطاط مشهور دورۀ صفوی.

و در سر در ورودی کاخ توپقاپی در استانبول پایتخت عثمانی هم این مصرع دیده می‌شود. استفاده از این کتیبه در شهرهای گوناگون از هندوستان تا استانبول، و کابل افغانستان بیانگر استفاده از زبان پارسی در گسترۀ جغرافیایی بسیار پهناوریست و اهمیت و جایگاه زبان پارسی را به خوبی نشان می‌دهد(رضوانفر).

روی این کتیبه،کتیبۀ دیگریست با این مضمون:

مسافر شاه اقلیم حقیقت- مقیم عرش شد از فرش این طاق

چو وقت وصلش آمد ازل شوق- خرد تاریخ سال رحلتش گفت

 بحق پیوست ازین بود مشتاق- مسافر شد زعالم قطب آفاق. سنه1126

کنار این دو کتیبه نیز این نوشته به چشم می‌خورد:

پیر کامل سرآمد عرو- خاص درگاه رب عرش مجید

قطب روی زمین و غوث زمان- اختر برج سعد شاه سعید

در نظر داشت دار باقی را- چشم ازین دار بی بقا پوشید

سال تاریخ وصل گفت خرد- قصر جنت بود مکان سعید1110ه

منابع

آواری، بوجور. 1398. تمدن اسلامی در جنوب آسیا، تاریخچه‌ای از قدرت و حضور مسلمانان در شبه قارۀ هند، مترجم، افسانه منفرد. تهران، نشر اختران.

کانال تلگرامی مرتضی رضوانفر با این نشانی https://t.me/katibefarsi به مصرع معروف در قزوین، کاخ توپقاپی و کابل افغانستان اشاره کرده است.

(با تشکر از فرخ کاظمی، دوست و همقطار گرامی که وجود این مصرع را در قزوین و استانبول به من گوشزد کرد.)

Sohoni,Pushkar. 2015.Aurangabad with Daulatabad,khuldabad and Ahmadnagar,Mumbai,Jaico Publishing House.