ارتباط با دنیای خیالی و فاصله گرفتن از واقعیت

دستگاه‌های مجهز به فناوری واقعیت مجازی انسان‌ها را از جهان واقعی دور کرده و به دنیای تخیلات و تصاویر فانتزی می‌کشاند. در حقیقت این فناوری در جهانی کنونی نقش پررنگی در صنعت سرگرمی و گیم دارد و بزرگ‌ترین شرکت‌های بازی‌سازی از ظرفیت‌های واقعیت مجازی در محصولات خود استفاده می‌کنند.

کاربردهای متنوع فناوری واقعیت مجازی

دانشمندان واقعیت مجازی را تنها وسیله‌ای برای سرگرمی نمی‌دانند و از این فناوری برای بررسی چگونگی واکنش مردم به مشکلات روحی و تهدیدات بالقوه روانی استفاده می‌کنند. بررسی‌ها نشان داده است تصاویری که در عینک‌های واقعیت مجازی نمایش داده می‌شود احساس ترس و اضطراب را در کاربران به‌شدت افزایش می‌دهد. به عنوان مثال زمانی که کاربر این عینک را روی چشمان خود می‌گذارد دقیقاً تصور می‌کند در لبه پرتگاهی قرار گرفته و تا لحظاتی دیگر از آن سقوط می‌کند.

شاید بالا رفتن میزان اضطراب و هیجان کاربران در لحظات استفاده از فناوری واقعیت مجازی طبیعی به نظر برسد ولی ادامه چنین احساساتی بعد از اتمام حضور در این دنیای خیالی می‌تواند عجیب و حتی در مواردی خطرناک باشد. اکنون محققان در حال بررسی تأثیرات این فناوری بر رفتار کاربران در طولانی مدت هستند و می‌خواهند بدانند آیا واقعیت مجازی بر شخصیت کسانی که از عینک‌های VR استفاده می‌کنند تاثیرگذار است؟

تلاش برای شناخت دقیق نیازهای کاربران

اگرچه بسیاری از مدیران شرکت‌های سازنده عینک‌های واقعیت مجازی معتقدند این دستگاه‌ها صرفاً وسایل سرگرمی هستند ولی اطلاعات منتشرشده حاکی از آن است که برای طراحی این ابزارهای هوشمند مطالعات دقیق و طولانی مدتی انجام شده تا عوامل جذاب برای کاربران شناخته و بیشترین میزان درگیری ذهنی در هنگام مشاهده تصاویر واقعیت مجازی ایجاد شود.

محققان برای تحلیل میزان تأثیرگذاری این فناوری بر امواج مغزی و احساسات کاربران آزمایش‌های متعددی را انجام دادند. در یکی از این آزمایش‌ها تعدادی حسگر به قسمت‌های مختلف بدن شخصی که عینک واقعیت مجازی را روی صورت خود قرار داده است نصب گردید و تمام حرکات او تحت نظر قرار گرفتند.

بررسی میزان تأثیرگذاری تصاویر خیالی بر ذهن کاربران

در لحظاتی که فرد مورد آزمایش تصاویری از حضور در مسابقه اسکی را مشاهده می‌کرد حسگرها به وضوح پایین آمدن دمای بدن او را نشان دادند. یعنی میزان تاثیرگذاری واقعیت مجازی بر ذهن کاربر تا حدی بود که او خود را به طور حقیقی در محیطی پوشیده از برف حس کرده و مغز فرمان سرد شدن بدن را فرستاده است.

همچنین زمانی که کاربر در معرض سقوط قرار گرفته حرکات و لرزش پای او نسبت به حالت عادی تغییر کرده و حسگرها هشدارهایی مبنی بر بیشتر شدن میزان احساسات ناخوشایند را برای رایانه ارسال کردند. نکته جالب دیگر در مورد این آزمایش بیشتر شدن حس احتیاط و رفتارهای ایمنی طلبانه در کاربران بود. اکثر کاربران در لحظات اولیه تماشای تصاویر واقعیت مجازی با اعتماد به نفس کامل خود را در محیطی خیالی تصویر می‌کردند ولی پس از مدتی کوتاه حرکات آن‌ها محتاطانه‌تر شد و سعی می‌کردند با گرفتن هر وسیله‌ای در کنار خود ایمنی بیشتری را فراهم سازند.

گروهی از روانشناسان معتقدند فناوری واقعیت مجازی انسان را برای لحظاتی در دنیای خیالی غرق می‌کند و حضور کوتاه مدت در این محیط مشکل‌ساز نیست. یعنی اگر این فناوری برای مدتی محدود و تنها برای ایجاد سرگرمی باشد مشکلی به وجود نخواهد آمد اما در کاربرانی که دچار مشکلات روحی هستند میزان تأثیرپذیری بسیار متفاوت خواهد بود این دسته از افراد تمایل زیادی به تغییر دنیای خود دارند و گاهی شدت تغییر بیشتر از حد توان روحی و جسمی آن‌ها است و می‌تواند این افراد را در موقعیتی قرار دهند که علاوه بر آسیب‌های بیشتر روحی صدمات فیزیکی نیز به خود بزنند.

واقعیت مجازی و حریم خصوصی

شرکت‌کنندگان در آزمایشی که پیش‌تر گفته شد قبل از ورود به فرایند بررسی توسط متخصصان رضایت‌نامه‌ای را امضا و اجازه تحلیل حالت‌های روحی و جسمی خود را اعلام کردند ولی در موارد بسیاری شرکت‌های توسعه‌دهنده فناوری واقعیت مجازی از کاربران به عنوان نمونه‌های آزمایشی استفاده کرده و واکنش آن‌ها را در هنگام تماشای تصاویر VR بدون اجازه قبلی بررسی می‌کنند. چنین سیاستی از سوی بسیاری از کاربران نقض آشکار حریم خصوصی عنوان شده و خواستار تصویب قوانین سخت‌گیرانه در این خصوص شدند. 

از طرفی شواهدی وجود دارد که شرکت‌های سازنده هدست‌های واقعیت مجازی برای کسب درآمد بیشتر اطلاعات حساب‌های کاربری مشتریان این دستگاه‌ها را به شرکت‌های تبلیغاتی فروخته و میلیون‌ها دلار پول دریافت می‌کنند.

لزوم بازنگری در قوانین دسترسی به عینک‌های واقعیت مجازی

اگرچه دسترسی به دنیا واقعیت مجازی امروز دیگر تنها به عینک‌های VR محدود نیست ولی به اعتقاد کارشناسان، دولت‌ها در سراسر دنیا باید در قوانین خرید و فروش این عینک‌ها بازنگری کرده و ابزار ورود به دنیای پیچیده تخیلات را در اختیار همه افراد قرار ندهند. کاربرانی که زمینه آسیب‌های روحی را دارند با استفاده از عینک‌های واقعیت مجازی می‌توانند مشکلات خود را تقویت کرده و به خطری برای خود و جامعه تبدیل شوند. یعنی اگر کاربر احساسات و تصاویری را که در هنگام استفاده از هدست واقعیت مجازی می‌بیند در دنیای حقیقی نیز تماشا کند ناگهان با شرایطی غیرعادی روبه‌رو شده و ممکن است واکنش خطرناکی از خود نشان دهد.

از طرفی ردیابی داده‌های کاربرانی که به صورت برخط از بازی‌های واقعیت مجازی استفاده می‌کنند می‌تواند امنیت آن‌ها را به خطر انداخته و دسترسی هکرها به حساب‌های کاربری آن‌ها را ممکن سازد. واقعیت مجازی فناوری شگفت‌انگیز با ظرفیت‌های تقریباً نامحدود است بدون شک اگر از این فناوری به‌درستی استفاده شود می‌تواند ابزاری مفید برای ارتقای سطح کیفی علوم مختلف باشد و متخصصان در رشته‌های مختلف را به کشف یافته‌های جدید علمی سوق دهد.