بحران آب چقدر جدی است؟

آخرین آمار از وضعیت بارندگی‌های کشور حاکی از این است که باوجود بارندگی ۲۱.۸ میلی‌متری در ۵۲ روز سپری شده از سال آبی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰، هم‌چنان ۱۰ استان کشور شاهد کاهش بارندگی نسبت به‌مدت مشابه سال قبل هستند و وضعیت آبی این استان‌ها حتی نسبت به سال گذشته وخیم‌تر نیز شده است.

جدا از شک و تردیدی که در تداوم بارندگی‌های اخیر وجود دارد، به‌واسطه تبعات کم‌بارانی شدید در سال آبی گذشته، فعلا شرایط آبی بسیاری از سدهای کشور نامساعد است و این موضوع در حوضه آبریز سدهای تهران در نیم‌قرن اخیر بی‌سابقه بوده است.

طبق آنچه مسوولان آبی اعلام کردند، نباید تصور شود که بعد از چند روز بارندگی بی درنگ مشکل کم آبی استان تهران حل شده و دیگر نیازی به مدیریت مصرف نیست؛ چرا که کاهش ذخایر و منابع آبی در سال آبی گذشته بی‌سابقه بوده است و ما با این کاهش ها وارد سال آبی جدید شدیم.

همچنین طبق اعلام مسوولان هواشناسی اکنون با ناهنجاری مثبت دما در کشور مواجه هستیم؛ بدین معنا که دما در بسیاری از مناطق بیش از حد معمول و طبیعی است و به طور کلی از ابتدای سال آبیِ جدید تاکنون، دمای متوسط کشور بیش از معمول بوده است.

بر اساس گزارش‌های رسمی، میانگین دمای سالانه در کشور در ۱۰ سال اخیر تا ۲ درجه سانتی‌گراد بیش‌تر از متوسط ۱۰ ساله در پنج دهه قبل است. در بهار و زمستان سال گذشته دمای متوسط کشور حدود ۲ تا ۳ درجه سانتی‌گراد بیش از میانگین بلندمدت بود و در برخی مناطق مانند شمال غرب کشور، افزایش دما بین ۳ تا ۶ درجه سانتی‌گراد بود.

کمی بارندگی باید ذیل تغییر اقلیم دیده شود

حسین اینانلو - کارشناس ارشد اقلیم‌شناسی در همین باره گفت: کمی بارندگی در ایران که در سال‌های اخیر مشاهده می‌کنیم نباید ذیل مفهوم خشک‌سالی تعریف شود، چون خشک‌سالی امری طبیعی است که به‌صورت دوره‌ای در طبیعت ایران رخ می‌داد و اقلیم و بارندگی به حالت عادی بازمی‌گشت، ولی کمی بارندگی که در سال‌های اخیر می‌بینیم باید ذیل تغییر اقلیم دیده شود و در تغییر اقلیم بازگشت به حالت عادی نداریم.

به گفته وی، اقلیم یا آب‌وهوا فقط بارندگی نیست و شامل بارندگی، دما و وزش باد است و هر یک زیرمجموعه خاص خود را دارند، وقتی از بارندگی سخن می‌گوییم، مقدار بارندگی، نوع بارش، رژیم بارندگی و بارش‌های حداکثری و حداقلی در طول سال مطالعه می‌شود.

این کارشناس ارشد اقلیم‌شناسی اظهار کرد: گرچه خشک‌سالی در ایران یک واقعیت اقلیمی است، اما افزایش جمعیت، تغییرات آب و هوایی و کاهش بارندگی، توسعه ناموزون صنعتی، کشاورزی نادرست و سایر عوامل نظیر توسعه ناپایدار شهرها از دلایلی هستند که باعث تشدید آن شده‌اند.

اینانلو گفت: در حالی که میزان بارندگی در ۲۰ سال گذشته ۲۰‌درصد کاهش یافته است، افزایش دما، کاهش سرانه آب تجدیدپذیر (در چهار دهه گذشته از ۳۸۵۷مترمکعب به ازای هر نفر، به ۱۲۹۴مترمکعب به ازای هر نفر)، افت شدید سفره‌های آب زیرزمینی کشور و کاهش کیفیت منابع آبی موجب شده است تا با پدیده «کمبود انباشته منابع آبی» در کشور مواجه شویم.

اوضاع در تهران چگونه است؟

در این میان، تهران به واسطه شرایط خاص سیاسی و جغرافیایی، اقلیم نیمه خشک و دور بودنش از رودخانه‌های پرآب بیش‌تر در معرض کمبود انباشه آب قرار دارد. به گفته کارشناسان تاثیر بارندگی‌های اخیر بر افزایش ذخیره سدهای تامین‌کننده آب شرب تهران را بسیار اندک بوده، به گونه‌ای که ورودی آب به سدهای تهران با کاهش ۳۴ درصدی از ابتدای سال آبی در مقایسه با سال آبی گذشته مواجه است.

این میزان بارندگی تنها دو درصد از سال پیش بیش‌تر بوده، سال گذشته ۱۶۸ میلی‌متر و امسال ۱۷۰‌ میلی متر بارش داشتیم. در صورتی که کاهش ۴۱ درصدی در ذخایر آب تهران هم‌چنان ثابت و ۲۶۷ میلیون مترمکعب از آب پشت سدها، نسبت به سال گذشته کم‌تر شده‌ است.

در این میان بختیاری - مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گفته است که برای فصل زمستان سناریوهای مختلفی مطرح است و با قطعیت نمی‌توان صحبت کرد، اما ما در هرحال همیشه بدترین سناریو را در نظر می‌گیریم، چون مصرف تهران بالا و میزان بارش کم است، بنابراین نمی‌توان ریسک کرد.

او صرفه‌جویی، کنترل فشار و برخورد با مشترکان پرمصرف از جمله سناریوهای پیش‌بینی‌شده برای مواجهه با شدت‌یافتن کم‌آبی پاییز پایتخت عنوان کرده است.

به اعتقاد کارشناسان، حال با توجه به روند مانایی دمای هوا و تغییرات اقلیم چاره‌ای جز ایجاد سازگاری با منابع موجود و کم‌آبی نداریم و بهتر است سبک زندگی و مصرف خود را با کم‌آبی تطبیق دهیم و همواره به یاد داشته باشیم که کم‌آبی فصل نمی‌شناسد.