دلایل افزایش ابتلا به دیابت در ایران | نقش دیابت در شدت ابتلاء به کرونا

 نشست خبری پژوهشگاه علوم غدد ‌و متابولیسم به مناسبت روز جهانی دیابت صبح امروز (چهارشنبه، ۱۹ آبان‌ماه) برگزار شد.

دکتر باقر لاریجانی؛ رئیس پژوهشگاه غدد و متابولیسم در این نشست خبری عنوان کرد: در سال ۲۰۲۱ دیابت به اندازه کرونا باعث مرگ و میر افراد شده است. در حال حاضر ۴۶۰ میلیون دیابتی در جهان داریم و آمارها حاکی از آن است که در پنج سال آینده پیش‌بینی می‌شود حدود ۷۰۰ میلیون دیابتی در دنیا داشته باشیم.

وی ادامه داد: بیشتر از ۵۰ درصد افرادی که مبتلا به دیابت هستند، خودشان اطلاع ندارند و مفهوم آن این است که برای علایم آن باید دقت بیشتری کنیم. حدود دو سوم افرادی که دیابت دارند در شهرها هستند. و حدود سه‌چهارم افراد دیابتیک در سنین کار هستند. مفهوم آن این است که اگر کنترل نکنند و بیماری‌شان بیشتر شود، ممکن است در فعالیت روزانه خود دچار مشکل شوند.

لاریجانی با بیان این‌که در کشورهای با درآمدهای پایین‌تر، دیابت شیوع بیشتری دارد، اظهار کرد: از هر پنج نفر از افرادی که دیابت دارند، چهار نفر در کشورهایی هستند که درآمد متوسط و پایین دارند. وضعیت دنیا، امروز بعد از ۱۰۰ سال تولید انسولین، هنوز به گونه‌ای است که از هر دو نفری که در دنیا نیاز به انسولین دارد، یک نفر نمی‌تواند به انسولین دسترسی پیدا کند. همچنین حدود ۳۰ درصد از کسانی که قرص می‌خورند، به متفورمین و قرص‌های عادی این بیماری‌ نمی‌توانند دسترسی پیدا کنند.

وی عنوان کرد: در ایران خوشبختانه بیشتر از ۹۰ درصد از جمعیت دیابتی، دسترسی نسبتاً مطلوب به پزشک، دارو، خدمات آزمایشگاهی و پوشش بیمه‌ای دارد. این وضعیت در مقایسه با کل دنیا که حدود ۵۰ درصد است، وضعیت بهتری است.

چاقی، آلودگی هوا و کمبود فعالیت فیزیکی؛ شیوع دیابت را افزایش داده

رئیس پژوهشگاه غدد و متابولیسم با ذکر عوامل خطر بیماری دیابت گفت: وضعیت شیوع در استان‌های کشور متفاوت است و متاسفانه چاقی، آلودگی هوا در برخی استان‌ها و فعالیت‌های فیزیکی؛ سه عامل اساسی هستند که شیوع دیابت را در نقاط مختلف کشور افزایش داده است.

وی افزود: علی‌رغم دسترسی به دارو و دسترسی‌های آزمایشگاهی، به علت عدم آموزش کافی، حدود ۴۰ درصد از دیابتی‌ها درگیری کلیه دارند، حدود هفت درصد وضعیت درگیری شدید کلیه دارند و حدود ۱۳ درصد درگیر عوارض عصبی و نوروپاتی دیابت هستند.

در ۳۰-۲۰ سال گذشته شیوع دیابت دو برابر شده است

لاریجانی ادامه داد: شیوع دیابت در ۲۰-۳۰ سال گذشته در کشور ما حدود دو برابر شده است . یعنی از سال ۱۳۶۹ تا حدود ۱۳۹۸، حدوداً ۹۵ درصد افزایش پیدا کرده است و متاسفانه شیوع آن در پنج سال گذشته افزایش پیدا کرده است. مطالعات ما در خصوص شیوع دیابت در پنج سال قبل (۲۰۱۶) حدود ۱۱ درصد در افراد بالغ بود ولی مطالعات ما امسال حدود ۱۴ درصد شیوع را نشان داده است

وی ادامه داد: همچنین در پنج سال گذشته، اختلاف بین استان‌های با بیشترین و کم‌ترین میزان دیابت افزایش پیدا کرده است. متاسفانه میزان شیوع دیابت، شیوع چاقی، فشار خون و چربی خون که عوامل خطر هستند، در پنج سال گذشته در کشور ما افزایش یافته است.

لاریجانی ضمن بیان اقدامات انجام شده در پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم گفت: ما تلاش می‌کنیم آموزش‌های دیابت را برای بیماران و پزشکان، افزایش دهیم. همچنین ثبت بیماران با روش‌های نرم‌افزاری توسعه پیدا کرده و گسترش کلینیک‌ها متناسب با بیماردهی و تخصص‌هایی که در استان‌های مختلف وجود دارد، متناسب با نیروی انسانی استان‌ها در حال پیشرفت است.

چرا علی‌رغم تورم و گرانی، چاقی افزایش پیدا کرده است؟

رئیس پژوهشگاه غدد و متابولیسم در پاسخ به سوالی در خصوص این‌که چرا با توجه به افزایش گرانی و تورم که تغذیه مردم را تحت تاثیر قرار داده، چاقی در جامعه افزایش پیدا کرده گفت: این طور نیست که چاقی در افرادی که تغذیه نامناسب دارند، کم باشند. گاهی اوقات در این افراد بیشتر می‌شود چون به فست‌فودها و غذاهای ارزان‌قیمت‌تر روی می‌آورند و فعالیت فیزیکی آن‌ها ممکن است کاهش پیدا کند. همان‌طور که گفته شد دو سوم دیابتی‌ها در کشورهای با درآمد متوسط و پایین هستند.

تحقیقات سلول‌درمانی دیابت به کجا رسید؟

لاریجانی در خصوص مطالعات انجام‌شده در مورد درمان دیابت با سلول‌های بنیادی توضیح داد: در دنیا درمان سلولی دیابت در حال توسعه است و کارآزمایی‌های بالینی در این زمینه در حال انجام است. ما از ۱۰ سال پیش تا الان در مورد درمان سلولی دیابت تلاش می‌کنیم و مطالعات ۱۰ ساله سالم بودن این نوع درمان در حال چاپ است. ما روی روش‌های مختلف این درمان کار می‌کنیم. امیدواریم بعد از شرایط کووید مجدداً مطالعات را ادامه دهیم. چون این مداخلات سیستم ایمنی را دستکاری می‌کند، به همین دلیل ما احتیاط کردیم و در شرایط کووید این بررسی‌ها را به تعویق انداختیم.

وی با اشاره به نتایج این مطالعات تشریح کرد: نکته مهم این است که همان عواملی که دیابت را در فرد ایجاد می‌کند، این سلول‌های جدید را هم دچار مشکل می‌کند. در دنیا هم نشان داده شده که بعد از مدتی که سلول‌درمانی انجام می‌شود، دوباره مشکلات بر می‌گردد. یک مدتی قند خون کنترل می‌شود ولی بعد از مدتی به دلیل همان شرایطی که در فرد وجود دارد، دوباره سلول‌ها دچار آسیب می‌شود. ما بیمارانی داشتیم که حدود یک سال و نیم بدون انسولین زندگی کردند ولی متاسفانه دوباره مشکلات برمی‌گردند.

داروهای جدید، تفاوت جدی با داروهای قدیمی ندارند

رئیس پژوهشگاه غدد و متابولیسم در خصوص تاثیر تحریم‌ها بر درمان دیابت گفت: ما چند سال گذشته مقاله‌ای در خصوص تاثیر تحریم‌ها در کنترل دیابت، در یک نشریه بین‌المللی مشهور منتشر کردیم. واقعیت این است که تحریم‌ها در کنترل دیابت بی‌تاثیر نیستند. ولی خوشبختانه در کشور می‌توانیم با بسیاری از داروهای دیابت تولید داخل، این بیماری را کنترل کنیم.

وی ادامه داد: تولید انسولین قلمی در داخل مشکلاتی داشت ولی الان برخی شرکت‌ها در این زمینه هم فعالیت می‌کنند. انسولین سرنگی از قبل هم تولید می‌شد.

لاریجانی در پاسخ به سوالی در مورد خروج داروها از سیستم بیمه و قیمت داروهای دیابت گفت: داروهای قدیمی و جدید، تفاوت خیلی زیادی ندارند. نمی‌گویم بدون تفاوت هستند. اصولاً در ۵۰ سال گذشته داروهای جدیدی آمده‌اند ولی داروهای سابق کارایی خودشان را دارند و در کنترل دیابت می‌توانند موثر باشند. اگر کسی بخواهد و شرایطش را داشته باشد که از داروهای جدید استفاده کند و یا این‌که نتواند بیماری را با داروهای گذشته درمان کند، در این موارد نیازمند داروهای جدیدتر هستیم.

وی ادامه داد: برخی تصور می‌کنند اسم دارو که جدیدتر باشد، موثرتر است ولی داروهای قدیمی و جدید، تفاوت عمده‌ای با هم نمی‌کنند. انسولین‌های جدید قلمی و غیر قلمی تفاوتی از نظر کنترل بیماری نمی‌کنند ولی طبیعی است که بیماران مخصوصاً بیمارانی که دفعات بیشتری نیاز به تزریق دارند، نیازمند روش‌های آسان‌تری هستند. در کل اصولاً در کنترل قند خون تفاوت جدی ندارند. همین‌طور پمپ هم که در دنیا برای کنترل دیابت استفاده می‌شود و ما نیز در برخی موارد نیازمند آن هستیم، با روش‌های تزریق چهارگانه در کنترل قندخون تفاوت عمده ندارند.

داروهای گیاهی در کنترل دیابت موثرند؟

لاریجانی در مورد مطالعات انجام شده در مورد گیاهان دارویی در درمان دیابت گفت: تحقیقاتی هم در کشور، هم در مرکز ما و هم در دنیا در این زمینه انجام شده است. برخی از داروهای گیاهی برای کنترل قندخون کمک‌کننده هستند و در صورتی که مطالعات خوبی بر روی آن‌ها انجام شده باشد و ایمنی و نبودن اثرات سمی آن‌ها بررسی شده باشد، می‌توانند به عنوان کمک در درمان دیابت استفاده شود.

وی تاکید کرد: ولی اصلاً توصیه نمی‌شود که بیمار انسولین و درمان اصلی را کنار بگذارد و به طرف این درمان‌ها برود. برخی از این نوع داروها، در صورتی که بررسی و مطالعه شده باشند، می‌توانند تحت نظر پزشک، به عنوان مکمل در کنترل قند خون استفاده شوند.

احتمال مرگ‌ومیر دیابتی‌ها بر اثر کووید-۱۹ دو برابر بیشتر از افراد سالم است

رئیس پژوهشگاه غدد و متابولیسم در خصوص میزان مرگ‌ومیر و بستری بیماران مبتلا به دیابت بر اثر کووید در ایران و مطالعاتی که پژوهشگاه غدد در این خصوص انجام داده، توضیح داد: آمار ما در این مورد، آمار کشوری است. ۱۲ درصد کسانی که در بیمارستان بستری می‌شوند و PCR مثبت دارند، دیابتی هستند. مرگ‌ومیر ناشی از کووید در کل حدود ۸.۴ درصد است ولی در دیابتی‌ها حدود ۱۴ درصد است. یعنی افراد دیابتی حدود دو برابر افراد سالم دچار مشکلات جدی می‌شوند.

وی تشریح کرد: بررسی که بر روی شش هزار نفر انجام شده، نشان داده آسیب در کسانی که هموگلوبین A۱c (شاخص کنترل قندخون سه ماهه افراد) بیشتر از ۱۰ داشتند، حدود ۶۰ درصد بیشتر از افرادی بوده که قند خون سه ماهه کنترل‌شده داشتند.

لاریجانی افزود: دیابت فی نفسه مشکلات کووید را زیاد می‌کند، ولی در کسانی که کنترل قند خون مناسبی ندارند، این موضوع تشدید می‌شود. همچنین کووید قند خون را افزایش می‌دهد، داروهایی که در جریان کووید استفاده می‌شود، قند خون را بالا می‌برد. خیلی از افرادی که دیابت نداشتند، زمانی که به خاطر کووید در بیمارستان بستری شدند، مبتلا به دیابت شدند. اگر قند خون را قبل از ابتلا به کووید و در جریان کووید، خوب کنترل کنیم، به بیماران کمک زیادی می‌کنیم.

وی در پایان اظهار نگرانی کرد و گفت: متاسفانه علی‌رغم تمام تلاش‌هایی که می‌شود، بیشتر از ۷۰ درصد از بیماران دیابتی ما کنترل مناسب قند خون ندارند. باید به بیماران توصیه کرد که قرص و انسولین و ... درمان‌های خوبی هستند ولی مهم این است که خود پایشی و مراقبت بیماران، بیشتر شود تا وضعیت بهتری داشته باشیم.