آینده دهلی نو در انتظار تهران

آلودگی هوای تهران، قصه پر غصه ای است که انگار نمی توان انتهایی برایش متصور شد؛ داستانی تکراری که با سرد شدن هوا، هر ساله تکرار می شود و دست آخر هم کار به جایی می رسد که مردم ناامید از اقدامات و برنامه های مسئولان ذیربط، چشم به آسمان می‌دوزند تا شاید بادی بوزد و بارانی ببارد و نفسی بکشند.

آلودگی هوای تهران به لطف وضعیت جوی، افزایش خودروها و... دیگر مختص زمستان نیست و در همه فصول میهمان که نه، صاحبخانه تهران شده است، اما با سرد شدن هوا و تشدید آلودگی ها، تازه مسئولان به یاد چاره اندیشی می افتند و دوباره همان نسخه های تکراری محدودیت های ترافیکی را می پیچند و هر بار امیدوارتر که اینبار از نسخه های تکراری هر ساله شان، نتیجه ای متفاوت بگیرند؛ دست آخر هم همان سناریوی همیشگی رقم می خورد و با تیتر شدن آمارهایی از مرگ و میر عزیزانمان در این خفقان هوا، (که البته سر و ته خاصی هم ندارند) پرونده آلودگی هوا با رسیدن بوی عید بسته می شود؛ بعد از آن هم مردم می مانند و سیاهی آسمان پاییز و زمستان سال بعد.

با تغییر استاندار تهران، یکی از مهمترین تکالیف ابلاغی دولت سیزدهم به استاندار مسئله آلودگی هوای تهران بود، تکلیفی که سبب شد منصوری در روزهای ابتدایی مدیریتش کارگروه آلودگی هوای پایتخت را تشکیل دهد و از همه دستگاه ها بخواهد تا پای کار بیایند و مشکل که نه معضل آلودگی هوای تهران رفع شود. این در حالی است که کارشناسان بارها اعلام کردند که توسعه حمل ونقل عمومی و تشویق مردم به عدم استفاده از خودروی شخصی شاه کلید حل آلودگی هواست و با همین یک فرمول می توان سهم ۴۰ درصدی آلودگی هوا را رفع کرد، اما آنگونه که رئیس سابق کمیته محیط زیست شورای شهر در دوره پنجم می گوید اجرای طرح کاهش آلودگی هوا و ادعای اجرای سیاست های کاهش آلودگی هوا بدون تامین منابع مالی آدرس غلط دادن به مردم است.

سید آرش حسینی میلانی در گفت‌وگو با خبرنگاران، با تاکید بر اینکه باید به یاد داشت که آلودگی هوا و حل معضل آن یک مساله فرابخشی است و باید در کنار مسائل فنی، به مباحث حقوقی و قضائی نیز توجه شود، می‌گوید: به یاد داریم که سال گذشته مساله مازوت‌سوزی مطرح شد و بارها در صحن شورای شهر تذکر داده شد و رسما با اداره کل محیط زیست شهر تهران مکاتبه کردیم تا ضمن بازدید از کارخانه‌های اطراف شهر، صراحتا اعلام کنند که مازوت‌سوزی انجام می‌شود یا نه؟ ما حتی آمادگی داشتیم که در صورت نیاز از کارخانه‌های متخلف شکایت کنیم اما گزارش اداره کل محیط زیست، مازوت‌سوزی در کارخانجات را تأیید نمی‌کرد؛ لذا به نظر می‌رسد در کنار پیگیری‌های کارشناسی، باید مباحث حقوقی نیز پیگیری شود تا آلوده‌کنندگان هوا از جنبه قضائی نیز تخلفاتشان پیگیری شود.

استانداری نخ تسبیح گردهم آوردن سازمانها

رئیس سابق کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با بیان اینکه در بحث نرم‌افزاری، ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف بسیار مهم است، تاکید دارد: نخ تسبیح گردهم آوردن دستگاه‌های مختلف، استانداری است که در راستای کارگروه آلودگی هوا فعالیت می‌کند و استاندار به عنوان نماینده تام الاختیار دولت باید از تمام دستگاه‌ها گزارش‌گیری کرده و در مورد آلودگی هوا تصمیمات لازم را بگیرد؛ اما به یاد دارم در آخرین جلسه کارگروه استاندار سابق تهران از عدم حضور برخی از سازمان‌ها در کارگروه آلودگی هوا گلایه می‌کرد. لذا می‌بینید که بحث هدایت و راهبری دستگاه‌های مختلف که علاقه‌ای هم به کاهش آلودگی هوا ندارند از اقدامات مهم استاندار محسوب می‌شود.

وی ادامه می دهد: ایجاد هماهنگی و رصد فعالیت دستگاه‌ها، اصل و پایه کارگروه آلودگی هوا است و باید استاندار تهران بتواند همه دستگاه‌ها، حتی آنهایی که علاقه‌ای به حضور در جلسات ندارند را سرخط بیاورد و راهبری کند.

سهم ۴۰ درصدی خودروهای شخصی در آلودگی هوا

تهویه سخت هوا در تهران

این کارشناس حوزه محیط زیست با تاکید بر اینکه علاوه بر توجه به مسائل نرم‌افزاری همچون بازدارندگی قضائی و مدیریت قوی استانداری، باید به جنبه‌های سخت‌افزاری کاهش آلودگی هوا نیز توجه کرد، معتقد است: بررسی کارشناسان نشان داده که خودروهای شخصی ، سهم ۴۰ درصدی در آلودگی هوای تهران دارند و می‌بینیم که با شروع شیوع کرونا مردم شهر تهران، کمتر از گذشته از حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند و به تبع آن، استفاده از وسائل نقلیه شخصی افزایش یافته است، به گونه‌ای که ترافیک این روزهای پایتخت به مرز غیرقابل تحمل رسیده و ساعت غیر پیک در ترافیک تهران، دیگر چندان معنایی ندارد و در همه ساعات، شاهد ترافیک در معابر پایتخت هستیم و طبیعتا با این حجم از خودروهای در حال تردد در تهران، آلودگی هوا نیز تشدید می شود.

حسینی میلانی ادامه می‌دهد: اکنون نیز بحث خشکسالی در فلات مرکزی تشدید شده و جبهه‌های باران‌زا و باد که برای تهویه طبیعی هوای تهران ضروری هستند، کمتر به داد پایتخت می رسند و به همین دلیل، تهویه هوا در تهران سخت شده است. این در حالی است که منابع آلاینده اعم از خودرو، کارخانجات و غیره، روزبه‌روز بیشتر می‌شوند ولی تهویه‌ای برای هوا وجود ندارد و به همین دلیل امسال نگرانیم که زودتر از آذر و دی، وارد فاز آلودگی هوا شویم لذا باید کارگروه آلودگی هوا، ضوابطی دقیق و تصمیماتی جدی و سریع اتخاذ کند.

نیاز ۳۳ هزار میلیارد تومانی برای حل ۴۰ درصد آلودگی هوا

بودجه حل آلودگی هوا روی کاغذ ماند

رئیس سابق کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با اشاره به اینکه حل آلودگی هوا در کوتاه مدت میسر نیست و باید با ریل‌گذاری و تداوم در اجرای برنامه‌ها، در یک افق زمانی میان مدت وضعیت بهبود یابد، می‌گوید: یک کار پژوهشی شهرداری در سال ۹۶ درخصوص تخمین منابع مالی مورد نیاز برای کاهش آلودگی هوا انجام داد که در سال ۹۸ مورد بازنگری قرار گرفت و براساس آن، مشخص شد که برای کاهش حدود ۴۰ درصدی آلودگی هوای تهران در یک بازه زمانی پنج ساله، چیزی معادل ۱۷ هزار و ۴۲۲ میلیارد تومان بودجه لازم است که اگر بخواهیم این مبلغ را با توجه به نرخ تورم فعلی، به روز کنیم باید اعلام کنم که برای حل ۴۰ درصد آلودگی هوای تهران نیازمند ۳۳ هزار میلیارد تومان اعتبار هستیم که البته اگر این اعتبارات به صورت سال به سال طی پنج سال تزریق می‌شود یعنی سالانه باید حدود شش هزار و ششصد میلیارد تومان برای این موضوع تخصیص یابد.

وی اضافه می‌کند: برای کاهش ۴۰ درصدی آلودگی هوای تهران اهداف مشخصی تدوین شده بود که از جمله آن، «جایگزینی موتورهای کاربراتوری با ۸۰۰ هزار موتورسیکلت برقی، اسقاط ۳۰۰ هزار خودروی فرسوده، تعویض کاتالیست ۳۰ هزار تاکسی و نوسازی ۱۵۰۰ دستگاه اتوبوس» بود که این برنامه برای تامین مالی ، به مجلس ارائه شد.

حسینی میلانی با بیان اینکه متاسفانه هیچ کدام از این برنامه‌ها در بودجه‌های جاری کشور عملیاتی نشد و تنها بر روی کاغذ ماند، گفت: در بودجه ۱۴۰۰ برای کل استان تهران و نه فقط شهر تهران، ۱۰۰۰ میلیارد تومان آن هم برای حمل و نقل عمومی مصوب شد در حالی که این مبالغ برای حل معضلی به بزرگی آلودگی هوا بسیار کم است و این در حالی است که بودجه عمومی دولت در این بخش به عنوان ستون فقرات حل آلودگی هوا شناخته می‌شود و اختصاص ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای توسعه حمل و نقل عمومی استان تهرانی که بسیاری از وسائل نقلیه عمومی آن فرسوده اند، شبیه به یک شوخی است چراکه تنها در تهران به ۲۵۰ کیلومتر خط متروی دیگر، ۱۵۰۰ واگن مترو و ۶۰۰۰ اتوبوس نو نیاز است.

آینده دهلی نو در انتظار تهران

شرایط آخرالزمانی برای آلودگی هوا در انتظار تهران

رئیس سابق کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با اشاره به اینکه وقتی در تهران صحبت از آلودگی هوا می‌شود، بلافاصله تاکید می‌کنند که مثل مکزیکوسیتی عمل کنیم، اظهار داشت: با این شرایط بودجه‌ای، اوضاع هر سال بدتر می‌شود و تهران ممکن است مانند دهلی، روزانه با شاخص بالای ۲۰۰ در آلودگی هوا مواجه شود و به نظر می‌رسد اگر فکری به حال تهران نکنیم طی چهار الی پنج سال دیگر، به این شرایط آخرالزمانی در تهران خواهیم رسید.

راه های جذب اعتبار برای اجرایی کردن قانون هوای پاک

لزوم اختصاص بخشی از مالیات تهرانی ها به حل آلودگی هوا

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط بودجه‌ای فعلی دولت و شهرداری، چه راهکارهایی برای تامین منابع مالی اجرای برنامه‌های کاهش آلودگی هوا در حوزه حمل و نقل عمومی وجود دارد، تصریح کرد: یک راهکار که در همه کلانشهرهای بزرگ دنیا اجرایی می‌شود، مالیات کربن یا مالیات سوخت است که بر این اساس هر خودرویی که تردد بیشتری دارد، باید عوارض بیشتری را پرداخت کند و این عوارض نیز صرفا باید صرف حل مشکل آلودگی هوا شود.

حسینی میلانی با یادآوری پیشنهاد شهرداری مبنی بر افزایش قیمت بنزین برای تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز برای حل مشکل آلودگی هوا همچون سایر کشورهای دنیا می‌گوید: در کشور ما، سوخت مساله حساسی است و باید با بررسی همه جانبه در مورد این مساله تصمیم گرفت؛ جالب این جاست در سال ۹۸ زمانی که قیمت بنزین افزایش یافت، دولت سهم شهرداری‌ها از عوارض سوخت را افزایش نداد.

حسینی میلانی، بازتوزیع مالیات را یکی دیگر از راه‌های تامین منابع مورد نیاز برای اجرای طرح‌های کاهش آلودگی هوا عنوان می‌کند و معتقد است: اختصاص سهمی از مالیات تهرانی‌ها به مساله آلودگی هوا می‌تواند کمک‌کننده باشد چراکه بر اساس آمارها درآمد مالیاتی دولت در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۳۰ هزار میلیارد تومان است که ۵۲ درصد آن مربوط به استان تهران است ، اما تنها ۲.۵ درصد از این مالیات از خزانه کل کشور به تهران برمی‌گردد و علیرغم سهم بالای تهران از کل مالیات کشور، بخش ناچیزی از آن خرج تهران می‌شود.

وی می‌افزاید: اگر در سال ۱۴۰۰ ، فقط یک درصد بازگشت مالیاتی به تهران افزایش یابد حدود ۱۷۱۶ میلیارد تومان منابع ایجاد خواهد شد که این عدد تا حدی به حل مشکل ترافیک و آلودگی هوا کمک خواهد کرد.

صندوق توسعه ملی به داد هوا برسد

دریافت شارژ شهروندی

حسینی میلانی برداشت از حساب صندوق توسعه ملی را یکی دیگر از راه‌های نجات تهران از آلودگی هوا می‌داند و می‌گوید: بررسی عملکرد گزارش این صندوق طی سال‌های ۹۰ تا ۹۹ نشان می‌دهد که عملکرد پرداخت ارزی این صندوق حدود ۲۲.۳ میلیارد دلار بوده که در این میان تنها ۳.۹ درصد معادل ۳۸۶ میلیون دلار آن به توسعه حمل و نقل در کل کشور اختصاص یافته است؛ لذا می‌بینیم که جهت‌گیری صندوق توسعه ملی در حمایت از حمل و نقل عمومی ضعیف است و این در حالی است که دولت برای ۱۴۰۰ حدود ۷۵ هزار میلیارد تومان برداشت از صندوق توسعه ملی را پیش‌بینی کرده بود که مجلس آن را به نصف کاهش داد و متاسفانه پرداخت پیش پرداخت خرید ۶۳۰ واگن متروی تهران نیز مشمول آن شد که امیدوارم این رقم، دوباره با پیگیری و مطالبه گری شورای ششم و شهرداری احیا شود.

وی در ادامه عنوان می‌کند: افزایش دریافت شارژ شهری، از شهروندان همچون عوارض ملکی نیز می‌تواند یکی از راه‌های موثر تامین منابع مالی برای اجرای طرح‌های کاهش آلودگی هوا باشد و می‌بینیم که بر اساس قانون، شهرداری می‌تواند یک درصد بهای روز املاک را به عنوان عوارض دریافت کند ولی این اتفاق نمی‌افتد و به طور میانگین از املاک شمال تهران سالانه حدود ۵۰۰ هزار تومان و برای املاکی که پایین‌تر از خیابان انقلاب هستند، حدود ۲۰۰ هزار تومان در سال اخذ می‌شود در حالی که می‌توانیم با هماهنگی و کمک مجلس این عوارض را در قالب شارژ شهری افزایش دهیم و می‌توانیم برای مناطق جنوب تهران، ۰.۲۵ درصد بهای روز املاک و برای شمال شهر تهران، نیم درصد را در نظر بگیریم که در صورت تحقق این موضوع، سالانه حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان، منابع مالی برای شهر تهران در دسترس قرار می‌گیرد و این رقم مناسبی برای پیشبرد برنامه‌های توسعه‌ای شهر از جمله توسعه حمل و نقل عمومی است؛ البته به شرط آنکه مجلس همراهی کند و مدیریت شهری با مردم تهران به تفاهم مشترکی در این زمینه برسد.

رئیس سابق کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با بیان اینکه اگر حالا برای حل مشکل آلودگی هوای تهران کاری نکنیم در آینده نه چندان دور به وضعیتی می‌رسیم که دیگر این اقدامات موثر نیست، تاکید دارد: از ماه آینده، بررسی اولویت‌های بودجه کشور برای سال ۱۴۰۱ آغاز می‌شود و اگر دولت واقعا می‌خواهد کاری برای حل آلودگی هوا انجام دهد، باید در میدان بودجه این ادعا را اثبات کند و سهم مالی برنامه کاهش آلودگی هوا را در بودجه پیش‌بینی کند تا حداقل بتوان برای حل این معضل، اقداماتی را شروع کرد.

وی با تاکید بر اینکه «زمان» در حل معضل آلودگی هوای تهران یک عامل کلیدی است و اگر از آلودگی هوا عقب بمانیم دیگر نمی‌توانیم آن را مدیریت کنیم، گفت: تزریق بودجه به صورت قطره‌چکانی، کاری از پیش نمی‌برد و متاسفانه کمبود منابع مالی، شاه‌بیت عدم تحقق برنامه کاهش آلودگی هوا است.

حسینی میلانی اضافه می‌کند: بدون رودربایستی باید گفت که پاشنه آشیل مقابله با آلودگی هوا و مهار این آلودگی، تامین منابع مالی است و اگر نتوان این منابع را تامین کرد و بگوییم بدون پول این برنامه را پیش می‌بریم، یعنی دادن آدرس غلط به مردم چراکه تجربه و بررسی‌ها نشان داده است که برای حل آلودگی هوای تهران، برنامه‌های کوتاه مدت، پاسخگو نیست و باید برنامه‌های میان مدت و بلندمدت در نظر گرفت؛ لذا اگر دولت برای سال ۱۴۰۱ بتواند منابع این طرح‌ها را تامین کند، می‌توان در یک افق زمانی پنج ساله و به شرط پای کار آمدن تمامی دستگاه‌ها، حدود ۴۰ درصد منابع آلاینده شهر تهران را کاهش داد؛ اما به دلیل شرایط موجود و کمبود منابع، رقابت شدیدی بین دستگاه‌ها برای پیشبرد اهداف و برنامه‌هایشان وجود دارد.