جادوی تقی امیرانی | نگاهی به مستند کودتا 53

55 آنلاین، دیشب مستندی را دیدم که سخت مسحورم کرد: کودتا 53. تقی امیرانی به خوبی توانسته است یک سلسه اسناد منتشرنشده‌ای راجع به نقش انگلیس در واقعه 28مرداد32 را در این مستند منتشر یا بهتر بگویم افشا کند. اما این مستند از نگاه بیطرفانه که یک پژوهش خوب باید آن را دارا باشد، برخوردار نیست. کارگردان مصدقی بودن خود را پنهان نمی‌نماید و آشکارا همان اول فیلم فریاد می‌زند و در جای جای فیلم آن را تصدیق می‌نماید. مستند روند تندی دارد و همین هم از نکات مثبت آن است. اما همین روند تند خیلی جاها و خیلی کسان را رها کرده است. بنابراین نمی‌توانیم کودتا 53 را یک مستند و پژوهش جامع درباره نحوه سقوط دولت دکتر مصدق بدانیم. نقش یاران دیروز و مخالفان امروز دکتر مصدق مانند دکتر بقایی، سیدحسین مکی و حائری‌زاده رها شده است. یک جا یک اسمی از آیةالله کاشانی(ره) می‌آید که بعضی لات‌های تهران طرفدار اویند و تمام. از نقش علمای دیگر چون آیةالله سیدمحمد بهبهانی اصلا صحبتی نمی‌شود در حالی که او به افرادی چون مرحوم طیب دستور داده بود برای مقابله با کمونیست‌ها و تالی آن مصدق به خیابان‌ها بریزند. در مستند با اردشیر زاهدی که جعبه سیاه خاندان پهلوی است مصاحبه شده است اما فقط فحاشی‌های او به مصدق را نشان داده‌اند. اگر دقایق بیشتری به او اختصاص داده می‌شد ما می‌توانستیم درصد کمی از بیطرفی را برای تقی امیرانی و گروهش قائل شویم.

بنابراین معتقدم مستند تقی امیرانی من را سحر کرده است. چرا که به خوبی توانسته است با استفاده از موسیقی، بازی استادانه رالف فاینز در نقش داربی‌شر(عامل انگلیس در کودتا)، استفاده از آرشیوهایی که تا به حال در کشور ما منتشر یا دیده نشده است و مهمتر از همه، بازسازی صحنه‌های روز بیست و هشت مرداد بر احساساتم تاثیر بگذارد. امیرانی شواهد عینی را از آبادان و تهران جمع کرده تا به مستندش اعتبار ببخشد. توانسته اعتماد حمید احمدی(پژوهشگر تاریخ شفاهی) ، موسسه BFI، افراد و شبکات مختلف و مهمتر از همه، فیلمبردار برنامه پایان امپراطوری(end of empier) را جلب کند و مستندش را به یک مستند بدیع تبدیل نماید. اما نقش وقایعی چون نهم اسفند 31، دعوا بر سر اختیارات فراقانونی که مصدق داشت، انحلال مجلس و تورم وحشتناکی که رخ داده بود را رها کرده و سقوط دولت را فقط معلول عامل خارجی دانسته است. در پایان باید بگویم مستند کودتا 53 ساخته تقی امیرانی، به علت افشای اسناد دخالت انگلیس در کودتا دیدنی است اما مستند جامع و کاملی درباره سقوط مصدق نیست. این که معتقدم تقی امیرانی جادو کرده است به همین خاطر است چرا که ذهن شما را عوامل دیگر سقوط دکتر مصدق برمی‌گرداند.

سجاد کمالی/ پژوهشگر علوم سیاسی