آیا می‌توان به احیای برجام خوش‌بین بود؟

در این بیانیه روسای چهار کشور نسبت به اقدامات ایران در پیشرفت برنامه هسته‌ای خود هشدار دادند و خواستار بازگشت ایران به میز مذاکرات وین شدند. 

در این بیانیه آمده است: «شرایط کنونی، بر اهمیت راه حل مذاکره شده تاکید دارد که برای بازگشت آمریکا و ایران به پایبندی کامل به برجام فراهم شده و زمینه را برای ادامه تعامل دیپلماتیک برای حل دیگر نقاط اختلاف فراهم می‌کند».

آمریکا و تروئیکای اروپا در این بیانیه اشاره کردند: «ما رئیس جمهور رئیسی را فرامی‌خوانیم تا از این فرصت استفاده کرده و به تلاشی با حُسن نیت برای به نتیجه رسیدن مذاکرات با توجه به فوری بودن موضوع، بازگردد. این تنها راه برای جلوگیری از تشدید خطرناک بوده که به نفع هیچ کشوری نیست».

پنجره احیای برجام در حال بسته شدن است

رحمان قهرمان پور تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در توئیتی به بررسی بیانیه آمریکا و سه کشور اروپایی پرداخت. 

او نوشت: "بیانیه آمریکا و اتحادیه اروپا چکیده دیدگاهی است که در غرب در حال تقویت شدن است: ادامه پیشرفت های هسته ای ایران و عدم اجرای پروتکل الحاقی ضربه ای اساسی به احیای برجام است و اگر برجام سریع احیا نشود باید به فکر توافقی فراگیر تر و قوی تر از برجام بود. به تعبیر دیپلماتیک غرب می گوید."

قهرمان‌پور افزود: «پنجره احیای برجام در حال بسته شدن است. در مقابل ایران می خواهد از هزینه هایی که بایت ادامه تحریم ها و خروج ترامپ از برجام پرداخت کرده بهره برداری کند و توان فنی هسته ای خود را افزایش دهد. آیا این بار هم این استراتژی باعث شکست بن بست موجود خواهد شد و ایران امتیاز بیشتری خواهد گرفت؟»

آیا احیای برجام نزدیک است؟

اواخر هفته گذشته علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته ای ایران پس از دیدار با انریکه مورا، مذاکره کننده اتحادیه اروپا، در توییتر خود با بیان اینکه «گفتگویی جدی و سازنده با انریکه مورا در مورد عناصر ضروری مذاکرات موفق» صورت گرفته، نوشت: «توافق کردیم‌ پیش‌ از پایان ماه نوامبر مذاکرات را شروع کنیم. تاریخ دقیق هفته بعد اعلام خواهد شد».

با این وجود هنوز زمان دقیق آغاز مذاکرات روشن نیست. 

اعلام ایران مبنی بر اینکه به میز مذاکرات باز می‌گردد با استقبال قدرت‌های جهانی همراه بوده است.

اما هنوز مشخص نیست ایران چگونه به میز مذاکرات باز می‌گردد. برخی اخبار حاکی از این است که ممکن است ایران پیشنهادهای تازه ای را مطرح کند. 

هفته گذشته نیز حسین امیرعبداللهیان اعلام کرده بود که ایران «از نقطه بن بست» به مذاکرات وین ورود پیدا نمی‌کند. این سخن به این معناست که مذاکرات وین در دولت پیشین به بن‌بست خورده و ایران آن مذاکرات را ادامه نخواهد داد. 

این موضع امیرعبداللهیان با انتقاد نماینده روسیه روبه‌رو شد. 

میخائیل اولیانوف در توییتر نوشت: "ما به دیدگاه های او (امیرعبداللهیان) احترام می گذاریم، اما به نظر ما، هیچ بن بستی در وین در کار نبود." او افزود: «ما باید از عناصر جدید احتمالی در موضع ایران آگاه شویم.»

در همین راستا روز پنج‌شنبه علی باقری برای دیدار با مقامات روسی وارد مسکو شد. جزییات زیادی از رایزنی‌‎های باقری در مسکو منتشر نشده است. 

مسئله مهم این است که اگر ایران قصد داشته باشد مسیر مذاکرات وین را تغییر دهد، واکنش طرف مقابل چه خواهد بود. 

«لارنس نورمن» خبرنگار وال استریت ژورنال، مدعی شد از آنجایی که ایرانی‌ها حاضر به مذاکره مستقیم با آمریکا نیستند، وقوع سوء تفاهم در مورد مواضع و انتظارات، غیر قابل پیشگیری می‌شود.

او افزود: «برجام سندی است که روی آن توافق شده است. هیچ ضمانتی داده نشده که طرفی هرگز از آن خارج نشود. این، یک توافق سیاسی با تعهدات سیاسی بوده است. اگر ایران می‌خواهد توافق را تغییر دهد، امریکا هم خواسته‌های خود را دارد. مسأله روشن بود، در واقع، بصورت علنی اعلام شد ضمانت دائمی منتفی است. هیچ رئیس‌ جمهوری امریکا اختیار ملزم کردن دولت آینده را به معاهده‌ای غیرالزام‌آور که از تأیید کامل سنا برخوردار نیست، ندارد.»

او ادعا کرد دولت بایدن این را هم به صراحت بیان کرد که «هرگونه ضمانت حقوقی، فراتر از توافقی خواهد بود که بر سر آن اجماع حاصل شده است.»

از سوی دیگر ناتاشا توراک، گزارشگر سی‌ان‌بی‌سی در مطلبی نوشت که اگرچه ایران با ازسرگیری مذاکرات احیای توافق هسته‌ای موافقت کرده است، اما «کارشناسان می‌گویند که به این زودی‌ها انتظار یک توافق را نداشته باشید». به نوشته وی آن‌ها هشدار داده‌اند که «حتی اگر حصول توافق ممکن باقی بماند، هنوز راه درازی تا رسیدن به آن باقی است».

همچنین صنم وکیل، معاون رئیس برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم‌هاوس گفت: «به این زودی ها انتظار توافق را ندارم، زیرا تاکتیک‌های تاخیری و سیگنال‌های دریافت شده از تهران و دولت جدید به وضوح نشان می دهد که آنها قصد دارند موضع سخت تری اتخاذ کنند».

وکیل مدعی شد که باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، از دیدار هماهنگ با وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس (E3) خودداری کرده است و این گمانه را مطرح می‌کند که با دیدارهای جداگانه میان دیدگاه متحدان فاصله ایجاد کند. وی افزود: «من انتظار دارم که مذاکرات چند ماه طول بکشد و ما باید برای این احتمال آماده باشیم که مذاکرات ممکن است به ازسرگیری نهایی توافق منتهی نشود».

این در حالی است که پیشتر ایران شایعه رد دیدار باقری با نمایندگان سه کشور اروپایی را تکذیب کرده بود.