شیوع کرونا، فرصتی شد تا کل اکوسیستم نفس راحتی بکشد

غارها  همواره مفهوم نوستالژیکی را برای انسان تداعی می‌کنند. از اولین نگاره‌های تاریخ بشر بر دیوار آن‌ها تا اولین خانه انسان ،غارها پیوندی ناگسستنی با زندگی انسان داشته‌اند. امروز نیز در هیاهوی عصر تکنولوژی، غارها آیینه تاریخ طبیعت و دفترچه خاطرات بشر محسوب می‌شوند. چند سالی می شود که در کشور ما  دوم مهرماه به عنوان  «روز ملی غار پاک» نامگذاری شده است. این روز بیانگر اهمیت این اکوسیستم و لزوم مراقبت و نگهداری از غارهاست.

دکتر محمد مدادی در گفت و گو با ایسنا  با اشاره به اهمیت غارها و نامگذاری دوم مهرماه به عنوان روزملی «غار پاک» خاطرنشان کرد: غارها از چند بعد متفاوت دارای اهمیت هستند. از منظر زیست‌محیطی دارای اکوسیستم کاملا منحصر به‌فردی هستند و در این اکوسیستم نیمه بسته موجوداتی زندگی می‌کنند که میلیون‌ها سال است که با این شرایط تطابق پیدا کرده‌اند و تغییر این شرایط سبب آسیب جدی به زندگی این زیست‌مندان خواهد شد.

مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: حشرات ، سخت‌پوستان و حتی پستاندارانی همچون خفاش‌ها از جمله گونه‌هایی هستند که در غارها زندگی می‌کنند. این موجودات نه تنها درون غار بلکه خارج از آن نیز با اکوسیستم‌های دیگر در ارتباط هستند و تبادلات آن‌ها با محیط بیرون از اهمیت زیست‌محیطی زیادی برخوردار است.

مدادی در ادامه گفت: یکی از این موارد گرده افشانی گیاهان است که به وسیله خفاش‌ها انجام می‌شود همچنین خفاش‌ها به دلیل جایگاه خود در زنجیره غذایی به تعدیل جمعیت حشرات نیز کمک شایانی می‌کنند. از سوی دیگر بسیاری از پستانداران از غارها به عنوان مامن و محل استراحت خود استفاده می‌کنند که این مورد نیز اهمیت بالای غارها از نظر اکولوژیک را نشان می‌دهد.

وی با تاکید بر ارتباط نزدیک غارها با منابع آب زیرزمینی ادامه داد: عمده غارهای دنیا و به‌خصوص غارهای ایران در محیط های کارستی شکل گرفته‌اند. بستر کارستی ارتباط تنگاتنگی با منابع آب زیرزمینی دارد و بالطبع نوع برخورد ما با غارها می‌تواند منجر به حفاظت از منابع آب زیرزمینی و یا برعکس منجر به آلودگی و صدمه دیدن این منابع شود.

مدیر کل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به جایگاه ویژه غارها در گردشگری گفت: یکی دیگر از مواردی که نشاندهنده اهمیت بالای غارهاست ، موضوع گردشگری است. گردشگری در غارها در سه سطح تعریف می‌شود. مورد اول غارهایی هستند که به صورت عام پذیرای گردشگران هستند. این غارها غارهای عمومی یا SHOW CAVE  نام دارند. ۱۲ غار در کشور ما در این دسته بندی قرار می گیرند.

مدادی اضافه کرد: مورد دوم غارهایی هستند که گردشگری در آن‌ها در قالب تورها انجام می‌پذیرد. متاسفانه در سال‌های گذشته این تورها بدون رعایت ضوابط تعیین شده فعالیت می‌کنند و گاهی به زیست بوم غارها آسیب می‌زنند همچنین غارنوردی و غارپیمایی سومین مورد قابل توجه در رابطه با گردشگری در غارهاست که در قالب ورزشی و به‌صورت یک رشته خاص وجود دارد.

وی واژه «بومگردی» را برای توصیف گردشگری در محیط زیست مناسب خواند و گفت: به کار بردن واژه گردشگر در رابطه با غارها و به‌طور کلی محیط زیست نادرست است و باید از اصطلاح «بوم گردی یا ECHOTOURISM» استفاده شود. این واژه گردشگری مسئولانه در طبیعت را تبیین می کند و با توجه به اهمیت ویژه غارها بر ترویج فرهنگ صحیح گردشگری در طبیعت تاکید دارد.

مدادی شیوع ویروس کرونا را فرصتی برای ترمیم آسیب‌های وارد شده به طبیعت دانست و اظهارکرد: شیوع کووید ۱۹ باعث شد تا کل اکوسیستم بتواند نفسی به‌راحتی بکشد. غارها نیز از این قاعده مستثنی نبودند و شرایط کرونا سبب شد تا بخشی از صدمات وارده به محیط زیست در سال‌های اخیر ترمیم شود. علی رغم صدمات گسترده‌ای که کووید ۱۹ به سلامت روحی و جسمی انسان‌ها وارد کرد، فوایدی هم برای محیط زیستی داشت که در مقابل اقدامات مخرب انسان در معرض نابودی قرار داشت.

وی اضافه کرد: با کاهش تعداد سفرها و گردشگران به علت شیوع کرونا ، فرصت خوبی برای بازیابی محیط زیست همچنین غارها فراهم شد البته از همین لحظه باید تمهیداتی اندیشیده شود تا در دوران پساکرونا و زمانی که شرایط به وضع عادی خود بازگردد، محیط زیست و به‌طور خاص غارها با هجوم غیرعادی گردشگران صدمه نبینند.

مدادی در پایان با تاکید دوباره بر جایگاه ویژه غارها گفت: غارها و محیط های کارستی اهمیت بالایی نزد سازمان‌های بین المللی و مسئولان کشورها دارند و در دنیا توجه ویژه‌ای به آن‌ها می‌شود همچنین اتحادیه بین‌المللی غارها سال ۲۰۲۱ را سال بین المللی غار و کارست نامگذاری کرده است تا اهمیت غارها را بیش از پیش یادآوری کند. امیدوار هستیم در کشور ما نیز با همکاری دستگاه‌های متولی و  سمن‌ها و فعالان بخش غار به حفاظت و  بهره برداری پایدار از این منابع طبیعی برسیم و بتوانیم از این سرمایه‌های زیستی به‌درستی استفاده کنیم.