توانمندی نوعی باکتری در مهار سلول‌های سرطانی مری

با توجه به افزایش نرخ بروز سرطان مری در برخی کشورهای آسیایی از جمله مناطق شمال و شمال شرق ایران، شناسایی ترکیبات ضد سرطانی جدید برای سرکوب این بیماری ضروری است. این بیماری در مجموع هشتمین سرطان رایج و ششمین عامل مرگ و میر وابسته به سرطان در کل دنیا محسوب می شود.

بروز این بیماری می‌تواند به سبک زندگی، شرایط محیطی و استعداد ژنتیکی افراد وابسته باشد. کمربند جغرافیایی سرطان‌های مری و معده، از کشور چین تا نواحی شمالی ایران امتداد یافته است؛ به طوری که در شمال کشور ایران و در استان گلستان، این سرطان ها شایع هستند.

علاوه بر روش‌های جراحی، شیمی‌درمانی با داروهای مختلف نیز در درمان سرطان مری استفاده می‌شود. با این وجود؛ هزینه بالا، اثرات جانبی زیاد و ایجاد مقاومت در سلول‌های سرطانی، استفاده از این داروها را محدود کرده است. به همین دلیل امروزه توجه به ترکیبات طبیعی، جهت کاربرد در شیمی‌درمانی گسترش یافته است.

امروزه اثبات شده که تولید بسیاری از متابولیت‌های گیاهی با فعالیت میکروارگانیسم‌های «اندوفیت» در ارتباط است. اندوفیت‌ها؛ میکروارگانیسم‌های ساکن در بافت‌های مختلف گیاه هستند که با گیاه میزبان خود، رابطه هم‌زیستی برقرار می‌کنند. این میکروارگانیسم‌ها با تولید ترکیبات فعال زیستی یا متابولیت‌های ثانویه، برای مقابله گیاه با میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا، حشرات و جانوران علف‌خوار، به گیاه میزبان خود سود می‌رسانند.

گیاه «افدرا»؛ از گیاهان پر سابقه در طب سنتی ایران است و در نواحی وسیعی از ایران وجود دارد. بررسی‌های مختلف نشان داده که در این گیاه ترکیبات فعال زیستی با خواص مختلف وجود دارد.

بر همین اساس؛ پژوهشگران با انجام یک مطالعه اقدام به شناسایی ترکیبات ضدسرطانی جدیدی از باکتری‌های اندوفیت گیاه افدرا کردند و توانمندی این باکتری‌ها را در مهار تکثیر و زنده‌مانی سلول‌های سرطان مری مورد بررسی قرار دادند.

در این مطالعه تعداد ۷۰ کلنی باکتری اندوفیت از گیاه افدرا جداسازی شد و این باکتری‌ها خالص سازی شدند. پژوهشگران خصوصیات ریخت‌شناسی این باکتری‌ها را  بررسی کردند و تعداد ۵۴ باکتری که از لحاظ شکل میکروسکوپی و شکل کلونی متفاوت بودند، برای ادامه آزمایش‌ها انتخاب شدند.

پس از کشت این باکتری‌ها ترکیبات زیستی فعال و یا متابولیت‌های ثانویه تولید شده از آن‌ها، استخراج و خشک شد و تاثیر آن‌ها بر سلول‌های رده سلولی سرطان‌ مری مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج این بررسی نشان داد؛ یکی از سویه‌های باکتریایی اندوفیت گیاه افدرا، دارای فعالیت ضد سرطانی بر روی  رده سلولی سرطان مری است.

در این بررسی باکتری‌های اندوفیت، توانایی مهار تکثیر رده سلولی سرطان مری را داشته و باعث تغییرات ریخت‌شناسی در این سلول ها شدند.

پژوهشگران این مطالعه بر اساس نتایج به دست آمده می‌گویند تولید ترکیبات فعال زیستی توسط میکروارگانیسم‌های اندوفیت گیاه دارویی، می‌تواند به عنوان یک راهکار با ارزش برای پاسخ‌گویی به نیاز روز افزون به این ترکیبات در درمان سرطان‌ها باشد.

این محققان معتقدند؛ جهت تایید این نتایج آزمایش‌های بیشتری پس از خالص‌سازی مواد موجود در عصاره و همچنین انجام مطالعات در مدل های جانوری سرطانی ضروری است.

در انجام این تحقیق، مهرداد غیاثوند، علی مخدومی، مریم مقدم متین و جمیل واعظی؛ پژوهشگران گروه زیست‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «مهار تکثیر سلولی سرطان مری (KYSE-30) توسط متابولیت‌های ثانویه باکتری‌های اندوفیت افدرا» در نشریه یافته‌های نوین در علوم زیستی منتشر شده است.