تبعات اقتصادی مسدودی مرز نوردوز برای ایران

نویسنده: معین حافظی زاده 
اخیرا اخباری مبنی بر بسته شدن مرزهای ارمنستان و ایران (مرز نوردوز) توسط نظامیان آذربایجان منتشر شده است. در نتیجه صدها کامیون در ارمنستان و ایران به دلیل مسدود شدن بخش‌هایی از جاده گوریس-کاپان در منطقه سینیک توسط جمهوری آذربایجان گیر کرده‌اند. حرکت اتوبوس‌های مسافربری که در مسیر تهران-ایروان-تهران حرکت می‌کردند نیز لغو شده است.این اتفاق به اختلافات مرزی ارمنستان و جمهوری آذربایجان برمی‌گردد؛ این دو کشور هنوز نتوانسته‌اند وضعیت مرزهای خود به لحاظ خط مرزی را تعیین تکلیف کنند؛ لذا بخشی از مسیر بین مرز نوردوز ما تا ایروان به طول ۸ کیلومتر بین شهرهای کاپان و گوریس ارمنستان را نیروهای آذربایجانی مسدود کرده بودند. با توجه به اینکه بیشتر ارتباطات اقتصادی ایران با ارمنستان توسط مرز نوردوز صورت میگیرد این سوال مطرح میشود که این مسدودی چه تبعاتی برای اقتصاد مرزی ایران و ارمنستان خواهد داشت؟ 

در طی جریان بسته بودن مرز نوردوز، دولت ارمنستان مسیر جایگزینی برای رفت و آمد میان دو کشور معرفی کرد که این جاده برای عبور تریلی ها و کامیون ها که عمده مسافران کشور ارمنستان از ایران هستند، مناسب نبود و امکان عبور و مرور وجود نداشت. این عمل هرچند برای مدت زمان کوتاه یک یا دو روزه باعث اختلال در عبور و مرور مرزی میان دو کشور شد، اما با عنایت به محدود بودن مبادلات اقتصادی دو کشور به مرزهای زمینی، تاثیر منفی بر روابط اقتصادی دو کشور گذاشته است که این ادامه تنش ها میان ارمنستان و آذربایجان روابط اقتصادی مهم دو کشور ایران و ارمنستان را تحت تاثیر خود قرار میدهد.

نکته دیگر در خصوص بسته شدن و سرنوشت مرزهای میان سه کشور هست، این مسئله میباشد که هنوز ارمنستان و آذربایجان بر سر مرزهای خود علی رغم توافق سال گذشته با وساطت روسیه، هنوز دچار اختلافات شدید هستند و این مرزها هر لحظه میتواند باعث تنش منطقه ای شود، تنشی که با توجه به ارتباطات اقتصادی ایران با هر دو کشور و بیشتر ارمنستان، دودش به چشم ایران خواهد رفت. ارمنستان تنها با ایران و گرجستان مرز زمینی دارد که از این طریق واردات گسترده ای دارد.بنابراین اهمیت ترازوی ارمنستان برای ایران در این تنش منطقه ای به لحاظ اقتصادی بسیار حیاتی و مهم است. اهمیت استراتژیکی که ارمنستان را برای ایران دارای مزیت نسبی اقتصادی میکند. همچنین در این تنش ها نقش ترکیه نیز حایز اهمیت است که به نوعی دارد از آب گل آلود تنش میان آذربایجان و ارمنستان، ماهی میگیرد و خود را به آذربایجان نزدیک کرده تا بتواند آذربایجان را علیه ارمنستان که به شدت به واراداتش از ایران وابستگی دارد، بشوراند و از این طریق به نوعی در روابط ایران-ارمنستان، با نقشه ای استراتژیک ایران را به انزوا در روابطش با اوراسیا و به خصوص ارمنستان بکشاند. پیش از این نیز ترکیه از نزدیکی ایران به کشورهای اوراسیا واهمه داشت که مسئله آذربایجان و ارمنستان دست آویز خوبی برای این کشور شد. 

آنچه در بحث حاضر برای ایران اهمیت دارد و نباید درخصوص آن غفلت شود، اهمیت حفظ رابطه اقتصادی با ارمنستان است که عمده وارداتش از ایران بوده. علاوه بر سودهای حاصل از صادرات ایران به ارمنستان، بحث اهمیت استراتژیک رابطه با ارمنستان برای ایران در جهت نفوذ در منطقه اوراسیا بسیار اهمیت دارد.

آنچه در خصوص مسائل مرزی میان ایران و ارمنستان مطرح میباشد این مسئله است که ارمنستان کاملا مشتاق برای ادامه روابط اقتصادی با ایران است و حتی مقامات ارمنستانی در خصوص ترانزیت جاده ای میان دو کشور گفته اند که جاده جایگزین را که حدود ۳۰ کیلومتر آن خاکی است را برای ادامه روابط اقتصادی دو کشور در مدت کوتاهی آماده میکنند. چیزی در واقع برای ایران راه نرفته ای است که ارمنستان آن را برایش در بهبود روابط، هموار کرده تا ایران همچنان بتواند نفوذ منطقه ای خود را به لحاظ سیاسی و اقتصادی حفظ کند