پیام جدید الکاظمی به کشورهای عربی از نشست بغداد

سفر امیرعبداللهیان وزیرخارجه جدید ایران به بغداد هر چند حواشی زیادی داشت اما آن طور که بسیاری منتظرش بودند پیش نرفت. از مدت ها پیش گمانه زنی هایی در مورد اینکه بغداد ممکن است در ادامه میانجیگری هایش میان تهران و ریاض برنامه ویژه ای برای دو کشور داشته باشد وجود داشت. با این حال روز شنبه مشخص شد که الکاظمی چنین سیاستی را دنبال نمی کرده است و محور اصلی نه اشتی کشورهای منطقه بلکه نشان دادن این است که عراق وارد مرحله تازه ای شده است. 

در خبرآنلاین با عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلتیک و کارشناس مسائل بین الملل در مورد دستاورد نشست بغداد به گفتگو نشسته ایم:

نشست بغداد با حضور ایران برگزار شد. پیش از این به نظر می رسید که این جلسه برای منطقه و از جمله برای ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. اما اوضاع عادی تر از آن پیش رفت که می شد انتظارش را داشت. ماجرای نشست بغداد چه بود؟

قرار نبود که این نشست در بغداد برگزار شود و دستاوردی برای ایران داشته باشد. از زمانی که الکاظمی روی کار آمد تلاش می کرد سیاست متعادلی در رابطه با کشورهای منطقه پیش ببرد. حدود دو ماه پیش بود که اقای السیسی، پادشاه اردن و برخی دیگر از کشورهای عربی در نشستی در بغداد شرکت کردند که خیلی هم تبلیغات روی آن شد. آن نشست دستمایه این نشست بغداد بود که روز شنبه انجام گرفت. پس قرار نبود که دستاوردی برای ایران شکل بگیرد. اما اینکه چرا این نشست برگزار شد، اولین چیزی که الکاظمی دنبالش بود این است که بگوید عراق بعد از بیست سال می خواهد از مرحله جنگ و درگیری و داعش و... وارد مرحله بعدی شود که مرحله ای است که این کشور به دلیل موقعیتش در منطقه می خواهد به دست بیاورد. در این مرحله دوم آنها باید با دوستان عرب خود رفاقت بیشتری داشته باشند.

مساله دیگری که الکاظمی به دنبالش بود، در مورد مسائل داخلی عراق است. در این کشور دو گروه وجود دارد. یک گروه که به ایران نزدیک ترند و جریان های حشد و... هستند و یک جریان هم هست که سال گذشته تظاهرات گسترده علیه دولت عبدالمهدی و حشد و... داشتند. در واقع الکاظمی می خواست در این نشست و با دعوت هایی که کرده بود به جناح نزدیک به ایران نشان دهد که در این نشست که امریکایی ها هم حضور نداشته اند و به جای آن فرانسوی ها هستند و بنابراین خواسته شما کم کم در حال برآورده شدن است و به جناحی که ضد حشد بود هم می گفت من به قول هایی که به شما دادن تا سیاست متعادلی را دنبال کنم پایبندم. مصر و اردن و عربستان و فرانسه را هم اورده ایم.

مساله بعدی انتخاباتی است که الکاظمی در پیش دارد. برخلاف بیست سال گذشته که درگیری ها بوده، او به عراقی ها نشان می دهد که ما به یک ثبات رسیده ایم  و عراق دارد شخصیتی در جهان عرب برای خودش پیدا می کند و از دل این ثبات و احترام ثبات خواهد یافت و جایگاه خوبی در دنیای عرب پیدا خواهد کرد. پس در انتخابات الکاظمی را فراموش نکنید.

هدف دیگری الکاظمی این بود که به کشورهای ثروتمند عرب نشان دهد که اگر بجنبید روابط عراق با دنیای عرب نزدیک تر می شود و از ایران دور می شود و در غیر اینصورت برای نخست وزیر کار سخت می شود و رقبا در داخل عراق برنده قضیه خواهند بود. 

برخی معتقدند که روشهای دیپلماتیک در نشست بغداد از سوی طرف ایرانی رعایت نشده و برخی امیرعبداللهیان را به خاطر رفتارش در عراق تشویق کرده اند. به هر حال این یک نشست مهم بود که اولین حضور وزیرخارجه دولت سیزدهم در آن حاشیه ساز بوده است. دستاورد این حضور را چطور می بینید؟

با توجه به این اهداف ایا ما دستاوردی را می توانیم برای ایران در نظر بگیریم؟ این طبیعی نیست که ما فکر کنیم که این نشست برگزار شده بود تا همه دور هم جمع شوند و همه در منطقه با هم رفیق شوند و ایران و عربستان نزدیک شود و گفتگویی بین دو کشور در همین نشست شکل بگیرد. اگر آن اهداف باشد نباید منتظر چنین چیزهایی می بودیم. برنامه ریزی ها هم همین طور بود که ملاقاتی در حاشیه صورت نگیرد. البته وزیر خارجه امارات توییتی زده بود که برای امیرعبداللهیان ارزوی موفقیت می کرد. 

یک سری مسائل هم مثل ایستادن وزیرخارجه ایران در صف اول یا نحوه عربی صحبت کردن او بود که این ها مسائلی است که از توی آن جلسه در آمده. طبیعی است که در رسانه های عربی و شبکه های اجتماعی این واکنش ها ایجاد شود. اما زمان می برد تا ببینیم واقعا اتفاقات چطور پیش رفته و چه تاثیری داشته است. وقتی مصاحبه ای از وزیرخارجه کشورمان بشنویم ابعاد این نشست بیشتر روشن می شود. آنچه ما نگاه می کنیم بر اساس تصاویر و نکاتی است که مثلا می گوید حاکم دبی قهر کرده که با توییتی که او زده و تبریک گفته هم خوانی ندارد. از عراقی هم حتما یک صحبتی بیرون خواهد امد.

تنها چیزی که از این نشست بیرون آمده مقداری حواشی است که همانطور که گفتید برای صحت و سقمش باید منتظر باقی ماند. اما بسیاری پیشبینی می کردند که حضور ایران در کنار کشورهای عربی منطقه بتواند فصل جدیدی را در روابط کشورهای خاورمیانه اغاز کند. ایا این اتفاق در نشست بغداد رخ داد؟

 انچه به عنوان دستاورد عنوان شود، اتفاق نیافتاده. انتظار می رفت که عراقی ها طوری تنظیم کنند که وزرای خارجه ایران و عربستان کنار هم قرار بگیرند و صحبتی بکنند. بالاخره بین دو کشور در همین عراق چند دور مذاکره انجام شده. این چند دور باید چیزهایی را فیلتر میکرد تا یک مرحله جلو رود. با اماراتی ها و مصری ها هم می شد روابطی ایجاد شود. قاهره در منطقه نقش خاصی پیدا کرده. با عراق و سوریه نزدیک شده و می شد که اتفاقاتی در این حوزه هم بیفتد. حتی رییس جمهور فرانسه هم آنجا بود. اروپایی ها خیلی تلاش می کنند که مذاکرات هسته ای از سر گرفته شود.  امکان ملاقاتی وجود داشت تا هر دو طرف یک ارزیابی از یکدیگر در مورد مذاکرات وین صورت بگیرد که آن هم انجام نشد.

اینها نشان می دهد که این نشست به  طوری برنامه ریزی نشده بود که ایران دستاورد خاصی را به دست بیاورد. 

اقای امیرعبداللهیان در حضورش در مجلس شورای اسلامی گفت که هدف دولت سیزدهم این است که روابط با شرق و غرب اسیا را گسترش دهد. نشست بغداد فرصتی بود تا او رویکردش را نسبت به غرب اسیا نشان دهد و قدمی برای این هدف بردارد. اما همانطور که دیدیم و شما هم توضیح دادید اتفاقاتی که انتظارش می رفت رخ نداد. ایا این به معنای از دست رفتن یک فرصت خوب برای ایران است؟

این نشست مهم بود. اصلا یکی از دلایلی که نشست ها برگزار می شوند و کشورها شرکت می کنند این است که دستاوردهایی داشته باشند. حتما وزیرخارجه ایران هم به دنبال همین موضوع بود تا دیدارهایی داشته باشد. امکان اینکه مانیفست وزارت خارجه را که او در مجلس اعلام کرد، دنبال شود پیش نیامد. فرصت نشست هم کوتاه و کمتر از یک روز بود . عراقی ها نمی خواستند بیش از این چیزی انجام شود که کنترل از دستشان برود. 

با توجه به آن رویکرد نشست دستاورد ویژه ای نداشت. اما نمی توان طرف ایرانی را در این قضیه مقصر دانست. با توجه به اینکه طرف ایرانی تمایل داشته با برخی از کشورها ملاقات یا گفتگو کند و مانعی هم برای محدودیت نداشته، به نظر می آید که اگر شرایط فراهم می شد مقامات کشور ما مشکلی نداشتند تا با مقامات برخی کشورها گفتگو و دیدار هایی کنند. اما همانطور که گفتم در این نشست عراقی ها هدف های خودشان را دنبال می کردند و به آن هم رسیدند و اقای الکاظمی هم چیزهایی که می خواهد را به دست می آورد.