چه شد که ارتش مدرن افغانستان به این راحتی از طالبان شکست خورد؟ | یک نکته قابل توجه: در هر ماه ۵ هزار نفر سرویس‌های امنیتی افغانستان را ترک می‌کنند

نیرو‌های جنگنده‌ی افغانستان در نبرد‌های آتشین منحل می‌شوند. ایالات متحده مواضع شورشیان را بمباران می‌کند تا از فروپاشی کشور جلوگیری به عمل آورد. تحلیلگران و ناظران و همچنین خود افغان‌ها در حالی که خطر طالبان شدت می‌گیرد، این سوال را می‌پرسند که نیرو‌های دفاعی افغانستان چه مشکلی داشته اند؟

 در ادامه این مطلب آمده است: ایالات متحده و متحدانش میلیارد‌ها دلار برای توسعه، تسلیح و آموزش ارتش، نیروی هوایی، کماندو‌های نیرو‌های ویژه و پلیس افغانستان سرمایه گذاری کرده اند. آمریکا به تنهایی از زمانی که پس از حملات ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ به این کشور حمله کرد، ۸۳ میلیارد دلار برای بخش دفاعی افغانستان هزینه کرده است. ناتو اعلام کرد که امسال بیش از ۷۰ میلیون دلار به نیرو‌های دفاعی افغانستان شامل تجهیزات پزشکی و زره بدنی کمک کرده است.

با این حال، طی روز‌های اخیر، مراکز استان یکی پس از دیگری در افغانستان سقوط کرد. به گفته منابع امنیتی و منطقه ای، برخی از این پایتخت‌ها عملاً توسط نیرو‌های ملی بدون هیچ مقاومتی به نیرو‌های شورشی واگذار شد.

زمان زیادی در اختیار رهبری سیاسی و نظامی تحت حمایت آمریکا برای تدوین استراتژی دفاع از کشور وجود داشت. ماموریت‌های رزمی بین المللی در سال ۲۰۱۴ به پایان رسید و پس از آن بسیاری از جنگ‌ها توسط افغان‌ها رهبری شد.

اما همانطور که سرعت تصرفات طالبان و وحشی گری هایش نشان می‌دهد، این اتفاق نیفتاد و استراتژی دفاعی مناسبی برای افغانستان تدوین نشده است. کارشناسان به فارین پالیسی می‌گویند: ایراد از آموزش یا تجهیزاتی که به افغانستان ارائه می‌شود، نیست. همچنین این مشکل بومی هم نیست، زیرا افغانستان مدتهاست که مردان جنگجوی خوب تربیت کرده است و نیرو‌های ویژه نیز کار خود را به خوبی انجام می‌دهند. به گفته این کارشناسان، دلایل این شکست عظیم از دولت اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان نشأت می‌گیرد. وزارتخانه‌های دفاع و کشور فاسد هستند. کارشناسان همچنین به بی کفایتی گسترده، فقدان رهبری و منافع شخصی در این کشور اشاره می‌کنند.

مثلاً، منابع می‌گویند که پلیس افغانستان به عنوان یک واحد نظامی که در خط مقدم می‌جنگد، ماههاست از سوی وزارت داخله پولی دریافت نکرده است. منابع دیگر می‌گویند که این امر در مورد وزارت دفاع نیز صادق است. این در حالی است که سیستم‌های پرداخت الکترونیکی به منظور حذف واسطه‌ها نیز ایجاد شده است. در بسیاری از مناطق، سربازان و پلیس غذا، آب، مهمات یا سلاح کافی ندارند. خطوط تأمین به سرقت می‌رود و اسلحه، مهمات و سایر تجهیزات در بازار سیاه فروخته می‌شود و بیشتر آن به شورشیان می‌رسد. بسیاری از سربازان و پلیس که دور از خانه‌های خود مستقر شده اند، موقعیت‌های خود را رها کرده و برای دفاع از خانواده و اموال خود به محل زندگی شان بازگشته اند.

یک مقام ارشد سابق اداره امنیت ملی، سرویس اطلاعاتی افغانستان گفت که میزان فرسودگی سرویس‌های امنیتی این کشور ییعنی تعداد افرادی که این نهادها را ترک می کنند، حدود ۵۰۰۰ نفر در ماه است. این در حالی است که فقط بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ نفر ماهانه استخدام می‌شوند.

منابع نزدیک به وی می‌گویند که غنی خود یک مدیر سطح خرد است و پارانویایی را از خود نشان می‌دهد که منجر به تصمیم گیری‌های ضعیف می‌شود تا ثابت کند که بر خودش کنترل دارد. مقاماتی در سطح وزیران دفاع و کشور، فرمانداران و فرماندهان پلیس با سرعتی هشدار دهنده تغییر می‌کنند و برکنار می‌شوند. برای این سمت‌ها به ندرت از افراد محلی استفاده می‌شود، بنابراین، کسانی که در رأس امور قرار می‌گیرند، هیچ گونه دانشی از مناطق و ریشه‌ای در آن ندارند. مبالغ هنگفتی که باید در عرصه‌ی خدمات مدنی، بهداشت، آموزش و امنیت هزینه شود، از طریق اختلاس و پولشویی هدر می‌روند. انتصاب روز چهارشنبه ژنرال سامی سادات، که رهبری جنگ در استان هیرمند را بر عهده داشت، در سمت فرمانده عملیات ویژه ارتش افغانستان، به عنوان اقدامی دیرهنگام و معقول مورد استقبال گسترده قرار گرفت.

اشرف غنی، رئیس جمهور و نزدیکترین مشاورانش شامل حمدالله محب، مشاور امنیت ملی وی و فضل محمود فضلی، رئیس اداره امور ریاست جمهوری تحت عنوان جمهوری سه نفره شناخته می‌شوند. آن‌ها دوره‌های طولانی را در خارج از کشور گذرانده اند و مانند بسیاری از بوروکرات‌های ارشد، پاسپورت دوم دارند. برخی از اطرافیان رئیس جمهور به هیچ یک از دو زبان رسمی افغانستان یعنی دری و پشتو مسلط نیستند.

عنایت نجفی زاده، بنیانگذار موسسه مطالعات جنگ و صلح، یک اتاق فکر مستقر در کابل می‌گوید: مسئله مشروعیت بسیار مهم است. وی خاطرنشان کرد: انتخابات ریاست جمهوری که غنی را برای دومین بار در سال ۲۰۲۰ به قدرت رساند، آلوده به فساد بود. نکته‌ای که طرفداران طالبان به خوبی به آن اشاره کردند.

مشروعیت از رأی گیری حاصل می‌شود، اما پس از آن شما باید طوری رفتار کنید که این مشروعیت همچنان جریان داشته باشد. اما طی پنج یا شش سال گذشته این کار انجام نشد. نجفی زاده گفت که بین دولت و مردم افغانستان ارتباط قطع شده است. سیاست‌ها و استراتژی‌ها بسیار تبعیض آمیز، تفرقه انگیز و تنگ نظرانه هستند.

غنی مدعی است که این کشور را به خوبی می‌شناسد. شاید در تئوری چنین باشد، اما در عمل او یک رهبر شکست خورده است.

به طور کلی وضعیت در افغانستان وخیم است و استان‌ها یکی پس از دیگری سقوط می‌کنند. از طرفی نگرانی در مورد فروپاشی کشور وجود دارد. کارشناسان می‌گویند نیرو‌های افغانستان توانایی دارند، اما فاقد اراده برای جنگ هستند. در سرتاسر کشور، سربازان، پلیس، مقامات استانی و روستایی و شهروندان گفته اند که برای دفاع از دولت غنی نمی‌جنگند. کسانی که می‌جنگند، از جمله شبه نظامیان محلی می‌گویند که از خانواده و دارایی خود دفاع می‌کنند و از آینده فرزندان خود محافظت به عمل می‌آورند، زیرا نمی‌توانند به دولت اعتماد کنند.

این دیدگاه مبتنی بر توانایی بدون اراده در اظهارات جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید نیز می‌توان مشاهده کرد که گفت: دولت بایدن معتقد است نیرو‌های دفاعی و امنیتی ملی افغانستان، تجهیزات و نیرو برای مقابله با طالبان را دارد و آموزش‌های لازم را هم دیده است.

جاناتان شرودن، تحلیلگر عملیات نظامی می‌گوید: آنچه ما تا کنون از بخش‌های متعارف نیرو‌های دفاعی و امنیتی ملی افغانستان دیده ایم، عمدتا فقدان اراده و یا توانایی برای جنگ طولانی مدت بوده است. شرودن گفت: نکته اصلی این بود که اگر آن‌ها مبارزه نمی‌کنند، به خاطر این است که به چیزی که از آن‌ها خواسته شده است، اعتقاد ندارند. وی همچنین تصریح کرد که هیچ گونه مجازاتی برای ترک جنگ در افغانستان پیش بینی نشده است.

شرودن گفت: همه واحد‌های ارتش یا ایست‌های بازرسی ناپدید نشده اند. بسیاری از آن‌ها سعی کرده اند دفاع کنند، اما مواد غذایی و مهماتشان به اتمام رسیده است. آن‌ها خواستار تامین مجدد و تقویت هستند و حملات هوایی را درخواست کرده اند، در برخی موارد اصلاً این‌ها را دریافت نکرده، پس بدیهی است که فرار کنند.

مناطق وسیعی از قلمروی افغانستان از ماه مه به دست طالبان افتاده است، زیرا استراتژی شورشیان مبنی بر بستن گذرگاه‌های مرزی و محاصره مراکز استان‌ها کشور را منزوی کرد.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در فوریه ۲۰۲۰ موافقتنامه دو جانبه‌ای را با طالبان منعقد کرد و این گروه را متعهد به شروطی از جمله عدم حمله به نیرو‌های آمریکایی و قطع روابط با القاعده و سایر گروه‌های تروریستی کرد. در خشونت‌های اخیر هیچ یک از این شرایط از سوی طالبان رعایت نشد. با این وجود، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به این توافق پایبند بوده و گفته است که تمام نیرو‌های آمریکایی تا ۳۱ اوت خارج خواهند شد.

ویدا مهران، متخصص درگیری در دانشگاه اکستر گفت: خروج نیرو‌های آمریکایی، به ویژه ناپدید شدن ناگهانی آن‌ها از میدان هوایی بگرام که مرکز عملیاتشان در افغانستان بود، ضربه بزرگی به روحیه نیرو‌های امنیتی افغانستان وارد کرد.