دلیل افزایش فشار نظامی غرب علیه ایران چیست؟

بعد از برگزاری دور ششم گفتگوها میان ایران و 4+1 و ایالات متحده با این کشورها، ادامه مذاکرات به زمانی نامعلوم سپرده شد. ایران درگیر برگزاری انتخابات و انتقال قدرت بود و مسیر گفتگوها بین دو کشور هم به پیچ و خم هایش رسیده بود. این تاخیر در حالی رخ داد که همه طرف ها بارها تاکید کرده بودند که به دنبال فرسایشی شدن مذاکرات نیستند.

ابهام در بازگشت دولت سیزدهم بر سر میز مذاکره

با تغییر دولت در ایران ابهام در مورد اینده مذاکرات وین هم اغاز شد. هر چند که ابراهیم رییسی در رقابت های پیش از انتخابات موضع مثبتی در مورد احیای برجام داشت، اما غربی ها اوضاع را پیچیده تر دیدند و از توقف گفتگوها استقبال کردند. با این حال همزمان آنها اعتراضاتی را نسبت به تاخیر در وین ابراز کرده و ایران را تلویحا به سنگ اندازی مقابل رسیدن به یک توافق متهم کردند. در چنین شرایطی همه طرفین باز هم به این موضوع که گفتگوها نمی تواند تا ابد ادامه داشته باشد اشاره کردند. اما ابهام همچنان باقی است. تصمیمات تیم بعدی وزارت خارجه ایران هنوز مشخص نیست اما رییس دولت سیزدهم حتی در روز تحلیف خود از ماجرای بازگشت به توافق هسته ای و برداشته شدن تحریم ها حمایت کرد.

با وجود اینکه در ظاهر اوضاع می تواند بعد از استقرار تیم وزارت خارجه ایران، مسیر خود را طی کند اما هنوز اما و اگر های زیادی وجود دارد. طرح مجلس که ظاهرا برای حفظ منافع ایران در گفتگوها تصویب شده مانع اصلی بر سر راه توافق به نظر می رسد. روحانی رییس جمهور پیشین ایران و سخنگوی دولت بارها در مورد اینکه چگونه این طرح مانع از آن شد که در اسفندماه توافقی شکل بگیرد، مسائلی را مطرح کردند. حالا با یک دست شدن مجلس و دولت به نظر می رسد که مسیری که مجلس به دنبال آن است کماکان پیگیری شود. اصولگرایان در تهران به دنبال آن هستند که همه تحریم هایی که علیه ایران در چهاردهه گذشته وضع شده،‌ لغو شود. این در حالیست که کارشناسان معتقدند چنین امکانی در شرایطی که ایران تنها اجازه دارد در مورد مسائل مرتبط با برجام گفتگو کند، عملا ممکن نیست. در چنین شرایطی زمزمه ها در مورد اینکه ممکن است گفتگوها در وین به دور باطل خود بیفتند یا از دستورکار دولت سیزدهم به مرور حذف شوند وجود دارد و این ترس در غربی ها که خواهان بازگرداندن ایران به تعهداتش در برجام است، هم وجود دارد.

تبعات تاخیر در گفتگوهای وین چیست؟

به نظر می رسد که هر چقدر تاخیر در گفتگوهای وین شکل بگیرد، اوضاع سخت تر خواهد شد. هر چند که هم ایران و هم غرب و به ویژه ایالات متحده خواهان بازگشت به توافق هسته ای هستند اما اختلافات این دو در طی زمان پررنگ تر شده است. در ماه های اولیه، گفتگوها تا جایی به خوبی پیش می رفت که مذاکره کننده روس ها ، خبر از احتمال توافق می داد. اما حالا امیدها کم تر شده است و برخی کشور ها به دنبال آن هستند تا با فشار بر روی ایران، مقامات دولت سیزدهم را پای میز مذاکره بکشانند. به گفته اولیانوف تنها ده درصد موارد مربوط به برجام باقی مانده که طرفین در مورد آن به توافق نرسیده اند. اما همین درصد شامل موضوعاتی حساس است. به نظر می رسد که چگونگی برداشته شدن همه تحریم ها و تضمینی که ایران می خواهد تا دوباره وقایع دوران ترامپ تکرار نشود، از مسائلی است که اوضاع را پیچیده تر کرده است.

برخی از کارشناسان معتقدند تا زمانی که ایران نخواهد نرمشی از خود بابت برداشته شدن تحریم ها نشان بدهد، گفتگوها در وین نمی تواند نتیجه قابل قبولی پیدا کند. هر چه زمان جلوتر برود دستیابی به یک نتیجه مشترک هم مشکل تر خواهد شد. 

حالا دیگر تنها ایالات متحده نیست که با مطرح کردن گزینه تحریم های مجدد ایران، به تهران فشار مضاعفی وارد کند. در هفته های اخیر رسانه ها در مورد احتمال تحریم چین که خریدار عمده نفت ایران است گمانه زنی کرده بودند و این گمانه ها از سوی مقامات امریکایی رد نشده بود. در چنین شرایطی به نظر می رسد که واشنگتن با تعابیری و برداشت هایی که در مورد سیاست ایران در دوره رییسی دارد از دستیابی به یک نتیجه ناامید شده است و به دنبال رسیدن به نتیجه مورد نظر خود از راه های دیگر است.

این روزها بار دیگر صداهایی از تلاویو که معتقدند ایران در یک چشم به هم زدن به سلاح هسته ای دست پیدا خواهد کرد بلند شده است. این صداها بیش از یک دهه است که در مواقع خاص می گویند که تهران تنها چند هفته تا ساخت بمب اتم یا رسیدن به تجهیزات هسته ای برای ساخت آن فاصله دارد. هر چند این ادعاها بارها از سوی ایران رد شده و زمان هم ثابت کرده که تنها صرفش برای تحت فشار قرار دادن ایران است اما هنوز خریداران خودش را دارد. به ویژه آنهایی که شیفته فشار بر ایران از طریق متحد کردن کشورهای در شورای امنیت هستند از سیاست تلاویو استقبال می کنند. هر چند حالا نتانیاهو جای خود را به بنت داده اما مخالفت با بازگشت امریکا به برجام هنوز ادامه دارد. سیاستی که اسراییل بر آن اصرار می ورزد، به مذاق ایالات متحده هم خوش می آید. چرا که تصور غالب در دولت بایدن این است که ایران در زمان ابراهیم رییسی میلی به بازگشت به توافق هسته ای ندارد. آنها بر اثر همین تصور خود تصمیم دارند تا فشارها را به تهران به گونه ای افزایش دهند که هر طور شده پای میز مذاکره بیاید و با شرط و شروط واشنگتن موافقت کند. به ویژه انکه رژیم صهیونیستی پا را فراتر گذاشته و از احتمال حمله به ایران حرف زده است. به نظر می رسد که آنها به دنبال فشار نظامی و تحریم و اجماع علیه تهران هستند تا اگر در شرایطی ایران مایل به ادامه گفتگوها برای بازگشت به برجام نباشد، فشار همه جانبه ای را علیه کشورمان اغاز کنند.