آیا برق خورشیدی می‌توانند مصرف برق را تغییر دهد؟
بین سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، ظرفیت انرژی خورشیدی ویتنام از ۰.۱ گیگاوات به ۱۶.۵ گیگاوات افزایش یافت. در همان دوره، منطقه آفتاب گیر خاورمیانه و شمال آفریقا تنها ۳.۱ گیگاوات به طور کلی به ظرفیت انرژی خورشیده اش اضافه شد. این منطقه گام‌های مهمی در زمینه انرژی خورشیدی برداشته است، اما باید راهی پیدا کند که بسیار سریعتر پیش برود.
روزنامه «نشنال» امارات نوشت: بین سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، ظرفیت انرژی خورشیدی ویتنام از ۰.۱ گیگاوات به ۱۶.۵ گیگاوات افزایش یافت. در همان دوره، منطقه آفتاب گیر خاورمیانه و شمال آفریقا تنها ۳.۱ گیگاوات به طور کلی به ظرفیت انرژی خورشیده اش اضافه شد. این منطقه گام‌های مهمی در زمینه انرژی خورشیدی برداشته است، اما باید راهی پیدا کند که بسیار سریعتر پیش برود.
جمعیت ۴۰۰ میلیون نفری این منطقه، بازار بسیار بزرگتری نسبت به ویتنام ۹۶ میلیون نفری است و تولید ناخالص داخلی برای هر نفر تقریباً سه برابر بیشتر است. ویتنام کشوری پرجمعیت در جنوب شرقی آسیا در منطقه‌ای کوهستانی و جنگلی است. اگر این کشور توانسته در زمینه‌ی انرژی خورشید پیشرفت داشته باشد، کشور‌ها منطقه منا هم می‌توانند.
منطقه خاورمیانه دارای بهترین شرایط در جهان برای تولید برق خورشیدی است که شامل سطوح بالای تابش خورشید، آسمان صاف، زمین‌های غیر کشاورزی و... است. در کشور‌های موفق، این ویژگی‌ها در کنار ثبات سیاسی و تجاری، سرمایه فراوان، شبکه‌های برق معتبر و جمعیت‌های متراکم باعث می‌شود که مزارع خورشیدی بیابانی راه اندازی شود و مورد بهره برداری قرار گیرد.
از سوی دیگر، کشور‌های منطقه خلیج فارس رکورد ارزان‌ترین برق خورشیدی جهان را ثبت کرده اند. به طوری که هزینه‌ی ۱.۳۵ سنتی آمریکا برای تولید یک کیلووات ساعت برق در نیروگاه الظفره در ابوظبی طی آوریل گذشته ثبت شد. همچنین تولید همین مقدار برق توسط عربستان در آوریل امسال ۱.۰۴ سنت هزینه داشت. این هزینه، بسیار کمتر از چیزی است که برای تولید نفت یا حتی گازوئیل مورد نیاز است. البته الان نیاز به گاز یا انرژی هسته‌ای برای مواقعی که آفتاب کمتر می‌تابد یا شب‌ها داریم. اما ترکیب معقول گاز با انرژی خورشیدی ارزان‌ترین روش برای به دست آوردن برق است.
تولید انرژی خورشیدی سریع و بدون نیاز به الزامات پیچیده است. عملیات مورد نیاز برای تولید انرژی خورشیدی خطر آفرین نیست، تأسیساتش نیاز به نگهداری کمی دارد و در طول عملیات گاز‌های گلخانه‌ای منتشر نمی‌کند. همچنین، می‌توان آن را در هر مقیاسی ساخت. از چند وات برای تولید برق مورد نیاز یک باغ گرفته تا چند کیلووات که پانلی روی سقف ویلا کار گذاشته می‌شود و پانل‌هایی که در مقیاس گیگاوات به اندازه جزیره یاس در الظفره انرژی خورشیدی تولید می‌کنند.
افزایش استفاده از انرژی خورشیدی در منطقه، منابع جدیدی را برای کشور‌هایی که از کمبود و قطع برق رنج می‌برند به ارمغان می‌آورد. این امر باعث ایجاد مشاغل محلی در زمینه نصب پانل‌های خورشیدی و راه اندازی‌های استارت-آپ‌های نوآورانه می‌شود. گفتنی است، اکنون افرادی از امارات متحده عربی، اردن یا مصر اقدام به راه اندازی استارت-آپ‌هایی کرده اند که به عنوان پایگاه خود برای گسترش بیشتر انرژی خورشیدی در کشور‌های آفریقایی زیر صحرا و جا‌های دیگر از آن استفاده می‌کنند.
مهمتر از همه، انتقال به یک سیستم انرژی داخلی کم کربن و پیشرفت بیشتر در زمینه‌ی انرژی‌های سبز تقریباً جزو اهداف تمامی کشور‌های خاورمیانه است. به طور مثال، در این ارتباط می‌توان به برنامه امارات متحده عربی برای دستیابی به ۵۰ درصد برق پاک تا سال ۲۰۵۰ اشاره کرد. با پیشرفت‌های مستمر در منابع تجدیدپذیر، می‌توان این اهداف را بلند پروازانه‌تر کرد.
مهم اینکه، قیمت پنل‌های خورشیدی به تازگی به دلیل افزایش هزینه مواد اولیه و حمل و نقل حدود یک چهارم از ابتدای سال جاری افزایش یافته است. این یک شوک برای صنعتی است که طی یک دهه به کاهش شدید هزینه‌ها عادت کرده است.
اما در حالی که این افزایش هزینه‌ها ممکن است ادامه یابد، دلیل نمی‌شود که کشور‌ها در این زمینه سرمایه گذاری نکنند. احتمالاً در ابتدای سال آینده هزینه‌ها کاهش می‌یابد، زیرا ظرفیت جدید کارخانه‌ها در این زمینه افزایش پیدا می‌کند. علاوه بر این، صفحات خورشیدی تنها بخشی از کل صورت حساب‌ها هستند و قیمت گاز طبیعی و زغال سنگ، به عنوان رقبای اصلی انرژی‌های تجدیدپذیر به بالاترین حد خود در دهه گذشته رسیده است و احتمالاً شاهد افزایش آن‌ها نخواهیم بود.
در عوض، دولت‌های منطقه خاورمیانه باید آرمان‌های بلند مدت خود را با اهداف موقت تکمیل کنند. این امر برای گزارش‌های پنج سالهای که آن‌ها تحت توافقنامه ۲۰۱۵ پاریس در مورد تغییرات آب و هوایی باید تا پایان امسال ارائه دهند، ضروری است.
کشور‌ها باید از فرصت‌های جدید بهره برداری کنند، همانطور که عربستان سعودی شروع به این کار کرده است؛ بنابراین توسعه دهندگان انرژی خورشیدی و شرکت‌های مهندسی می‌توانند برنامه ریزی‌های مقتضی را داشته باشند. تاخیر در انجام این پروژه در دوران همه گیری اجتناب ناپذیر بود، اما از توقف طولانی مدت ارزیابی پیشنهادات و مذاکرات مجدد باید اجتناب شود.
وزارتخانه ها، تأسیسات مربوط به حوزه‌ی برق و دیگر حامیان انرژی خورشیدی باید از بخش خصوصی بیشتر استفاده کنند. این شامل حذف یارانه‌ها و اعمال مقررات انرژی می‌شود، به طوری که کارخانه ها، مراکز خرید و صاحبان خانه‌ها می‌توانند به راحتی برای استفاده خود اقدام به تولید انرژی خوشیدی کنند. استفاده از صفحات خورشیدی باید برای ساخت و ساز‌های جدید اجباری باشند. صنایع باید مجبور به استفاده از انرژی خورشیدی شوند تا با استفاده از انرژی‌های سبز به تولید مبادرت کنند.
استفاده از انرژی خورشیدی در منطقه محدود و البته در حال گسترش است. امارات متحده عربی، عربستان سعودی، اردن، مصر، اسرائیل و مراکش در این زمینه فعال هستند و اخیراً عمان نیز به این جرگه پیوسته است. کشور‌هایی از جمله الجزایر، عراق و ایران که بسیار پرجمعیت و پرمصرف هستند و لبنان که با کمبود انرژی روبرو است، باید بتوانند بر بروکراسی و منافع شخصی خود غلبه کنند و در این زمینه گام بردارند.
با وجود سهم اندکی که برخی از کشور‌ها در تولید انرژی خورشیدی تا کنون داشته اند، به نظر می‌رسد که کشور‌های منطقه با مدیریت قوی در زمینه‌ی افزایش ظرفیت شان گام برنمی دارند. در همین ارتباط، اردن پس از تعهد بیش از حد در زمینه‌ی تولید انرژی خورشید در نهایت مجبور شد پروژه هایش را متوقف کند. در حالی که تلاش می‌کرد، انرژی را از شبکه‌های تولید انرژی خود در منطقه جنوبی آفتابی و بادخیز به منطقه شمال که مرکز تقاضا بود، منتقل کند.
کشور‌های دیگر می‌توانند از این امر درس بگیرند. از آنجا که تقاضا بیشتر در تابستان و روز است، منطقه خاورمیانه برخلاف شمال غرب اروپا یا شمال شرقی ایالات متحده نیازی به ذخیره طولانی مدت انرژی ندارد و ذخیره‌های کوتاه مدت برای استفاده در شب کفایت می‌کند.
گفتنی است، اداره برق و آب دبی در حال احداث یک نیروگاه برق آبی پمپاژ شده در سد حتا برای بازیافت مازاد انرژی است و نیروگاه خورشیدی متمرکز آن قادر خواهد بود از گرمای ذخیره شده برای تولید برق مصرفی در شب استفاده کند.
گزینه‌های دیگر عبارتند از باتری‌های جدید ابتکاری، هیدروژن سبز که از تقسیم آب با انرژی خورشیدی به دست می‌آید و شبکه‌های هوشمند. این موارد می‌توانند مصرف برق را تغییر داده و از ظرفیت رو به رشد خودرو‌های برقی استفاده کنند. ارتباطات متقابل در زمینه‌ی برق با همسایگان می‌تواند این امکان را برایمان فراهم کند که از مناطق زمانی مختلف بهره ببریم. بازار‌های واقعی تجارت برق و کنتور‌های هوشمند که قیمت‌ها را بر اساس فصل و زمان روز تغییر می‌دهند، باید از چنین طرح‌هایی پشتیبانی کنند.