طالبان چه بر سر ائتلاف شرق خواهد آورد؟

مهسا مژدهی: ائتلاف شرق میان چین،ایران و روسیه با آمدن طالبان و تصرف بخش‌های مهمی از افغانستان به دست این گروه در موقعیت تازه ای قرار گرفته است.دردو ماه اخیر طالبان دست به گسترش مناطق نفوذ خود با استفاده از سلاح و درگیری با نیروهای نظامی دولتی شده است.حالا هزاران سرباز به کشورهای اطراف گریخته اند و حفط ولسوالی ها اغلب به دست مردمی افتاده که برای مقابله سلاح به دست گرفته اند. اما به نظر نمی رسد که با خروج آمریکایی ها و گسترش قدرت طالبان در افغانستان دیگر بشود آینده این کشور را از این گروه به راحتی جدا کرد. در این میان اغلب کشورها در نحوه برخورد با طالب ها دچار نوعی سردرگمی شده اند. روس ها و چینی ها به دنبال پیدا کردن جایگاهی تازه در نبود امریکایی ها هستند و تهران هم به دنبال آن است تا راه حل سیاسی در افغانستان جای جنگ را بگیرد.

اتحادهای تازه شکل میگیرد؟

طالبان به تازگی چین را دوست خود خوانده و میگوید امیدوار است که این کشور در افغانستان شروع به سرمایه گذاری کند.سخنگوی این گروه حتی گفته که نیروهایش که هشتاد و پنج درصد سرزمین را در دست دارند، امنیت را برای چینی ها تامین می کنند. در مقابل اما چین ظاهرا نگرانی های خودش را دارد. هر چد بازار افغانستان و سرمایه گذاری در این کشور می تواند رخداد جذابی برای پکن باشد اما همه نگرانی ها بابت گروه شبه نظامی به نام جنبش اسلامی ترکستان شرقی است که در استان سین کیانگ فعالند که قبلا بخشی از القاعده و طالبان بوده اند. اما طالبان در حال اطمینان بخشی به پکن است تا آنها را تشویق کند که به بازار افغانستان به چشم بازاری پرسود نگاه کرده و خلاهای اقتصادی این کشور را بپوشانند. اما این تنها نقطه وصل طالبان و چین نیست. پکن در سال های اخیر روابط بسیار نزدیکی با پاکستان که حامی طالبان دانسته می شود، داشته و حالا در صورتی که قدرت در افغانستان به دست طالبان بیفتد، نزدیکی به افغانستان برای چین اسان تر خواهد شد.

اما چین تنها کشوری نیست که مایل است جای خالی امریکایی ها را در افغانستان پر کند. برای آنها نه تنها خود افغانستان و حضور پررنگ در این کشور از اهمیت زیادی برخوردار است بلکه به این کشور به عنوان پلی زمینی برای رسیدن به ایران نگاه می کنند. در این میان اتحاد چین و پاکستان وجهه دیگری هم دارد که خواهان محاصره و بستن دست های هند در منطقه است. پاکستانی ها همواره از گسترش نفوذ هند در افغانستان ترسیده اند و همین موضوع آنها را در اغوش چین انداخته است. این دو کشور حالا منافع مشترکی دارند که نفوذ بیشتر در افغانستان و مقابله با گسترش نفوذ هند در این کشور است.

در مقابل حالا چین و پاکستان رقیبی مانند روس ها دارند. روسیه از روابط استراتژیک با هند برخوردار است و به افغانستان به چشم میراث سنتی خود نگاه می کند که حالا در خلا وجود امریکایی ها می تواند به آن بازگردد.برای روسها حضور پاکستان چندان مورد قبول نیست. برای طالبان اما نزدیک شدن به چین سود بیشتری دارد. آنها هم دل خوشی از روس ها ندارند و همکاری با یک ابرقدرت اقتصادی را به روسیه و هند ترجیح خواهند داد. در این میان منافع تهران در بین این دو قرار دارد. ایران مایل بوده تا راهکار سیاسی را در افغانستان پیش بگیرد. تقسیم قدرت در این کشور به طوری که همه طرف های افغان سهمی از آن داشته باشند، چیزی بود که ایران برای آن تلاش می کرد. با این حال دیگر به نظر نمی رسد که طالبان راضی شود که قدرتی را که به زور سلاح تصاحب کرده با دیگری و طی یک انتخابات ازاد شریک شود.

از آنجایی که ایران مرزی طولانی تر از دیگران با افغانستان دارد و برخلاف پاکستان از طالب ها برای تصاحب تمام و کمال افغانستان هم حمایت نمی کند، می توان گفت که نگاه تهران به وقایع، به نگاه مسکو نزدیک تر از چین است. مسکو هم مانند تهران هرچند نمی تواند واقعیات را درافغانستان نادیده بگیرد اما، کماکان حضور طالبان را در مرز کشورهای نزدیک به خود یک مشکل می انگارد. مسکو و تهران هر دو در ماه های اخیر تلاش کرده اند تا طالبان  و دولت را بر سر میز مذاکره بنشانند و راه حلی برای بحران بیابند. برای هر دو پایتخت یک دست شدن حکومت در افغانستان آن هم به دست طالبان خبر خوشی نخواهد بود. این در حالیست که چین با توجه به استقبالی که طالبان از آنها میکند در موضع مخالفی قرار خواهد گرفت. پکن می داند که برای کنترل گروه های شبه نظامی نزدیک به طالبان در خاک خود،‌سازش با این گروه و در آمدن از در دوستی می تواند بهتر از گزینه های دیگر عمل کند.

تضاد منافع در ائتلاف شرق شامل روسیه، ایران و چین بر سر افغانستان می تواند تبدیل به وضعیتی ناخوشایند برای کشورها شود. چین نیم نگاهی به گسترش نفوذ خود در بازار ایران دارد  و روس ها در کنار هند مایل خواهند بود تا دست چین و پاکستان را در افغانستان ببندند واین امر می تواند تبدیل به رویارویی نرم این کشور ها با یکدیگر برسر افغانستان شود.امری که می تواند منافع اقتصادی حاصل از این ائتلاف را مورد تهدید قرار دهد.