برجام ، در انتظار آغاز به کار دولت رئیسی

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: پس از گذشت بیش از سه هفته از پایان دور ششم مذاکرات احیای برجام در وین، همچنان مشخص نیست دور هفتم چه زمانی آغاز می‌شود. این در حالی است که شواهد حاکی از انتظار برای روی کار آمدن رئیسی در ایران است. ایران و دولت‌های مشارکت کننده در توافق هسته ای، بریتانیا، آلمان، فرانسه، روسیه و چین، با مشارکت غیر مستقیم نمایندگان آمریکا، تا کنون شش دوره مذاکره انجام داده اند که هدف از آن رفع تحریم‌های ایران در مقابل بازگشت برنامه‌های هسته‌ای ایران به قید و بند‌های قبلی است.

طرف‌های مذاکره کننده می‌گویند اختلافات مهمی همچنان پابرجاست و در عین حال پیشرفت‌هایی هم داشته است. به نظر می‌رسد یکی از دلایل تاخیر در شروع دوره دوم، آن است که ایران در مرحله انتقال قدرت قرار دارد، بدین معنا، موضوعاتی  وجود دارد که می‌تواند بر تصمیم گیری تاثیر بگذارد، از جمله آنکه یک کمیته جدید برای نظارت بر تطابق نتیجه مذاکرات وین با سیاست‌های اعلام شده از سوی رهبر جمهوری اسلامی تشکیل شده، انتقال مذاکرات به دولت منتخب ضروری خوانده شده و همچنین سیاست های جدیدی که احتمالا دولت رئیسی در این باره دارد هم لزوما باید در نظر گرفته شود.

پیش از این، هیئت مذاکره کننده ایران به ریاست عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران، پس از بازگشت به تهران، نتیجه مذاکرات را به شورای عالی امنیت ملی انتقال داد تا تصمیم نهایی گرفته شود. اما با پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری، نتیجه مذاکرات علاوه بر نظر شورای عالی امنیت ملی و هیئت متشکل از نمایندگان این مجلس، مجلس شورای اسلامی و دولت، به نظر دو نماینده از طرف رئیس جمهور منتخب نیز بستگی دارد.

در جلسات بررسی این موضوع، از طرف رئیسی، معاون شورای عالی امنیت ملی در مسائل استراتژیک، علی حسینی تاش و معاون سابق شورای عالی امنیت ملی و مدیر فعلی کمیسیون حقوق بشر در دستگاه قضا، علی باقری حاضرند، که فرد اخیر، یکی از کسانی است که نامش بعنوان گزینه احتمالی برای منصب وزارت خارجه مطرح شده است. علی شمخانی، نماینده شورای عالی امنیت ملی، و عبدالرضا مصری، مجتبی ذوالنوری و وحید جلال زاده، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و علی اکبر صالحی و عباس عراقچی نیز در جلسات بحث و بررسی حاضرند.

در این میان محمد جواد ظریف در آخرین گزارش خود در مجلس شورای اسلامی اظهار امیدواری کرد که مذاکرات مربوط به احیای توافق هسته‌ای در شروع به کار دولت ابراهیم رئیسی «تکمیل» شود.

گزارش ظریف نشان داد تصمیم قاطع در مورد مذاکرات ژنو به دولت رئیسی واگذار شده که سه هفته آینده کار خود را آغاز می‌کند. ظریف در گزارش خود گفت دو طرف به چارچوب توافق احتمالی برای رفع تحریم‌ها نزدیک شده اند، در حالی که سعید خطیب زاده تاکید کرد که پیشرفت بزرگی در مذاکرات حاصل شده است و احتمالا به توافق دست می‌یابیم. وی همچنین به وجود اختلافات میان طرف‌ها هم اشاره کرد.

شش دور مذاکره نشان داده است شکاف بزرگی بین توقعات و خواسته‌های ایران از آمریکا وجود دارد که پر کردن و ترمیم آن دشوار است. با اینکه ظریف در گزارش خود از پیشرفت مذاکرات صحبت کرد، اختلافی که به نظر می‌رسد بزرگ است نیز وجود دارد. تهران می‌خواهد تمام تحریم‌ها رفع شود، اما آمریکا آمادگی امتیاز دادن به ایران را ندارد و مایل نیست تحریم‌های بخش حقوق بشر و تروریسم را برطرف کند.

با توجه به تجربه قبلی، تهران به دنبال آن است تا اطمینان یابد دولت آمریکا- به ریاست جو بایدن یا هر شخص دیگری- هرگز از توافق هسته‌ای در آینده خارج نمی‌شود و داستان ترامپ تکرار نمی‌گردد. در حالی که دولت آمریکا قصدی برای دادن چنین ضمانت‌هایی ندارد، و البته به کلی قادر به اعطای این ضمانت‌ها نیست. ایالات متحده همچنین مایل است این مذاکرات زمینه سازی برای مذاکرات آینده در مورد مسائل منطقه‌ای و موشکی بوده و توافق هسته‌ای مدتی طولانی‌تر داشته باشد، امری که ایران آن را نمی‌پذیرد و مخالف افزوده شدن هر بند جدیدی به توافق سال ۲۰۱۵ است.

بر این اساس، به نظر می‌رسد مذاکرات در دوره‌های قبلی مسیر طولانی را طی کرده تا طرف‌ها به مراحل فعلی برسند که نیازمند تصمیمات دشواری است و ظاهرا دو طرف هنوز آماده این تصمیم گیری‌ها نیستند. این همان مساله‌ای است که ظریف هم در گزارش خود به آن اشاره داشت.

این در حالی است که سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده که کشورش آماده ورود به دور هفتم مذاکرات است و این تهران است که باید در این باره تصمیم بگیرد. در سایه آنچه گذشت، باید منتظر روی کار آمدن جریانی در ایران باشیم که به توافق هسته‌ای انتقاد دارد و چه بسا این مساله منجر به بسته شدن کلی مسیر مذاکرات شود یا اینکه روند احیای توافق را تسهیل کند.