احیای توافق هسته ای، روابط ایالات متحده و ایران را بهبود نخواهد بخشید

اندیشکده آمریکایی «خاورمیانه» نوشت: در تاریخ 18 ژوئن، ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری ایران پیروز شد. پس از پیروزی رئیسی، ماکسیم سوسلوف، وابسته مطبوعاتی سفارت روسیه در تهران، طی پیامی از طرف ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور پیروزی رئیسی را تبریک گفت و متعهد شد که روابط دوجانبه روسیه و ایران را تقویت کند. کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه نیز سخنان پوتین در مورد روابط روسیه و ایران را تکرار و خاطرنشان کرد که وی اولین رهبر جهانی است که انتخاب رئیسی را به عنوان رئیس جمهور بعدی ایران تبریک گفت.

پیروزی رئیسی فرصت ها و چالش هایی را برای روسیه به وجود می آورد. مقامات روسی او را یک دوست قلمداد می کنند اما نگران خراب شدن احتمالی روابط ایران با عربستان و اسرائیل هستند که می تواند به استراتژی تعادل مسکو آسیب برساند.

در جوامع متخصص روسیه و ایران، خوش بینی گسترده ای وجود دارد که پیروزی رئیسی روابط روسیه و ایران را تقویت می کند. در همین ارتباط، بوریس دولگوف، متخصص موسسه مطالعات شرقی مسکو پیش بینی کرد که رئیسی همکاری های اقتصادی و سیاسی تهران با روسیه را گسترش می دهد.

ولادیمیر ساژین، یکی از اعضای ارشد موسسه شرق شناسی فرهنگستان علوم روسیه نیز پیش بینی کرد که مسکو بدون شک در لیست شرکای اولویت دار ایران قرار خواهد گرفت و دو کشور به شراکت براساس موقعیت موجود ادامه خواهند داد.

سید محمد مرندی، استاد دانشگاه تهران پیش بینی کرد که سیاست خارجی رئیسی به سمت کشورهای شرق و جنوب متمایل خواهد شد و این جهت گیری مشارکت های ایران با روسیه و چین را تقویت می کند. اگرچه رئیسی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پشتیبانی می کند اما امتناع قاطعانه وی از دیدار با جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا حاکی از آن است که احیای توافق هسته ای، روابط ایالات متحده و ایران را بهبود نخواهد بخشید یا بر سیاست خارجی شرق گرای تهران تأثیر نخواهد گذاشت.

به نظر می رسد که نگرش مصالحه آمیز رئیسی نسبت به روسیه مکمل محرکهای سیستماتیک همکاری مسکو و تهران خواهد بود.

با وجود این عوامل مثبت، وخامت بالقوه روابط ایران با عربستان و [افزایش تنش با] اسرائیل استراتژی موازنه منطقه ای روسیه را به خطر می اندازد. اگر رئیسی نظرات اصولگرایان را در عرصه ی سیاست خارجی به جای تعدیل با شدت بیشتری اجرا کند، ممکن است گفتگوهای ایران با عربستان سعودی فرو بپاشد و جنگ نیابتی ایران و اسرائیل در سوریه و عراق تشدید شود.  در صورت وقوع این سناریو، ایران می تواند از روسیه بخواهد که فناوری های پیشرفته نظامی مانند سیستم دفاع موشکی S-400 را در اختیارش قرار دهد. اگرچه مقامات روسی، مانند یوری بوریسوف، معاون نخست وزیر و لوان جاگاریان، سفیر روسیه در ایران درهای فروش S-400 به ایران را باز گذاشته اند اما روسیه قبلا از فروش سیستم ضدهوایی به ایران خودداری کرده است. اگر این سناریو تکرار شود، برداشت های تاریخی ایران از روسیه به عنوان یک شریک غیر قابل اعتماد می تواند دوباره ظاهر شود.

در همین راستا، روسیه برای به حداقل رساندن اختلال در استراتژی منطقه ای خود، از احیای فوری برجام حمایت می کند. اظهارات اخیر ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه مبنی بر احیای توافق هسته ای ایران قبل از 14 ژوئیه که ششمین سالگرد امضای آن است، باید در این چارچوب مورد تحلیل قرار گیرد.

الکساندر ماریاسوف، سفیر روسیه در ایران از سال 2001 تا 2005، معتقد است که تعداد زیادی از تهدیدات خارجی باعث تداوم شرایط فعلی در ایران می شود، در حالی که کاهش تهدیدهای امنیتی ایران می تواند دموکراتیزاسیون را در این کشور تسهیل کند.

 اجماع جامعه سیاست خارجی ایران در مورد اهمیت روسیه برای تهران به عنوان یک شریک در نظم جهانی چند قطبی و حمایت مسکو از ادغام ایران در نهادهای چندجانبه اوراسیا مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای نشان می دهد که روابط روسیه و ایران پایدار خواهد ماند.

در حالی که تلاش ها برای احیای برجام جریان دارد، پیش بینی می شود که در دوران ریاست جمهوری رئیسی شاهد تقویت روابط روسیه و ایران باشیم. همچنین باید توجه داشت که رقابت مسکو و تهران برای نفوذ در بازسازی سوریه پس از جنگ و روندهایی همچون ادغام اوراسیا و پیوندهای هنجاری احتمالاً نقش مهمی در پیشبرد همکاری های دوجانبه بین دو کشور خواهد داشت.