یک گنج ارزشمند که می‌تواند سیل توریست‌ها را روانه ایران کند

 ۲۵ خرداد ۱۴۰۰ بود که خبر آمد آثار موجود از اندی وارهول در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران با نمایشگاه‌گردانی امیر راد و تحت عنوان نمایشگاهی به نام «پرسونا» به نمایش درخواهد آمد.  آثاری که بعضی از آن‌ها به صورت پورتفولیو (Portfolio) شامل چند اثرند و در مجموع ۲۸ اثر یا ۷ مجموعه را می‌سازند تا همه کارهای موجود از وارهول در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، برای نخستین بار در کنار هم و مستقل از سایر آثار این گنجینه به نمایش درآیند. خبری خوشایند که البته عمر آن چند روزی بیش نبود و ۱۲ تیر با قرمز شدن وضعیت کرونا در تهران، تعطیل شد.

آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران در زمره مجموعه‌های کم‌نظیر جهانی است.  مجموعه‌ای شامل آثار ایرانی و خارجی هنر نوین که برخی از آن‌ها از مهم‌ترین و گران‌ترین آثار هنری جهان به‌شمار می‌روند. از زمان تشکیل موزه هنرهای معاصر تهران در سال ۱۳۵۶، آثار ارزشمند هنرهای تجسمی از ایرانی تا جهانی در این گنجینه جای گرفتند و به مرور زمان بر ارزش‌ آن افزوده شد. آثاری که البته در این سال‌ها بارها و در قالب نمایشگاه‌های گوناگون به نمایش عمومی گذاشته شده‌اند. بیش از ۳ هزار اثر در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران موجود است که مجموعه آثار خارجی آن، یک دوره ۱۵۰ ساله از امپرسیونیسم تا هنر مفهومی را تشکیل می‌دهد و از نظر مادی و معنوی از ارزش بسیار بالایی برخوردار است. گنجینه‌ای که اگر می‌خواستیم می‌توانست بی‌شمار توریست را روانه ایران کند. آن‌چه در ادامه می‌خوانید نگاهی است به برخی از این آثار (به ترتیب حروف الفبای انگلیسی نام نقاش) به بهانه روی دیوار موزه هنرهای معاصر تهران بودن آثار اندی وارهول، هرچند که این روزها کلید در بسته‌اش در دستان کروناست.

فرانسیس بیکن؛ نقاش بحران انسان پس از جنگ جهانی دوم 

فرانسیس بیکن (Francis Bacon)، یکی از نقاش‌های مشهور سبک اکسپرسیونیست در قرن بیستم (۱۹۹۲ـ ۱۹۰۹) محسوب می‌شود. این هنرمند ایرلندی بیشتر شهرت خود را مدیون ترکیب‌های خشنی است که در بدن و چهره‌ شخصیت‌های نقاشی‌هایش ایجاد می‌کرد. بیکن را نقاش بحران انسان پس از جنگ جهانی دوم نامیده‌اند. گفته می‌شود که نقاشی‌های فرانسیس بیکن حاصل جراحت‌هایی است که بر جهان‌بینی او نقش بسته بود.

دُ تولوز لوترک و یک نیم‌تنه پاستلی 

هانری دُ تولوز لوترک (Henri de Toulouse-Lautrec) با وجود معلولیت جسمی و عمر کوتاهی که داشت (۱۹۰۱ _ ۱۸۶۴) و حدود یک دهه فعالیت هنری، به لحاظ توان طراحی و خلق آثار با ویژگی‌هایی متمایز از آن‌چه در اواخر سده نوزدهم میلادی خلق می‌شد، بسیار مورد توجه قرار گرفت. نیم‌تنه پاستلی «دختری از مون‌مارتر» از آثار شاخص این هنرمند محسوب می‌شود که از جمله آثار موجود در موزه هنرهای معاصر تهران است.

پل گوگن؛ صاحب یکی از گران‌قیمت‌ها   

پل گوگن (Paul Gauguin)، نقاش و مجسمه‌ساز فرانسوی (۱۹۰۳ _ ۱۸۴۸) و یکی از مهم‌ترین چهره‌های سبک پسادریافتگر تاریخ هنر است. ساده کردن طراحی از مهم‌ترین ویژگی‌های آثار او محسوب می‌شود. اگرچه او نیز همانند بسیاری دیگر از هنرمندان در دوره حیات، آن‌گونه که باید مورد توجه قرار نگرفت و ارزش واقعی آثارش بعد از مرگ بود که شناخته شد. «طبیعت بی‌جان با باسمه ژاپنی» نام اثر او در موزه هنرهای معاصر تهران است. در سمت راست این اثر گلدانی دیده می‌شود که  گوگن همان سال از چهره خود ساخته بود. بسیاری از کارشناسان هنر معتقدند که شاکله این اثر گوگن را، سه ضلع از سه سبک هنری تشکیل می‌دهد. این اثر گوگن از جمله آثار گران‌قیمت گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران محسوب می‌شود.

 رنه ماگریت و «راه آسمان» 

رنه ماگریت (René Magritte) ) نقاش بلژیکی (۱۹۶۷- ۱۸۹۸) و یکی از برجسته‌ترین نمایندگان سوررئالیسم در نقاشی و ابداع‌کننده جناس تصویری محسوب می‌شود. او در زمینه تبلیغات نیز بسیار فعال و الهام‌بخش بسیاری از هنرمندان در جهان بوده است. بسیاری بر این باورند که اصولا آثار رنه ماگریت را نمی‌توان از روی ظاهرشان قضاوت کرد و اغلب آثار این هنرمند نیاز به خوانش و بررسی چندباره دارند. اثر «راه آسمان» که متعلق به سال آخر عمر ماگریت است، جزو گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران است. اثری که از مجموع عناصر متضاد تشکیل شده است. 

خوان میرو و فراغت از جریان‌های روزِ جهان 

خوان میرو (Joan Miró)، نقاش و مجسمه‌ساز و سفالگر اسپانیایی (۱۹۸۳_ ۱۸۹۳) بود که اغلب کارهایش در سبک سوررئالیسم خلق شده‌اند. او در دوران فعالیت هنری خود مجموعه آثاری با عنوان «نقاشی‌های ظالمانه» آفرید که سرخوردگی و تشویش انسان مدرن را به تصویر می‌کشید. میرو را می‌توان نقاشی دانست که اغلب کارهایش بدون وابستگی به جریان‌های روز جهان، صرفا نماینده دیدگاه او از زندگی شخصی‌اش در دوره‌های مختلف است. چند اثر از این هنرمند از جمله «طراحی روی تابلوی شماره 5» در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران قرار دارد. 

کلود مونه؛ خالق اصطلاح «امپرسیونیسم» در گنجینه موزه هنرهای معاصر 

کلود مونه (Claude Monet) ‌(۱۹۲۶ -۱۸۴۰ )، از نقاشان بزرگ تاریخ هنر جهان و از بنیان‌گذاران نقاشی امپرسیونیسم است. به گفته بسیاری از تاریخ‌پژوهان هنری، اصطلاح «امپرسیونیسم» از یکی از نقاشی‌های او با عنوان «امپرسیون طلوع خورشید» گرفته شده‌ است. اثر «منظره‌ای در اطراف ژورنی» از کلود مونه جزو گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران محسوب می‌شود. مونه در این اثر پرده را به سه بخش کشتزار، تپه و آسمان تقسیم کرده است که هر کدام از آن‌ها از طریق واسطه‌هایی به هم مرتبط می‌شوند.  

رابرت مادرول؛ بومی تک‌رنگ با چند خط ساده  

رابرت مادرول (Robert Motherwell)، هنرمند نقاش و استاد دانشگاه (۱۹۹۱_۱۹۱۵) که موضوع اصلی کارهایش مرگ و زندگی بود. او در دهه ۶۰ میلادی متاثر از مطالعاتی که در زمینه فلسفه شرق داشت، مجموعه‌ای به نام «Opens» را آغاز کرد. آثار او در این دوره به این ترتیب بود که سطح گسترده بوم را به صورت تک‌رنگ نقاشی و سپس با چند خط ساده، تقسیماتی هندسی به صورت خط‌های عمودی و افقی روی آن‌ها می‌کشید.یکی از آثار بدون عنوان مادرول که با همین سبک خلق شده، در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران موجود است. 

پابلو پیکاسو؛ هنرمندی که از صلح دفاع و برای هنر زندگی کرد  

پابلو پیکاسو (Pablo Picasso) (۱۹۷۳_۱۸۸۱) نقاش، مجسمه‌ساز و شاعر اسپانیایی از تأثیرگذارترین هنرمندان قرن بیستم و‬ مبدع‬ سبک‬ کوبیسم‬ بود که آثارش از دوره حیات مورد توجه قرار گرفت و امروز پس از سال‌ها از زمان مرگش جزو گران‌ترین هنرمندان جهان محسوب می‌شود. پیکاسو نقش بسیار مهمی در هنر مدرن جهان ایفا کرد. سال‌ها فعالیت حرفه‌ای او در عرصه نقاشی و خلق آثار متعدد و متنوع منجر به ابداع سبک‌های هنری جدید و نوآوری در سبک‌های پیشین شد. او از جمله هنرمندانی بود که در دوران زندگی خود مورد توجه قرار گرفت و به شهرت رسید. هنرمندی که در سال‌هایی که جهان درگیر جنگ بود و بسیاری صفحات تاریک تاریخ را رقم می‌زدند، با وجود تمام انتقادات از صلح دفاع و برای هنر زندگی کرد. آثار متعددی از نقاشی‌های پیکاسو از جمله «زنی که می‌گرید» در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران موجود است. 

کامی پیسارو؛ پیرِ مکتب امپرسیونیسم در تهران  

کامی پیسارو (Camille Pissarro) را به عنوان پیر مکتب امپرسیونیسم (۱۹۰۳_ ۱۸۳۰) می‌شناسند. او استاد نقاشان بزرگی همچون سزان، گوگن و ون‌گوک و ... بود. رنوآر چهره‌نگاره‌های پیسارو از مردم عادی را انقلابی می‌خواند. آثار این هنرمند در سال‌های ۱۸۷۴ و ۱۸۸۶ در هر ۸ نمایشگاه پاریس به نمایش گذاشته شد. اثر «خانه‌های نوکه در بلژیکِ» او که سال ۱۸۹۴ خلق شد، از آثار موجود در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران است. 

جکسون پولاک و «نقشی بر زمینه سرخ هندی» 

جکسون پولاک (Jackson Pollock)، نقاش آمریکایی (۱۹۶۵_ ۱۹۱۲) است که بیشتر برای سبک منحصربه‌فردش در نقاشی قطره‌ای شناخته شده‌ است. پولاک در بخشی از نوشته‌هایش گفته است: «من هرگز روی سه‌پایه کار نمی‌کنم و هیچ‌وقت قبل از اتمام کار، پرده‌هایم را روی کلاف نمی‌برم. ترجیح می‌دهم بوم را روی سطح زمین بگسترانم. سطح سخت زمین برایم اهمیت دارد. روی زمین احساس راحتی می‌کنم. حس نزدیکی بیشتری با نقاشی دارم و می‌توانم در اطرافش حرکت و خود را درون آن حس کنم.» اثر «نقشی بر زمینه سرخ هندی» از نقاشی‌های نادر پولاک است که در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران قرار دارد. سطح این اثر ابتدا با رنگ قرمز پوشیده شده و سپس سه لایه سفید، خاکستری، زرد و سیاه، هرکدام در سه نوبت متفاوت روی آن نشسته است. این اثر پولاک از جمله آثار گران‌قیمت موجود در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران محسوب می‌شود. 

مارک روتکو؛ هنرمندی که با دیدن آثارش از خودبی‌خود می‌شوید 

مارک روتکو (Mark Rothko)، نقاش آمریکایی (۱۹۷۰_ ۱۹۰۳) و از نژاد روس بود. او روحیه‌ای درونگرا و عرفانی در خلق اثر داشت و خودش در مصاحبه‌ای در این زمینه گفته بود: «من به بیان احساسات انسانی، خلسه، روز حساب و نظایر آن علاقه‌مندم و این حقیقت که بسیاری از مردم هنگام مشاهده آثارم از خودبی‌خود می‌شوند و اشک می‌ریزند، نشان از آن دارد که من مُبین آن احساسات اصیل انسانی‌ام.» یکی از آثار معروف این هنرمند در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران موجود است. اثری که دو نسخه از آن وجود دارد و یکی از آن‌ها در ایران نگهداری می‌شود. یکی از مهمترین ویژگی‌های روتکو که در این اثر نیز قابل مشاهده است محو کردن ابعاد هندسی اشکال است، او به این شیوه به اثر خود حالتی عرفانی می‌بخشد. این اثر روتکو با نام «میانه زرد» نیز از دیگر آثار گران‌قیمت گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران دانسته شده است. از جمله دیگر آثار او در این گنجینه می‌توان به «سی‌ینا» اشاره کرد. 

ون سان وَن‌گوگ؛ گوشی بریده شده که کسب شهرتِ بسیار کرد  

ونسان ون‌گوگ (Vincent van Gogh)، نقاش بااستعدادی بود (۱۸۹۰- ۱۸۸۰) که برخلاف سبک‌های هنری رایج و پرطرفدار در آن دوره، به استعداد ذاتی و فطری خود بسنده کرد و توانست آثار بسیار مهمی را در تاریخ هنر جهان خلق کند. نقاشی که دوره‌های افسردگی و حملات عصبی بسیاری را پشت سر گذاشت و برای داستان بریدن گوش خود، به اندازه شهرتی که از خلق آثارش کسب کرد، معروف شد. او فقط در دو ماه پایانی عمرش، ۹۰ نقاشی از خود باقی گذاشت. گرچه او در زمان حیاتش در گمنامی کامل به‌ سر می‌برد اما سال‌هاست که به‌ عنوان یکی از تأثیرگذارترین نقاشان پساامپرسیونیسم شناخته و امروزه آثارش در معتبرترین موزه‌های جهان و با نهایت دقت نگهداری می‌شود. طراحی یکی مشهورترین آثار ون‌گوگ با عنوان «نشسته بر دروازه ابدیت» در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران موجود است. 

اندی وارهولِ گران‌قیمت در گنجینه ایرانی‌ها

اندی وارهول (Andy Warhol) هنرمند آمریکایی بود (۱۹۸۷_ ۱۹۲۸) که به دلیل چاپ و نقاشی از اشیا و اشخاص مشهور در عرصه هنرهای تجسمی و به ویژه هنر معاصر به شهرت جهانی رسید. او در اغلب آثار هنری خود ردپایی از چیزها و اشخاصی را که دوست داشت به جا می‌گذاشت. قوطی‌های سوپ، کوکاکولا، اسکناس‌های دلار یا ستارگان سینما از بخش‌های اصلی آثار او به حساب می‌آمدند. از این هنرمند چندین اثر در گنجینه موزه هنرهای معاصر موجود است و «خودکشی» از مهم‌ترین و گران‌قیمت‌ترین آثارش به شمار می‌رود.