توپ محمود‌شاهی در دژ بیدر

نویسنده: حمیدرضا سروری

محمد قاسم هندوشاه استرآبادی به این موضوع اشاره می‌کند که محمد‌شاه بهمنی در سال 1366م. برآن بوده که دژ ادونی را تسخیر کند و از این رو کارخانۀ آتشبازی درست کرده، سلاحی که پیش از آن در دکن مورد استفاده قرار نگرفته بود. سلطان محمد‌شاه انجام این کار را به مقرب‌خان ولد صفدر‌خان سیستانی محول کرده و جمع رومیان و فرنگیان که ملازم موکب منصور بودند تابع مقرب‌خان شده توپخانۀ بزرگ ترتیب یافت. در پایان سدۀ چهاردهم و ابتدای سدۀ پانزدهم میلادی استفاده از توپ بسیار متداول گردید و نقش بسیار پررنگی در جنگها بازی کرد. یکی از توپهای مهم در ماندا برج(Manda Burj) دژ بیدر جای دارد و از آن با عنوان توپ محمودشاهی نام برده می‌شود. توپ غول‌پیکر محمودشاهی در زمان فرمانروایی محمود‌شاه دوم بهمنی(1518-1482م).ساخته شده است ولی در زمان فرمانروایی قاسم برید‌شاه دوم(1000-995ه/ 1591-1587م.) تغییراتی در آن اعمال گردیده است. 6 قاب کتیبه‌دار روی توپ دیده می‌شود و از جمله به تاریخ کامل شدن توپ اشاره شده و این‌که در سال1591م. برابر با محرم سال1000 ه. ساخته شده است. به جز توپ محمود‌شاهی دو توپ غول‌پیکر دیگر نیز در برجهای دیگر دژ بیدر دیده می‌شوند که از نظر اندازه، بزرگی و داشتن قابهایی دارای کتیبه بسیار جالب توجه هستند. باتوجه به بزرگی توپ صدای انفجارهم خیلی زیاد بوده و فردی که مأموریت شلیک را برعهده داشته به منظور جلوگیری از کر شدن سرش را درون حوضی سنگی که پر از آب بوده است فرو می برده است.

نوشته‌های روی توپ محمود‌شاهی چنین است:

حبذا توپی پرآشوبی که از رعد بلند  -   گرکند گوش فلک را بر کند کوه از وطن

از پی خصمان شاهنشه دهن بگشوده است -  تا کند یکبارگی خصمان شه اندر دهن

شاه معدلت گستری قاسم برید‌شاه آنکه او  -  صاحب هند و سند است و مالک ملک دکن

اختتام توپ در شهر محرم بوده است  -  توپ محمود شاهی شد نامش سپاه صف شکن

افضلی میجست تاریخش سروش غیب گفت  -  توپ بی مثلی بود تاریخ او اندر وزن 1000ه.

یا حافظ این توپ را در امان خویش نگاه دارد  - به حمد و آله الا مجاد بالصاد و النون

نصر من الله و فتح قریب و بشر المومنین فالله خیر حافظ و هو ارحم الراحمین.

منابع

محمد قاسم هندوشاه استرآبادی،1388. تاریخ فرشته،از بابر تا عادل‌شاهیان،تألیف: تصحیح،تعلیق، توضیح و اضافات: دکتر محمدرضا نصیری،انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،تهران (جلد دوم)، چاپ اول، ص275.      

Yazdani,Gholam.1947,Bidar its History and Monuments,London:Oxford University Press,pp:85-86.