شیفت اروپا به ویکند ۳ روزه | موفقیت آمیز بودن طرح آزمایشی «هفته کاری ۴روزه» در جهان

 هفته‌نامه اکونومیست در شماره جدید خود به موضوع بازگشت کارکنان به محیط‌های کاری پس از کاهش محدودیت‌های کرونایی پرداخته است. بررسی‌های این مقاله نشان می‌دهند اکثر کارکنان تمایل ندارند به صورت قبل به‌صورت تمام ‌وقت به دفاتر کاری بازگردند و این کارفرمایان را با انتخاب‌های سختی روبه‌رو کرده است. روز گذشته نیز بی‌بی‌سی در گزارشی از موفقیت‌آمیز بودن طرح آزمایشی کاهش روزهای کاری در ایسلند خبر داد که منجر به کمتر شدن ساعات کار کارگران خواهد شد. این درحالی است که در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ کارگران برای همین میزان ساعت کار، حقوق کمتری دریافت می‌کردند. بی‌بی‌سی در گزارش خود تاکید کرده است که با وجود کمتر شدن ساعت کار، بهره‌وری در اکثر دفاتر کاری ثابت مانده یا بهبود یافته است. طرح کم‌کردن ساعت کار در ایسلند روی ۲۵۰۰ کارگر درحال آزمایش است که تقریبا یک درصد از جمعیت شاغل این کشور را شامل می‌شود. انجمن دموکراسی پایدار موسوم به ALDA و موسسه مطالعاتی «اتونومی» در ایسلند تاکید کردند که بسیاری از کارگران از ساعت کاری ۴۰ ساعت در هفته به ۳۵ تا ۳۶ ساعت در هفته منتقل شده‌اند. ویل استرونژ، مدیر تحقیق در اتونومی گفت: «تحقیقات نشان می‌دهد که بزرگ‌ترین آزمایشی که در سطح جهان برای هفته کاری کوتاه‌تر انجام شده، موفقیت چشمگیری داشته است.» محققان بر این باورند که این دست طرح‌های آزمایشی سبب خواهد شد که اتحادیه‌ها تشویق به مذاکرات مجدد در باب الگوهای کاری شوند. در سوی دیگر کارگران گزارش دادند که در این ایده جدید؛ استرس کمتری دارند و سلامت و تعادل زندگی آنان بهبود یافته است. اسپانیا نیز به‌دلیل شیوع کرونا، هفته کاری چهار روزه را امتحان می‌کند و نیوزلند نیز این فرصت را به کارمندان خود داده است که با حقوق ثابت، ۲۰درصد از ساعت کاری خود کم کنند.

طبق گزارش IEB.Today دولت ژاپن هم برای کمک به بهبود توازن کار و زندگی مردم خود، می‌خواهد قانون ۴ روز کار در هفته را تصویب کند. این طرح باعث می‌شود کارکنان زمان بیشتری را با دوستان و خانواده‌های خود بگذرانند و همچنین شانس و زمان بیشتری برای آموزش و یادگیری مهارت‌های جدید داشته باشند. به‌علاوه، چهار روز کار در هفته می‌تواند به جبران کمبود نیروی کار ژاپن کمک کند.

منتقدان می‌گویند چهار روز کار در هفته ممکن است به کاهش بهره‌وری یا کاهش دستمزد کارکنان منجر شود. اما نتایج طرح‌های آزمایشی قبلی در کشورهای دیگر، از جمله در نیوزیلند و خود ژاپن، برعکس این مساله را نشان می‌دهد. ژاپن قصد دارد با فرهنگ ساعات کاری طولانی مقابله کند. این فرهنگ به قدری در ژاپن جا افتاده که آنها کلمه‌ای دارند که معنای آن «مردن از کار زیاد» است: کاروشی (karoshi).

در سال ۲۰۱۹، شرکت مایکروسافت ژاپن، برنامه چهار روز کار در هفته را اجرایی کرد، به‌طوری‌که کارکنان علاوه بر شنبه و یکشنبه، جمعه را هم تعطیل شدند، بدون اینکه از حقوقشان کم شود. بررسی‌ها نشان داد بهره‌وری آنها بعد از اجرای این طرح، ۴۰ درصد افزایش یافته است. این درحالی بود که هزینه‌های شرکت به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته بود.

در سال ۲۰۱۸، شرکت Perpetual Guardian نیوزیلند، طرح چهار روز کار در هفته را به صورت آزمایشی پیاده کرد و شاهد افزایش قابل توجه بهره‌وری و میزان رضایت از کار کارکنان بود. کارکنان این شرکت به مدت دو ماه به جای پنج روز در هفته چهار روز کار کردند و همان حقوق معمول را دریافت کردند. آمار منتشر شده از این پروژه، نشان‌دهنده آثار مثبتی است. احساس توازن ایجاد شدن بین کار و زندگی در میان کارکنان از ۵۴ درصد به ۷۸ درصد افزایش یافت. استرس آنها کم شد و اینها درحالی بود که ساعات کاری کم‌شده، هیچ تاثیری بر عملکرد کارکنان نداشت و حتی بهره‌وری را افزایش داده بود. چنین نتیجه‌ای باعث شد نخست‌وزیر نیوزیلند، جاسیندا آردرن، به دیگر شرکت‌های این کشور هفته‌های کاری چهارروزه را پیشنهاد کند.

به گزارش مجمع جهانی اقتصاد این ایده در دیگر نقاط دنیا هم با استقبال مواجه شده است. اسپانیا برای افزایش گردشگری داخلی و توسعه رفاه مردم بعد از کرونا، پروژه آزمایشی ۵۰ میلیون یورویی را شروع کرده تا کاهش روزهای کاری را امتحان کند. همچنین یک نظرسنجی جدید نشان می‌دهد ۶۴ درصد بریتانیایی‌ها از طرح چهار روز کار در هفته پشتیبانی کرده‌اند.

از پاتریک پیچت، که هشت سال پیش ریاست امور مالی شرکت گوگل را برعهده داشت درباره اینکه چند نفر از کارکنان این غول تکنولوژی از راه دور کار می‌کردند سوال شد. جواب او ساده بود: کمترین حد ممکن. به‌رغم این واقعیت و بدون اینکه به نظرات او توجهی شود گوگل به سرعت درحال ایجاد اپلیکیشن‌هایی بود که دورکاری را ممکن می‌ساختند. از سیلیکون ولی و وال استریت تا میدان مایل در لندن، لادیفنس در پاریس، پوتسدامر پلاتس در برلین و مرکز هنگ‌کنگ، مناطق تجاری جهان هر روز میزبان میلیون‌ها نفر از کارکنان شرکت‌ها بودند. اعتقاد بر این است که جمع شدن در یک مکان، بهره‌وری، نوآوری و رفاقت را افزایش می‌‌دهد و کارفرمایان را قادر می‌سازد مراقب زیردستانشان باشند. کار از خانه گزینه‌ای بود که تنها زمانی در نظر گرفته می‌شد که اصلا نمی‌شد از آن اجتناب کرد.

اما در مارس ۲۰۲۰ ناگهان کار در خانه ممکن شد. همه‌گیری کووید-۱۹ دولت‌های سراسر جهان را مجبور کرد تعطیلی‌های سفت و سختی را اعمال کنند. بیشتر شرکت‌های جهان یک‌شبه از محدودیت‌های خود خارج شدند. شرکت‌ها برای اینکه باقی بمانند تجربه بسیار بزرگی را در دورکاری آغاز کردند. کت و شلوارهای کارکنان شهری جای خود را به شلوارهای راحتی و آپارتمان‌های مرکز شهر جای خود را به حومه شهر دادند. طی تغییری اساسی که در عصر خود نمونه بود شرکت گوگل به هر کدام از کارمندان خود هزار دلار برای لوازم اداری خانه پرداخت کرد، برایشان ویدئوهای مجازی تناسب اندام و دروس آشپزی فرستاد و همه را اجبار کرد تا از خودشان و یکدیگر مراقبت کنند.

با افزایش نرخ واکسیناسیون در کشورهای ثروتمند تجربه‌کار از خانه درحال بازگشت به شرایط قبل است. ولی سرعت این بازگشت و مقیاس آن موضوع بحث‌های داغی میان مدیران اجرایی و میان آنها و کارکنانشان است.

اما تغییری که از همین حالا هم کاملا مشخص است این است که ذهنیت ضد دورکاری روزهای گذشته از بین رفته است و جای خود را به طیفی از نگرش‌ها داده است که براساس صنعت و منطقه متفاوت هستند. از یک طرف، برخی از شرکت‌ها انتظار دارند تمامی کارکنان به محل کارشان باز گردند و از طرف دیگر برخی از شرکت‌ها دفاتر کاری را به کل کنار گذاشته‌اند. اما بیشتر کسب‌وکارها در جایی میان این حالت‌ها قرار دارند.

بیشتر طرفداران مشتاق شرایط قبل از کرونا در وال‌استریت هستند. دیوید سولمون، رئیس گلدمن ساکس، دورکاری را نوعی انحراف می‌خواند. جیمز گورمن از مورگان استنلی نیز اخیرا گفته است اگر می‌توانید در شهر نیویورک به رستوران بروید پس سر کار هم می‌توانید بیایید. جیمی دیمون، مدیر اجرایی ارشد جی پی مورگان چیس، نیز گفته است مردم رفت و آمد را دوست ندارند، ولی چه اهمیتی دارد. این سه رئیس بانک نگران هستند که کارمندان دور کار با این شرکت‌ها همکاری کمتری داشته باشند و بهره‌وری شان کاهش پیدا کند.  رقبای این بانک‌ها در اروپا چه با غول‌های وال‌استریت موافق باشند یا نه این ناسازگاری را به عنوان فرصتی برای جلب بانکدارهای ناراضی می‌بینند که خواستار انعطاف پذیری بیشتری هستند. شرکت خدمات مالی بین‌المللی UBS ظاهرا قصد دارد به دو سوم از کارکنان خود اجازه دورکاری دهد که شامل ترکیبی از روزهای کاری در خانه و محل کار است. بانک انگلیسی NatWest نیز انتظار دارد تنها یک هشتم از کارکنانش به‌طور تمام وقت به محیط کار بازگردند و باقی کارکنان با برنامه ترکیبی یا کاملا از خانه به‌کار خود ادامه دهند. کارکنان دویچه بانک آلمان نیز ۶۰ درصد از زمان کاری خود را دورکاری خواهند کرد. نوئل کوئین مدیر اجرایی ارشد HSBC بازگشت به شرایط کاری پیش از همه‌گیری کرونا را یک فرصت از دست رفته توصیف کرده است و ترجیح می‌‌دهد کارکنان بانک برنامه کاری ترکیبی داشته باشند.

شواهد در میان مناطق و صنایع مختلف نشان‌دهنده آن است که مردم دوست دارند حداقل برخی اوقات از خانه به‌کار خود ادامه دهند. نظرسنجی از ۲ هزار آمریکایی بالغ که توسط شرکت پرودنشیال صورت گرفته است نشان می‌‌دهد ۸۷ درصد از کسانی که در زمان همه‌گیری از خانه به‌کار خود ادامه داده‌اند می‌خواهند بعد از برداشته شدن محدودیت‌ها همین شرایط را ادامه دهند. نظرسنجی مشابه دیگری نیز نشان می‌‌دهد ۴۲ درصد از کارکنان دورکار می‌گویند در صورتی که از آنها خواسته شود به صورت تمام وقت به‌کار بازگردند به‌دنبال یافتن کار جدیدی خواهند رفت. تنها یک پنجم کارمندان آمریکایی گفته‌اند که به ندرت می‌خواهند یا هرگز نمی‌خواهند از خانه کار کنند. و در یک نظرسنجی جدید که از بیش از ۱۰ هزار نفر کارمندان اروپایی انجام شده است، ۷۹ درصد آنها گفته‌اند از قوانینی که روسا را از اجبار کردن کارکنان به‌کار در دفاتر کاری منع می‌کنند حمایت می‌کنند.  بخش عمومی، که اغلب بزرگ‌ترین کارفرما در کشورهاست، نیز با ملاحظات مشابهی روبه‌روست. سازمان امور مالیاتی انگلستان به تمامی کارمندان این اجازه را داده است تا دو روز در هفته را از خانه کار کنند. در آمریکا نیز دولت فدرال پیش‌بینی می‌کند بسیاری از کارمندان دولت می‌خواهند پس از همه‌گیری برنامه کاری منعطف را حفظ کنند. ایرلند که از ۳۰۰ هزار نفر از کارکنان دولتی خود خواسته است تا پایان سال به دورکاری ادامه دهند، برای تشویق آنها برای خروج از شهرها حمایت‌های مالی ارائه کرده است. با این کار بیش از ۴۰۰ قطب دورکاری ایجاد می‌شود که به‌کارکنان اجازه می‌‌دهند در فاصله نزدیک‌تری به خانه‌شان کار کنند. اندونزی نیز طرحی به نام «کار از بالی» برای کارکنان دولت به راه انداخته است تا به زنده نگه داشتن صنعت گردشگری این جزیره گرمسیری کمک کند.  تمام این موارد نشان می‌‌دهند که برنامه‌های کاری ترکیبی در اکثر نقاط جهان باقی خواهند ماند (احتمالا به غیر از وال‌استریت). با این وجود این نوع برنامه‌ها هم چالش‌های خود را دارند؛ آنها فاصله میان کار و زندگی شخصی را کمرنگ می‌کنند. جلسات مجازی حتی از جلسات حضوری هم خسته‌کننده‌تر هستند؛ مردم خسته‌کننده بودن برنامه زوم را تایید کرده‌اند، از جمله اریک یوآن، که بنیانگذار میلیاردر این برنامه کنفرانس ویدئویی است. با این حال برنامه‌های کار ترکیبی مدیریت فضای شرکت‌ها را دشوار می‌کند، به خصوص در زمانی که بسیاری از شرکت‌ها از جمله HSBC درحال برنامه‌ریزی برای کوچک کردن فضای اداری خود هستند.

برخی شرکت‌ها هنوز تمایل دارند بگذارند کارکنان هر زمان که می‌خواهند سر کار بیایند. برخی دیگر نیز خلاقیت پیدا کرده‌اند؛ آقای فیلد از شرکت فیگما به‌کارکنانش یک انتخاب داده است: به‌طور تمام وقت دورکاری کنند یا اگر حداقل دو روز در هفته به سر کار بیایند یک میز در دفتر به آنها داده خواهد شد. شرکت مدیریت داده اسنوفلینک نیز به واحدهای مختلف شرکت اجازه داده تا نحوه سازماندهی خودشان را تعیین کنند. بسیاری از شرکت‌ها شامل غول‌های فناوری چون اپل با تعیین روزهایی که کارکنان ملزم به حضور هستند این مشکل را حل کرده‌اند.