رکود تورمی برای بزرگ ترین بخش اقتصاد ایران

ررسی شاخص قیمت تولید کننده کل خدمات نشان می دهد که، نرخ تورم نقطه ای بخش خدمات در زمستان گذشته بالغ بر 42 درصد رقم خورده است، این نرخ تورم بالاترین نرخ تورم نقطه برای بخش خدمات در دهه 90 است. هچنین بالاترین نرخ تورم میانگین به ثبت رسیده در سالیان گذشته برای بخش خدمات نیز در زمستان 99 با تورمی معادل 37.8 درصد رخ داده است. شکستن رکورد های تورمی در این بخش در حالی رخ داده است که، با توجه به شیوع ویروس کرونا بخش خدمات وارد رکود نسبی شده بود و رشد اقتصادی منفی در 9 ماهه نخست سال 99 نیز در این بخش نیز گویای ایجاد این رکود نسبی است.

شاخص قیمت تولید کننده؛ پیشرانی برای تورم

شاخص قیمت تولید کننده تغببرات قیمت در مبداء تولید را نشان می دهد، به بیان دیگر این شاخص پیشرانی برای شاخص قیمت مصرف کننده یا تورم محسوب می شود. از همین رو بررسی این شاخص پیشنگر تصویری مناسب از تورمی که قرار است مصرف کننده متحمل شود، می دهد. زمانی که یک کالا تولید می شود فرایند را باید در بازار طی کرده تا به دست مصرف کننده خرد برسد. عموما افزایش قیمت یک کالا در مبدا تولید آن با یک وقفه زمانی خود را در بهایی که تقاضا کننده ی خرد پرداخت می کند، نمایان می شود.

در مورد بخش خدمات این فاصله بازاری کم تر از سایر بخش ها است. در بسیاری از زیر شاخه های بخش خدمات ارتباط مصرف کننده خرد با ارائه دهنده سطح کلان خدمات مسقیم است و تغییر قیمتی که در مبدا ارائه خدمات رخ میدهد، مستقیم و بی وقفه بر شاخص قیمت مصرف کننده یا تورم اثر خواهد گذاشت. البته در برخی از زیر شاخه ها نیز تغییر در مبدا ارائه خدمات ممکن است با فاصله بر قیمت پرداختی مصرف کننده خرد رخ دهد.

تورم فصلی بخش خدمات

تورم فصلی شاخص تولید کننده بخش خدمات در زمستان 99، 7.6 درصد رقم خورده است. به بیان دیگر بهای خدمات در زمستان سال گذشته نسب به فصل پاییز بالغ بر 7 درصد گران تر شده است. این در حالیست که تورم فصلی تابستان و پاییز 99 به ترتیب 11.8 و 11.6 درصد رقم خورده است، این امر بیانگر این است که در فصل زمستان روند افزایش در این بخش نزولی شده است. البته تورم فصلی رقم خورده در پاییز و تابستان 99، بالاترین نرخ تورم فصلی بخش خدمات در دهه 90 است.

پایین ترین نرخ تورم فصلی در این بخش نیز در زمستان سال 98 با تورمی معادل با 5.4 درصد رخ داده است. تورم فصلی زمستان 99 مربوط به فعالیت ها بیمه با 0.9 درصد در زمره کمترین تورم های زیر شاخه های بخش خدمات است. همچنین تورم فصلی خدمات مربوط به جا و غذا نیز در زمستان 16.3 درصد رقم خورده است.

شاخص قیمت تولید کننده بخش های خدمات مشتمل بر هشت بخش است، این هشت بخش عبارتند از «تعمیر وسابل نقلیه موتوری، موتور سیکلت و کالاهای شخصی و خانگی»، «هتل و رستوران»، «حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات»، «واسطه گریهای مالی (بیمه)»، «مستغلات، اجاره و فعالیتهای کسب و کار»، «آموزش»، «بهداشت و مددکاری اجتماعی» و «سایر فعالیتهای خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی». 

رکورد تورم نقطه ای بخش خدمات شکست

تورم نقطه به نقطه شاخص تولید کننده بخش خدمات در زمستان 99 بالغ بر 42 درصد رقم خورده است. به بیان دیگر از در زمستان سال 99 تا زمستان 98 بهای خدمات در ایران 42.6 درصد گران تر شده است، تورم نقطه ای رقم خورده برای بخش خدمات در زمستان 99 بالاترین نرخ به ثبت رسیده در دهه 90 است. بررسی روند تورم نقطه ای در فصل های گذشته نشان میدهد این شاخص در طول یکسال یا چهار فصل گذشته صعودی بوده است. بالاترین تورم نقطه به نقطه رقم خورده در بخش خدمات مربوط به خدمات جا و غذا با تورمی معادل 70.8 درصد است.

تورم میانگین بالغ بر 38 درصدی خدمات در زمستان 99

نرخ تورم میانگین زمستان 99(چهار فصل منتهی به زمستان 99 نسبت به چهار فصل منتهی به زمستان 98) 37.8 درصد رقم خورده است این نرخ رشد بالاترین نرخ رشد تورم میانگین برای شاخص تولید کننده بخش خدمات در چندین سال گذشته است. به مانند شاخص تورم نقطه ای، تورم میانگین رقم خورده بخش خدمات در زمستان بسیار بالا بوده و نسبت به ماه های گذشته در روند صعودی قرار دارد. بشترین افزایش بها در زیر شاخه های بخش خدمات در این شاخص تورمی نیز در بخش پشتیبانی و خدمات اداری با تورمی معادل 57.3 درصد رقم خورده است.

بخش خدمات در رکود؛ 3 فصل پیاپی رشد منفی

بخش خدمات با در دست داشتن بیش از نیمی از حجم اقتصاد کشور، بزرگ ترین بخش در اقتصاد ایران است. رشد اقتصادی بخش خدمات برای سه فصل پیاپی منفی به ثبت رسیده است. به بیان دیگر در بهار، تابستان و پاییز سال 99 به ترتیب رشد اقتصادی بخش خدمات منفی 4.2،منفی 3.7 و منفی 1.8 درصد رقم خورده است. به طور کلی هر زمان که بحران هایی مانند کرونا رخ می دهد اولین ضربه ای که به اقتصاد وارد می کند به بخش خدمات یک اقتصاد است. از همین رشد اقتصادی منفی 3.3 درصدی خدمات در 9 ماهه نخست سال 99 متأثر از شیوع ویروس کرونا بوده است.

در اقتصاد زمانی که برای سه فصل پیاپی رشد اقتصادی بخشی منفی می شود، گفته می شود که این بخش وارد رکود اقتصادی شده است. با شروع اپیدمی کرونا آغاز شد تقاضا برای بسیاری از کالا های خدماتی مانند هتل، رستوران ها و... کاهش یافته است.این امر  باعث شد تا رشد اقتصادی این بخش در سال 99 منفی شده و رکود نسبی در بخش پدیدار شود.

رکود تورمی در بخش خدمات

اکنون سوالی که مطرح می شود این است که چگونه علی رغم ایجاد رکود در یک بخش در یک بازه زمانی، رکورد تورم نقطه، تورم میانگین و تورم فصلی در همان بازه زمانی شکسته شده و بخش مورد نظر بالاترین افزایش قیمت ها را تجربه کند؟

در اقتصاد زمانی که تورم همراه با رکود رخ می دهد، به اصطلاح پدیده رکود تورمی رخ داده است. همانگونه که گفته شد رکود بخش خدمات متأثر از شیوع ویروس کرونا بوده است. تورم های بالا نیز در سال گذشته، تمامی بخش های اقتصاد ایران را درگیر کرده بود. افزایش شدید متغیر های پولی، بالا بودن انتظارات تورمی، عدم ثبات در شرایط بین المللی و... از جمله دلایلی است که باعث به وقوع پیوستن تورم های بالا در سال 99 شده است. به بیان دیگر افزایش شدید پایه پولی و نقدینگی و عدم ثبات در اقتصاد کلان ایران در یک لبه، و کرئنا در لبه ای دیگر باعث شد تا رکود و تورم همراه باهم در بخش خدمات دیده شود.

 رکود تورمی رخ داده در بخش خدمات را نمیتوان پدیده ای ریشه دانست. عموما پدیده رکود تورمی ناشی از سیاست ها نادرست سطح کلان در سیاست و اقتصاد است. اما همانگونه که گفته شد علت اصلی این رویداد در بخش خدمات در سال گذشته ناشی از بحران کرونا بوده است، چراکه بخش خدمات تا قبل از کرونا، از سال 97 تنها بخش اقتصادی کشور بوده که همواره رشد اقتصادی مثبت را به ثبت رسانده است.