افزایش امیدها برای حضور نفت ایران در بازارهای جهانی
فریدون برکشلی، رئیس گروه مطالعات انرژی وین با اشاره به مقصد اصلی صادرات نفت ایران گفت: بخش اعظم نفت ایران و همچنین اوپک به چین می‌رود و به تعبیری چین، بازار اصلی و مهم خاورمیانه است، اما چین و ایران تصمیم دارند که کمتر درباره آن صحبت کنند. چین و ایران هر دو در مورد قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین و ابهامات مترتب بر جزئیات آن در سکوت رسانه‌ای هستند. بنابراین فضای خبری از میزان آن در ابهام است.
«نبض نفت ایران در وین می‌تپد» این را فریدون برکشلی، رئیس گروه مطالعات انرژی وین و رئیس اسبق امور اوپک وزارت نفت می‌گوید. حالا که به نظر می‌رسد روند مذاکرات ایران با ۱+۴ رضایت طرفین و حتی آمریکا را به‌عنوان کشوری که زیر میز برجام زد را به دنبال داشته، امیدها برای حضور نفت ایران در بازارهای جهانی نیز افزایش یافته است. براساس آمارهای غیررسمی در حال حاضر ایران تقریبا ۱۳۰ میلیون بشکه نفت ذخیره‌سازی شده دارد و عجیب نیست وقتی خبر می‌رسد که ایران آمادگی عرصه نفت تا دو میلیون بشکه در روز را نیز داراست.
مانیش راج، مدیر مالی شرکت ولاندرا انرژی در این باره گفته: «ظرفیت صادرات ایران به دو میلیون بشکه در روز نزدیک می‌شود و به نظر می‌رسد با فروش نفت به خریداران چینی، در حال دور زدن تحریم‌هاست و به محض رفع شدن تحریم‌‌‌هایی که در دوران ترامپ وضع شده‌اند، نفت ایران تا یک میلیون بشکه در روز دیگر هم آماده ورود به بازار است.»
اینجا سه پرسش مطرح می‌شود:
1. ایران چه زمان به‌صورت رسمی به بازار نفت بازمی‌گردد؟
2. بازار نفت با ورود نفت ایران دچار شوک خواهد شد؟
3. شگردهای ایران برای فروش نفت بیشتر چه خواهد بود؟
در این گزارش سعی داریم به این پرسش‌ها و همچنین حواشی بازگشت ایران به بازار جهانی نفت، بپردازیم.
سایه ابهامِ چینی بر فروش نفت ایران
نکته آنجاست که به نظر می‌رسد روابط ایران و چین و امضای سند همکاری ۲۵ ساله، بر فروش نفت ایران نیز سایه انداخته است. رئیس گروه مطالعات انرژی وین در گفت‌وگو با «بورسان» در این باره توضیح می‌دهد: «در اجلاس اوپک‌پلاس اول آوریل، بازگشت ایران به بازار، یکی از موضوعات اصلی بود که از وزیر نفت عربستان سوال شد. شاهزاده بن عبدالعزیز، سعی کرد تا موضوعات را کم‌اهمیت جلوه دهد و گفت بازگشت ایران به بازار نفت، درست مانند لیبی که به بازار بازگشت و به آرامی، عرضه‌اش جذب بازار شد.»
برکشلی در ادامه می‌افزاید: «البته بازار با اهمیت بیشتری به بازگشت ایران برخورد می‌کند. این موضوع ابعاد مختلفی دارد. نوع و مشخصات نفت خام‌ها، عدم وجود شفافیت در مورد تولید و صادرات واقعی ایران. چین و ایران هر دو در مورد قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین و ابهامات مترتب بر جزئیات آن در سکوت رسانه‌ای هستند و همین موضوع به ابهامات افزوده است.«
رئیس اسبق امور اوپک وزارت نفت تصریح می‌کند: «بخش اعظم نفت ایران و همچنین اوپک به چین می‌رود و به تعبیری چین، بازار اصلی و مهم خاورمیانه است، اما چین و ایران تصمیم دارند که کمتر درباره آن صحبت کنند. بنابراین فضای خبری از میزان آن در ابهام است.»
اطلاعات ضد و نقیض درباره میزان فروش نفت ایران
برکشلی با بیان اینکه هنوز فضای تحریم حاکم است و نفت ایران در بازار خاکستری به فروش می‌رسد، ادامه می‌دهد: «هنوز هم نفتکش‌ها چراغ خاموش تردد می‌کنند و هر آماری که وجود دارد منبعث از شرکت‌های بیمه نفتکش‌ها و همچنین اطلاعات ردیاب نفتکش‌ها (Tanker trackers) است.»
او با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد جسارت شرکت‌ها برای خرید نفت ایران تقویت شده است، می‌افزاید: «خریداران نفت ایران فکر می‌کنند که مقررات تحریم‌های ثانویه کمتر اعمال می‌شود و همین سبب شده تا آمارهای فروش نفت ایران با ارقام بالاتری به گوش برسد. از ارقام ۱.۲ و ۱.۵ میلیون بشکه در روز گرفته تا ۱.۷ میلیون بشکه در روز که منابع نزدیک به سعودی آن را اعلام می‌کنند. حتی سمیر مدنی، از موسسان تنکرترکرز بالای ۲ میلیون بشکه در روز هم تخمین می‌زند.»
۱۳۰ میلیون بشکه نفت ایران ذخیره‌سازی شد
رئیس گروه مطالعات انرژی وین با بیان اینکه بخشی از آماری که اعلام می‌شود، نفت خامی است که قبلا تولید و درجایی ذخیره‌سازی شده و لزوما اشاره به تولید روز ندارد، می‌گوید: «در حال حاضر ایران تقریبا ۱۳۰ میلیون بشکه نفت ذخیره‌سازی شده دارد که می‌تواند آنها را در بازار عرضه کند.»
به گفته او، ضریب خطا در اعلام ارقام فروش نفت ایران بالاست، زیرا آنچه رصد می‌شود براساس اطلاعات ردیاب‌های نفتکش‌هاست که عمدتا از طریق ماهواره و GPS ردیابی می‌شود، البته این ردیاب‌ها کشتی‌ها را نیز رصد می‌کنند. بنابراین آمارها ضریب خطا دارند.»
نبض نفت ایران در وین می‌تپد / شگردهای ایران برای فروش نفت بیشتر
رئیس اسبق امور اوپک معتقد است: «در هر حال بازاریابی شرکت نفت ایران به نظر می‌رسد بتواند نفت ایران را در ماه سپتامبر البته با تخفیف‌های بالا، به بازار بازگرداند.»
به گفته او، برخی از منابع خبر می‌دهند که از همین دوشنبه، قیمت‌های نفت را بالاتر می‌برند. اکنون هم نفت سنگین ایران گران‌تر شده است. به نظر می‌رسد نبض نفت ایران در وین می‌تپد.»
دو تخمین آماری متفاوت درباره فروش نفت ایران
آژانس بین‌المللی انرژی در جدیدترین گزارش ماهانه اش که هفته گذشته منتشر شد، اعلام کرد با وجود تحریم‌های آمریکا، ایران شیرهای نفتش را از اواخر سال میلادی گذشته باز کرده و عرضه این کشور در مارس به ۲.۳ میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین میزان در حدود دو سال اخیر است.
ایمان ناصری، مدیرکل امور خاورمیانه موسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE نیز در گفت‌وگو با «بورسان» با بیان اینکه براساس تخمین‌ها فروش نفت خام ایران در بازارهای خاکستری چیزی بین ۵۰۰ تا ۷۰۰هزار بشکه در روز است، می‌گوید: «آمارهایی که برای فروش غیررسمی نفت ایران اعلام می‌شود، از سوی دو دسته مطرح می‌شود. دسته اول، کل صادرات نفت ایران (نفت خام و فرآورده‌های نفتی) را در نظر می‌گیرند که حدود ۱.۳ تا ۱.۵ میلیون بشکه در روز را عنوان می‌کند که FGE نیز این آمار را قبول دارد، اما دسته دوم آمارها براساس ادعاهای سمیر مدنی، از موسسان تنکرترکرز مطرح می‌شود که ارقام نجومی را اعلام می‌کند.»
بازار جهانی با نفت ایران شوکه نمی‌شود
ناصری با بیان اینکه براساس پیش‌بینی‌ها بازگشت دوباره نفت ایران به بازارها در سپتامبر ۲۰۲۱ (شهریورماه ۱۴۰۰) ممکن می‌شود، می‌افزاید: «به نظر نمی‌رسد حتی با وجود توافق، قراردادی سریع‌الاجرا رخ دهد و منجر به بازگشت نفت ایران به بازار شود، با این حال با فرض اینکه در توافقی که بین طرفین ایجاد می‌شود، در نظر گرفته شود که صادرات نفت خام ایران افزایش یابد، بازهم شوک بزرگی در بازار نفت رخ نخواهد داد، اما با این حال، کار اوپک‌پلاک سخت می‌شود، زیرا باید راه را برای ورود ایران به بازار باز کند. این بدین معناست که اوپک‌پلاس هم دیرتر کاهش تولید را به بازار بازمی‌گردانند.»
مدیرکل امور خاورمیانه موسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE در ادامه می‌افزاید: «در صورت بازگشت سریع ایران به بازار جهانی، حتما ۵ دلار قیمت‌ها کاهش می‌یابد و به ۶۰ دلار یا کمتر می‌رسد اما شوک خیلی بزرگی نیست، زیرا حتی اگر به وضعیت امروز بازار و و میزان نوسانات تقاضا و عرضه نگاه کنیم، این نوسانات در حدود یک ت دو میلیون بشکه در روز است. در فوریه که لاک‌دون اروپا اعمال شد، دو میلیون بشکه در روز از تقاضا کم شد؛ اگر بازار قرار بود به هم بریزد باید آن زمان قیمت‌ها کاهش می‌یافت، اما چند هفته پس از آن تعطیلی عمومی، قیمت‌ها به حالت عادی بازگشت.»
ناصری ادامه می‌دهد: «ایران نمی‌تواند یکباره دو میلیون بشکه در روز نفت را وارد بازار کند و اگر تولید کند هم نمی‌تواند به سرعت آن را در بازار بفروشد و برای یافتن مشتری حداقل نیازمند یک تا سه ماه زمان است که در این صورت شوک بزرگی به بازار وارد نخواهد کرد، اما بعید است که نفت ایران بدون محدودیت وارد بازار شود و نیازمند زمان‌بندی است. زمان‌بندی باعث می‌شود شوک آن به بازار کنترل شده و بازار با آن تنظیم شود.»