هدف لاوروف از سفر به تهران چه بود؟

مهسا مژدهی: هفته گذشته ایران روزهای شلوغی را پشت سر گذاشت. صف دیپلمات ها و دیدارهای دیپلماتیک در تهران تشکیل شد. اما مهم ترین مهمانِ لاوروف، وزیرخارجه روسیه بود. پیش از آنکه وزیر خارجه ارمنی تبار روس ها به تهران برسد، کاظم جلالی سفیر ایران در آن کشور گفته بود که پای دو سند مهم در میان است. او توضیح داده بود که دو سند شامل «موافقت نامه فرهنگی» و «برنامه اقدام همکاری» وزارت خانه های کشور دو طرف، هستند که قرار است امضا شود.

تهران و مسکو نزدیک تر می شوند؟

تهران و مسکو سال هاست که روابط نزدیکی با یکدیگر دارند. این روابط به ویژه بعد از به امضا رسیدن توافق هسته ای صمیمانه تر شده است. هر دو کشور این روزها درگیر تحریم و دشمنی غربی ها هستند. به همین خاطر زوج مناسبی را علیه رفتار خصمانه آنها تشکیل داده اند. شاید به همین دلیل بودظریف و لاوروف بعد از گفت‌وگوهای دوجانبه در نشست خبری به طور ویژه به بازگشت ایالات متحده امریکا به برجام و از سرگیری تعهدات این کشور در این توافق از جمله رفع کامل همه تحریم‌های یک‌جانبه،پرداختند. ظریف در نشست خبری مشترک با لاوروف تاکید کرد: ضرورت دارد امریکا بدون توقف به تعهداتش برگردد و همه تحریم‌ها را رفع کند و ایران هم پس از راستی‌آزمایی، اقدامات خودش را انجام خواهد داد. لاوروف هم بر ضرورت رفع کامل تحریم‌ها علیه ایران تاکید کرد. او در دیدار با حسن روحانی،‌رییس جمهور کشورمان هم طرح شروط جدید در قالب برجام برای اجرای تعهدات طرف مقابل را غیرمفید دانست.

بخش دیگری که نگاه ها را به خود جلب کرد عکس العمل مشترک تهران و مسکو در قبال تحریم های تازه اروپایی ها علیه ایران بود. آنها در بیانیه ای به این وضعیت اعتراض کردند. اروپایی ها نه تنها ایران که روس ها را هم مدت هاست که تحت فشار تحریم قرار داده اند تا مسکو را وادار کنند که با خط مشی آن ها حرکت کند.

اما عکس العمل نشان دادن به بی قانونی غربی ها تنها هدف این سفر نبود. تهران و مسکو به دنبال یک همکاری استراتژیک سازنده و گسترش روابط پیشین هستند. هر دو کشور به خوبی می دانند که نیازمند روابط تازه  و متحدانی جدی تر هستند. چرا که در معرض تیرهای سهمگین آمریکایی ها و اروپایی ها قرار دارند که هر کدام به بهانه ای به دنبال فشار بیشتر هستند.

همچنین پنجشنبه گذشته سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه بعد از دیدار با وزیر خارجه قزاقستان در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای قزاقستانی‌اش خواستار تصویب کنوانسیون حقوقی دریای خزر از سوی ایران شد. هنوز مشخص نیست که این درخواست روسیه چه پاسخی در تهران گرفته است. ۳ سال پیش که این سند به امضای ۵ کشور حاشیه دریای خزر رسیده بود اما ایران هنوز آن را تصویب نکرده است و به نظر نمی رسد که فعلا برنامه ای برای آن داشته باشد. اما بعید است که این وضعیت بتواند میانه ایران و روسیه را بهم بریزد، چرا که روس ها از واکنش ها به این طرح آگاهند و از سوی دیگر در وضعیتی قرار دارند که مایل به بهم خوردن اتحادهایشان با ایران و چین نیستند.

همکاری های نظامی دو کشور افزایش می یابند؟

حسن روحانی، رییس‌جمهور اسلامی ایران، روز سه‌شنبه در دیدار «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه، با اشاره به علاقه‌مندی جمهوری اسلامی ایران برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، از توسعه این همکاری‌ها با هدف کمک به برقراری صلح و ثبات در منطقه به عنوان اقدامی راهبردی در مقابله با یک‌جانبه‌گرایی امریکا و مداخله در امور منطقه از سوی این کشور استقبال کرد. او ، بر لزوم توسعه همکاری‌های دفاعی و نظامی ایران و روسیه با توجه به پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران از ماه اکتبر سال گذشته تاکید کرد.

وزیر امور خارجه روسیه در دیدار با رییس‌جمهور اسلامی ایران با بیان اینکه دو کشور برای توسعه و تعمیق روابط مصمم بوده و اراده قوی دارند، گفت: برای توسعه همکاری‌های مسکو – تهران از جمله همکاری‌های فنی و دفاعی هیچ محدودیتی وجود ندارد. این صحبت ها مورد توجه قرار گرفت. چرا که ایران و روسیه سابقه همکاری هایی از این دست را با یکدیگر دارند. 

اما در کنار این دسته از همکاری ها لاوروف نشان داد که روسیه  مایل است متحد برجامی تهران باقی بماند. در وضعیتی که خطر بر سر برجام هنوز رفع نشده و سنگ هایی که جلوی پای مذاکرات وین انداخته می شود بی شمارند، حضور روسیه در کنار ایران به معنای داشتن حامی در میان یکی از کشورهای مهم 5+1 است که مانند بقیه اعضا حق وتو هم دارد.

مثلث همکاری ایران، چین و روسیه تشکیل می شود

ماه گذشته تهران و پکن سند همکاری های بیست و پنج ساله با یکدیگر را امضا کردند. انتظار می رود از این پس دو کشور روابط نزدیک تری را با یکدیگر تجربه کنند. در این میان مسکو هم نمی خواهد از قافله عقب بماند. برخی ناظران می گویند همانطور که سند همکاری چین و ایران توانست امریکایی ها را برای حل اختلافاتشان با تهران مسرتر از گذشته کند، در مورد روس ها هم شرایط مشابه خواهد بود. برای مسکو عقب افتادن از اتفاقاتی که بین تهران و پکن می افتد، اتفاق خوشایندی نیست . آنها می خواهند که اگر قرار است اتفاق اقتصادی و همکاری سازنده ای بین این دو کشور شکل بگیرد، نقشی را ایفا کنند. 

سفیر ایران در روسیه هم این وضعیت را پیش از سفر لاوروف به کشورمان این طور توضیح داد: مواضع ایران این روزها در برابر روسیه و چین شفافیت بیشتری یافته، ت روسیه، چین و ایران می‌توانند محوریت بلوک شرق را در دست بگیرند و کشورهای دیگری که مشکلات مشابه دارند هم می‌توانند به این ائتلاف بپیوندند. وی تأکید کرد: این موضوع از ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار مهم است.

هر سه کشور ایران، چین و روسیه تهدیدهای زیادی را علیه خود و از سوی غربی ها احساس می کنند. به نظر می رسد که با گسترش قدرت در شرق، این تهدیدها هم افزایش خواهد یافت و این سه کشور به دنبال ایجاد سدی مقابل چنین وضعیتی هستند. سند همکاری های ایران و چین هم با منظور مشابهی امضا شده است و به نظر می رسد که این روس ها هستند که حالا نیاز دارند جایی برای خود باز کرده و مثلث ایجاد کنند. در مقابل دو کشور دیگر هم به نظر مایل به ایجاد چنین اتحادی هستند تا جبهه شرق قدرت بیشتری پیدا کند.